Frater Martinus peccator monachus, Camaldulensium fratrum servus, universis eiusdem Congregationis fratribus et sorori bus salutem in Domino et humilem servitutem.

Ad reformationem nostri Ordinis efficaciter intendere cupientes prelatos nostre Congregationis iuxta laudabilem consuetudinem predecessorum nostrorum curavimus ad generale capitulum apud Camaldulensem heremum convocare. Habita igitur diligenti deliberatione tam cum ipsis quam cum fratribus heremitis, presentes constitutiones ad morum reformationem duximus statuendas, et quedam que in consuetudinibus predecessorum nostrorum videbantur superflua et inter se contraria et confusa, resecavimus diligenter, de novo quedam ad conservandum rigorem monastice discipline addentes, ut vitia extirpentur et virtutes in Ordine nostro, auctore Domino, plantentur et etiam augmententur. Ipsas quoque constitutiones ad dilucidationem et eruditionem sub certis rubricis per capitula studuimus declarare, ut fratres absque labore quod quesierint in ipsis valeant invenire.

Anno Domini MCCLIII kalendis Octubris indictione XI. I.

In primis igitur sonante orologio matutinis horis cum matura festinatione surgant fratres, signum Sancte Crucis suis frontibus imprimentes cum invocatione Sancte Trinitatis. Deinde dicant versum Domine labia; postea psalmus Deus in adiutorium meum; quo finito, dicatur Kyrie eleison et Pater noster, capitulum Ostende, Exurge Domine, Ave Maria, oratio «Gratias tibi agimus, Domine sancte, Pater omnipotens, eterne Deus, qui nos de transacto noctis spatio ad hanc horam perducere dignatus es, quesumus ut dones nobis hunc diem sine peccato transire, quatinus ad vesperum et semper tibi Deo gratias referamus. Per».

Interim fratres vigilanter semper attendant, ut unusquisque diligenter stramenta lecti sui reaptet et recomponat. Hec itaque surgentibus fratribus prima obedientia indicitur pro servanda honestate, et tunc per sacristam lumine ad necessaria nature accenso, fratres alternatim ad necessarium vadant cum cucullis, quia sine ipsis ea hora non bene consulitur debite honestati, et se caute a parte anteriori operiant, in capite caputium profunde tenentes.

Tunc sacrista festinus pre ceteris surgens cum lumine intret ecclesiam et ante ostium ecclesie gradusve altaris genuflexiones et orationes faciat, prout inspiraverit ei Deus, et chori ac psalteriorum lampadibus accensis sonet campanam minorem in campanili, ut moris est, per spatium VII psalmorum et letaniarum, sicque dimittat, et facto intervallo unius orationis Dominice pulset campanam maiorem per spatium quinquagesimi psalmi. In XII lectionibus peracto etiam spatio unius Pater noster, incipiens a minori pulset omnia signa. In ferialibus vero diebus duo minora signa pulsentur, ut moris est. Quibus incipientibus fratres cum lumine eant in ecclesiam ordinate, videlicet precedente, mediante et subsequente lumine. Venientes ad introitum ecclesie in limine sese humiliter inclinent, et dicat unusquisque hunc versum: «Introibo, Domine, in domum tuam, adorabo te» et cetera.

Venientes ante altare fratres profunde inclinent, et hoc idem faciant quotiens ante quodlibet altare transeunt, et serviens qui cum candela precedit accendat cereum coram maiori altari ad honorem Virginis gloriose. Cum autem fratres pervenerint ad loca sua, stent versis vultibus ad altare, donec signum campane remaneat. Similiter autem stent ante horas diei et missas, finitaque pulsatione campane faciant tres genuflexiones super formas diebus profestis, festivis autem diebus inclinent se super articulos manuum. Postmodum vero ad nutum abbatis dicant orationem Pater noster et Credo in Deum inclinati pro tempore, factoque signo ab abbate erigant se omnes et conversi ad altare signent se, et ebdomadarius incipiat officium beate Virginis uno modo per totius anni circulum celebrandum. Quo celebrato ebdomadarius incipiat officium regulare. Cum autem pervenerit ad Gloria Patri, inclinet vel prosternat se chorus versus chorum reverenter pro tempore usque ad Sicut erat. Hoc etiam est faciendum quotiens Pater noster dicitur, nisi ad missam in XII. lectionibus. Idem etiam faciendum est ad collectas in missa et ad omnes orationes facientes de Spiritu Sancto, de beata Virgine, de pace, de Cruce, et de quolibet sancto mentionem. Hora itaque predicto modo incepta, postquam ad Gloria post Venite inclinaverint, stet chorus contra chorum. Deinde ad primum psalmum sedeat chorus secundi cantoris, ad secundum stet et sedeat alter chorus, et sic alternatim usque ad Laudate Dominum de celis. Ad vigilias autem et laudes mortuorum sedere liceat usque ad Laudate Dominum de celis. Porro ad Salve sancta Parens, Veni Sancte Spiritus, Salve Regina, flectimus genua vel ponimus manus super ora cuculle. In ferialibus quoque diebus manemus prostrati a Sanctus usque ad Agnus Dei. In festis vero XII. lectionum manemus prostrati ab elevatione corporis Christi usque ad Pater noster. In elevatione autem corporis Christi super genua consistentes erectis manibus corpus Dominicum adoramus dicendo: «Dominus meus et Deus meus, ave principium mee creationis, ave pretium mee redemptionis, ave viaticum mee peregrinationis, ave premium mee retributionis ». Quibus dictis recumbant super formas ut dictum est et orent. Quando vero prelatus iniunxerit alicui aliquam communem orationem, inclinent omnes. Similiter omnes faciant, quibus aliquid facere vel dicere iniunxerit. Si vero aliquam obedientiam vel officium aut ministerium aliquod cuilibet iniunxerit, humiliter prosternens se suscipiat quod iniunctum fuerit ei. Quando etiam fratri quippiam, ut vestimenta, vel alterius necessarie rei tribuitur, profunde inclinet dicens: «Benedictus Deus in donis suis» et cetera. Quandocumque autem transierit subditus coram prelato, inclinet ei reverenter, et si prelatus transierit coram eo, assurgat ei et inclinet profunde semper et ubique.

Pulsato ad vigilias diebus ferialibus orologio, sacrista pulset minorem nolam nolarii per spatium VII psalmorum et letaniarum, et facto intervallo unius Pater noster pulset mediam campanam per spatium quinquagesimi psalmi, et facto similiter spatio unius Pater noster reincipiat a minori nola, et facta aliqua pulsatione pulset cum eadem aliam campanam maiorem, et sic faciat duplum per spatium Miserere mei Deus, et sic dimittat primam campanam, et post paululum dimittat secundam campanam, et sic per omnia faciat in vesperis.

Ad laudes vero pulset campanam orologii per spatium quinquagesimi psalmi a kalendis Novembris usque ad Pasca. Facto intervallo competenti pulset mediam campanam per spatium Laudate pueri. Et dicta prima regulari, campana mediana ad missam pulsetur a kalendis Octobris usque ad Pasca. Nam per totum mensem Octobris cum ceperit illucescere, sonet ad primam nola de choro. Ad secundam pulsetur nola de claustro per spatium quinquagesimi psalmi, et facto congruo intervallo sonet secundam campanam nolarii per spatium unius Pater noster, et pulsata campana recipiatur aqua benedicta. Ad tertiam pulsetur campana media per spatium quinquagesimi psalmi, morose tamen dicendi, ab ydibus Septembris usque ad Pasca preter dominicales dies. Ad sextam pulsetur campana de claustro per spatium psalmi Verba mea, et facto intervallo pulsetur secunda campana campanilis per spatium unius Pater noster. Ad nonam pulsetur campana claustri per spatium Verba mea et facto intervallo pulsetur maior campana campanilis per spatium quinquagesimi psalmi, morose plurimum decantandi, et si maior fuerit nimis grandis, pulsetur mediana. Ad vesperum pulsetur campana claustri per spatium quinquagesimi psalmi et postea in campanili, ut dictum est in vigiliis. Ad completorium pulsetur minor campana campanilis per spatium quinquagesimi psalmi et fiat collatio presente lectore. Qua facta, fratres eant in ecclesiam et pulsetur nola chori et dicatur completorium.

In XII lectionibus ad vigilias, ut dictum est ferialibus diebus, pulsata minori campana campanilis et facto intervallo, sonet campana maior per spatium quinquagesimi psalmi et, facto intervallo unius Pater noster, incipiatur a campana minori et pulsentur omnia signa simul. Ad primam pulsetur nola orologii per spatium quinquagesimi psalmi et, facto congruo intervallo, pulsetur maior campana nolarii per spatium unius Pater noster, morose valde dicendi, et tunc fratres aqua benedicta recepta intrent ecclesiam et dicant primam. Ad missam pulsato signo claustri pulsetur campana maior, ut dictum est ad primam, et dicta tertia pulsentur omnia signa et dicatur missa, quando comestio non geminatur. Ad sextam, nonam et completorium pulsetur sicut dictum est in feria. Ad vesperum pulsetur sicut dictum est in vigiliis. In sollempnitatibus quoque, pulsato ad vigilias orologio, accipiat sacrista solatium assignatum sibi fratrem et incipientes a minori pulsent ad duplum simul per ordinem omnia signa. Deinde, facto intervallo, pulsentur duo signa maiora et in ultimo sonent ad duplum omnia signa. Eodem quoque modo pulsetur in vesperis. In laudibus vero, prima, missa, sexta, nona, completorioque pulsetur ut dictum est in XII lectionibus, et post missam in sollemnitatibus pulsentur omnia signa.

Abbas debet primum et proprium locum in choro, in capitulo, dormitorio atque in refectorio habere, orationes terminare, octavum responsorium cantare, duodecimam lectionem legere, Te Deum laudamus incipere, Evangelium legere, Pater noster in matutinis et vesperis cunctis audientibus dicere; in prima et ante completorium confessionem facere in hunc modum: «Confiteor Deo omnipotenti, beate Marie semper Virgini et omnibus sanctis et vobis fratribus quia peccavi nimis cogitando, loquendo, operando et omittendo, mea culpa, unde precor beatam Virginem Mariam et omnes sanctos et sanctas Dei et vos fratres ut oretis pro me Dominum nostrum Iesum Christum. Misereatur vestri omnipotens Deus et, dimissis omnibus peccatis vestris, perducat vos ad vitam eternam». Quem modum alii teneant universi et sacerdotes ante missam. Debet etiam abbas missas solemnitatum et etiam festivitatum, si potuerit, necnon et missas defunctorum presentium cantare et penitentias iniungere culparum. Similiter quem voluerit promovere et degradare. Cetera potest intus et foris iniungere et absolvere, confessiones recipere, aquam benedictam hospitibus et post completorium de ecclesia exeuntibus dare. Et sciendum quia cum abbas alicui aliquid negaverit, ab alio id petere vel recipere non presumat. Si quis vero a cellerario aliquid petierit quod ei dare noluerit, si illud idem postea a priore postulaverit, videat ne illi celaverit id sibi cellerarium denegasse. Similiter qui abbatem super aliqua re convenerit quam ei prior dare noluerit, nullatenus obmittat, quin in ipsa petitione abbati dicat priorem id sibi denegasse. Qui autem aliter presumpserit, doli se reum esse noverit. Et notandum quod quando monachi osculantur abbatem, coram eo genua flectant et post osculum reverenter inclinent. Huiusmodi quidem pacis osculum intra monasteria Ordins nostri venienti de via non porrigimus, nisi prius oraverit.

Prior in ecclesia vel subprior, si ibi est, in sinistro choro debet stare, similiter in capitulo et ad mensam in sinistra parte debet sedere, ebdomadam invitatorii facere, octavam lectionem legere, tabulam quotiens expedierit pulsare, cimbalum ad fratres convocandos in refectorium pulsare, septimanam coquine presente abbate facere, et in absentia abbatis capitulum tenere, correctiones et absolutiones facere ordinatas et conventum regere. Presente autem et absente abbate intus et foris de omnibus et in omnibus pro voluntate abbatis se agat, excepto quod nullum promovebit vel degradabit vel ordinare faciet sine abbatis licentia, nullum in gravi culpa mittet aut inde absolvet, nec novitium recipiet nisi iusserit abbas, nec confessionem de criminalibus recipiet nisi in extremis. Si autem abbas defuerit, prior benedictiones intus et extra ecclesiam det, Pater noster dicat et lectiones terminet, Te Deum laudamus incipiat et Evangelium legat, et hec omnia faciat armarius abbatis absente priore, qui subprior in locis ubi priores prelati sunt vocabitur. Debet vero prior lectiones auscultare et psalmos a suo latere incipiendos intonare. Statuimus etiam quod prior vel subprior absente prelato in precipuis solemnitatibus, si prior ipse impeditus in vesperis, laudibus et tertiis officium suum nequiverit adimplere, alii committere possit officium suum. Qui quamquam paratus sit, si fuerit ex latere suo, stet iuxta ipsum priorem et prior in loco suo permaneat et ad processionem et ad gratiarum actiones post omnes fratres incedat absente abbate.

Armarius abbatis debet stare in choro post abbatem, antiphonas et responsoria abbati nuntiare et responsorium octavum cum eodem canere, psalmos incipiendos a suo latere intonare et Kyrie per horas diei et noctis incipere. Ferialibus diebus ad missam Kyrie, Sanctus, et Agnus Dei, antiphonas ad Benedictus et ad Magnificat incipere, responsoria mortuorum et repetitiones eorum inchoare.

Sacrista debet orologium temperare, ita quod ad vigilias et laudes possit hora competenti sonare et postquam surrexerit, lumen dormitorii clarescere faciat. Ad ipsum enim pertinet omnia ipsius ecclesie ostia, quotiens necesse fuerit, firmare, claudere et aperire et omnes horas sonare, candelas et cereos facere et custodire et, ubi expedierit, ponere stolam et virgam pastoralem, quotiens abbas voluerit, preparare, candelas, cineres, ramos, ignem, aquam et salem ad benedicendum convenienter preparare, candelas et ramos post Evangelium recipere, ad inungendum infirmum oleum sacrum, ad tergendum stuppas vel pannum lineum portare et post tersionem comburere super perfusorium, ad benedictionem corone novitiorum abbati adesse et capillos in aliquo secreto loco ecclesie comburere. Textum, missale, vasa, vestimenta, lintea et cetera utensilia in ecclesia et ad altare necessaria preparare, servare et, quotiens expedierit, mutare. Corporalia, offertoria, tersoria, quibus digiti sacerdotis post communionem terguntur, et pallam altaris, super quam extenditur corporale, in vase ad hoc deputato separatim lavans et singulas lavaturas in perfusorium proiciens, pallam quidem cum ceteris linteis lavandam in sacrario reponat et corporalia abluat. Quibus lotis et diligenter exsiccatis indutus alba cum petra, que vulgo lica vocatur, eadem poliat et complicet, et complicata recondat. Similiter hostias alba indutus faciat, cui unus de fratribus subministret, et cum eas faciunt, non loquantur. Que cum peracte fuerint, sacrista convenientes ab inconvenientibus studiose secernens in loco mundissimo conservet. Que si forte aliquando humectate fuerint, in claustro convenienter exsiccentur. Sunt autem hostie sex vicibus ad minus renovande in anno, videlicet circa festum Nativitatis Domini, in initio Quadragesime maioris, circa festum Resurrectionis, Pentecostes, Assumptionis sancte Marie et Omnium Sanctorum. Semel autem in ebdomada ampullas et vasa ministerii sui abluat diligenter. Pavimentum quoque chori et presbiterii ecclesie semel in ebdomada scopis emundare procuret.

Cellerarius curam habeat fratribus sollicite necessaria ministrare, frumentum bene mundare, panem facere bonum, bene coctum et fermentatum, refectonariis monachorum et conversorum hora competenti tribuere, vinum bonum fratribus procurare, ne sua negligentia corrumpatur, set purum pro viribus conservetur. Res sibi commissas fideliter custodiat et utiliter distribuat. Ad nutum abbatis hospites tam ipse, quam camerarius et alii ad hoc ydonei, cum honore suscipiant et eis, iuxta bonam loci consuetudinem, studeant ylariter providere, precipientes conversis et servientibus, qui morantur exterius, ut honorifice assurgentes et occurrentes hospitibus, res et evectiones eorum recipiant et conservent, grata sibi semper servitia impensuri. Festinanter quoque nuntientur hospites abbati, priori vel camerario seu cellerario per conversos vel servitores exteriores, ut eis obviantes congruum honorem valeant exhibere, ut per hoc Deus glorificetur, monasterium honoretur et totus Ordo merito commendetur.

Refectonarius eligatur de congregatione diligens et fidelis, ut diligenter et fideliter fratribus deserviat, post capitulum panem in refectorium portet, mensas exornet, panem sub gausape mundissime reponat, hostia et fenestras ita studeat obserare, ut muscipule, fratribus absentibus, refectorium non valeant introire. Si prandii dies fuerit, post tertiam vinum in refectorium afferat, obbas fratrum ad singulorum loca munde reponat et impleat, paropsides et coclearia monachorum teneat, ante tertiam paropsides ad numerum coquo tribuat et post prandium lotas ab eodem coquo recipiat. Post nonam estivo tempore ad biberes preparet vinum in refectorio et post vesperos tempore ieiunii. Fratres vero sedeant in claustro et legant, donec vino preparato refectonarius cymbalum pulset. Si vero cenaturi sunt fratres, post vesperum vinum et panem et alia necessaria preparet, ut sufficienter possit addere omnibus qui recipere voluerint, et servitor panem ante utramque mensam sine aliquo signo deportet, ut libere possit accipere quicumque voluerit ab eodem, scopis mundans pavimentum quolibet die sabbati, teneatque sindones et linteos mundos.

Portarius post primam eat ad portam, vel ante, si necesse fuerit. Cum autem hospes vel aliquis pulsaverit, responso «Deo gratias», ianuam aperiat, et postquam benedixerit, humiliter quis sit vel quid velit ab eo requirat. Et quem recipiendum viderit intra ianuam, recipiat vel nunciet hoc abbati vel priori.

Infirmarius sicut alii officiales ordinetur a prelato de consilio fratrum. 2 Ordinatus autem officium sibi commissum caritative recipiat et infirmis tanquam Christo et hospitibus monachis devote studeat ministrare. 3 Nec liceat alicui fratri obedientiam huiusmodi vel aliam contumaciter recusare; quam qui recusare presumpserit, per prelatum acrius castigetur.

Infirmis fratribus tam monachis quam conversis ita diligentissime serviatur, sicut in Regula continetur; quibus ita servitia precipimus exhiberi, quemadmodum Iesu Christo. Que servitia in nostris monasteriis infirmis fratribus per monachos volumus exhiberi, videlicet ut in quolibet monasterio unus frater diligens ac sollicitus ad obsequia facienda infirmis deputetur. In minoribus autem monasteriis, in quibus pauci sunt fratres, conversus vel ordini nostro ydoneus infirmis fratribus concedatur. Camerarii vero et cellerarii, prout eis melius videbitur expedire, necessaria studeant efficaciter exhibere, etiam si monasteria ipsa propter infirmos oporteat debitis obligari. Set et ipsi infirmi considerent in honorem Dei sibi serviri, et non superfluitate sua contristent fratres suos sibi servientes. Curam autem habeat quilibet prelatus nostri Conventus, ne a servitoribus negligantur infirmi, et non pretereat quin semel in die prelatus visitet fratrem infirmum, ut de suis necessitatibus diligenter inquirat, et eadem sibi faciat tam ylariter quam efficaciter exhiberi.

Cum humana fragilitas probetur multis casibus subiacere, aliquando enim frater patitur infirmitatem manifestam, aliquando occultam, volumus quod si frater aliquis dicit aliquando se esse debilem vel infirmum et petit sibi fieri misericordiam, licet in eo non appareant signa manifesta, tamen propter nimium laborem seu abstinentiam vel aliis modis debilitatur et etiam infirmatur, debet prelatus credere sibi, quia si religiosus frater non debilitaretur, nequaquam sibi misericordiam peteret exhiberi. Unde volumus quod tali petenti misericordiam a prelato subveniatur usque ad reparationem, sicut Regula dicit. Si autem aliquis ex gulositate talem sibi misericordiam peteret exhiberi, nequaquam sibi misericordia concedatur. Qui satis leviter cognosci potest, puta si bene comedat, bene dormiat, huc et illuc quandoque vadat.

Qui sunt in itinere vel infirmitate gravati seu labore alio constituti, non teneantur, nisi regulare officium et beate Virginis dicere. Infirmo quoque hoc ipsum dicere non valenti dicat infirmarius vel alter ad hoc deputatus.

Statuimus, quod professio uno modo per totum Conventum fiat, et qui recipiuntur pro monachis, priori Camaldulensi obedientiam promittant. Alias si receptus fuerit et cum requisitus fuerit quisquam ut obedientiam promittere debeat et non fecerit, de monasterio expellatur, nisi admonitus ad preceptum domini prioris Camaldulensis vel sui visitatoris reversus fuerit. Et si prelatus aliquis talem contumacem sine licentia recipere presumpserit, secundum arbitrium domini prioris Camaldulensis vel sui visitatoris tanquam contumax debet acriter puniri.

Noviter quis veniens ad monasterium, non ei facilis tribuatur ingressus, sed ei dura et aspera promittantur. Patienter autem respondentem prelatus per se vel per alios, qui apti sunt ad lucrandas animas, diligenter examinet de moribus et scientia. Qui coram prelato adductus in capitulo prostratus veniam petat. Interrogatus a prelato: «Quid queris?», respondeat: «Misericordiam Dei et vestram». Tunc dicat: «Peto recipi ad Ordinem vestrum pro remedio anime mee». Et prelatus respondeat: «Dominus det tibi perseverantiam in hoc bono proposito», et fratres respondeant: «Amen». Tunc recipiatur ad probationem, et assignetur sibi tempus probationis per unum annum. Qui si instanter tempore probationis se obtulerit professioni faciende, si idoneus est, recipiatur ad professionem in hunc modum:

«Ego frater n. promitto stabilitatem meam et conversionem morum meorum et obedientiam secundum Regulam beati Benedicti et statuta Camaldulensis Ordinis, in Congregatione Camaldulensi, coram Deo et sanctis eius, in presentia domni n. abbatis talis loci et aliorum fratrum».

Nullus autem recipiatur, nisi requisitus utrum sit coniugatus an servus an ratiociniis obligatus, vel alterius professionis, aut etiam occultam habeat infirmitatem. Qui si alterius professionis fuerit, non recipiatur in Ordine nostro nisi a priore nostro Camaldulensi fuerit approbatus.

Nullus recipiatur in monachum, nisi sciat cantare et legere, vel sit aptus ad discendum, et tercium decimum annum impleverit.

Volentes animarum saluti et paci ac tranquillitati nostri Ordinis providere, statuimus, ut nullus in monasterio recipiatur, per quem monasterio causa consanguinitatis possit scandalum generari. Patroni quoque, si ad Ordinem nostrum venire voluerint et idonei reperti fuerint, recipiantur quidem ad Ordinem in aliis monasteriis, sed non in eis, unde patroni exsistunt, recipiantur. Prelatus vero hoc statutum transgrediens per LX dies suspensus ab officio ‹apud› Camaldulum commoretur.

Statuimus quod nullus occasione generositatis vel amicorum suorum, superbiam in monasterio, in quo moratur, audeat exercere. Quod si contrafecerit, post trinam ammonitionem, si non emendaverit, tribus diebus ieiunet in pane et aqua. Et si in contumacia perseveraverit, Camaldulum transmittatur, alibi collocandus. Si autem aliquis pro aliquo negotio auxilium secularium postulaverit, in gravi culpa ponatur et sua petitio nullatenus admittatur.

In omnibus claustris nostri Ordinis, ubi XII monachi in ordine morantur, silentium continuum teneatur. In aliis vero, dicto Benedicite, fratres loqui possunt, uno latere claustri perpetuo silentio deputato. In dormitorio quoque, refectorio et choro perpetuum silentium habeatur, et a completorio usque ad sequentis diei solutum capitulum teneatur, nisi hospitum necessitas officiales quosque loqui coegerit pro utilitate hospitum procuranda. Si quis nempe huiusmodi silentii violator extiterit, prima vice in capitulo satisfaciens recipiat Miserere mei Deus, secunda vice tres psalmos, tertia vice disciplinam, graviori pena multandus prout prelati discretio proterviam inspexerit delinquentis. Item statutum est quod horis et locis incompetentibus non iungantur nec etiam colloquantur fratres. In Quadragesima maiori continuum silentium teneant fratres et in Quadragesima sancti Martini, secunda, quarta et sexta feria, in omnibus sollempnitatibus et diebus dominicis tocius anni in claustris silentium teneatur. Si vero tres continui dies sollempnes advenerint, in medio eorum de ordine tractamus.

Monasterium ordinatum vocamus, ubi sunt XII monachi sive plures, quia in eo potest rigor nostri Ordinis perfecte servari. Ubi vero X sunt fratres, quamvis non ita, tamen possunt ordinem competenter tenere. Octo etiam fratres officium, silentium et quosdam alios ordines, ieiunium videlicet et stabilitatem in claustro et alia multa que ad observationem nostri Ordinis spectare videntur, possunt tenere. Que omnia sancimus, ut firmiter et inviolabiliter studeant observare. Ubi vero VI sunt fratres, ieiunium faciant et stabilitatem observent in claustro diebus dominicis et sollemnitatibus et sicut ordinatum est in Quadragesima maiori et sancti Martini. Quinque autem fratres seu IIIIor vel tres officium faciant integre, silentium ab hora collationis usque ad capitulum sequentis diei solutum et in Quadragesimis tribus diebus in ebdomada et diebus sollemnibus et dominicis, prout melius possunt studeant retinere. Duo fratres offitium totum et ieiunium et suum ordinem prout melius possunt studeant retinere.

In quibuscumque officinis tenent silentium monachi, et conversi teneant et in refectorio et dormitorio suo, et in eodem refectorio constitutis horis pariter conveniant ad edendum. Transgressores autem pro qualibet vice sint semel in pane et aqua.

Fratres nostri Ordinis secundum Regulam ieiunent. In pane et aqua eos ieiunare non cogimus nisi in Parasceve et vigilia Omnium Sanctorum.

Inhibemus, ne quis conversus presumat extra regulares horas manducare, nisi pro necessitate aliqua seu labore, nisi prelatus aliter duxerit dispensandum.

Abbas et monachi semel in ebdomada confiteantur, si copiam habent confitendi. Conversi qui morantur in abbatiis idem faciant; qui vero in curtibus sunt quotiens tenetur eis capitulum confiteantur. Nichilominus tamen tam monachi quam conversi semel ad minus in anno prelatis suis pure ac fideliter confiteri non omittant, vel alicui de speciali mandato eorum. Si autem confessor invenerit aliqua gravia, que indigeant dispensatione abbatis, inducat confitentem ut hoc revelet abbati, aut ipse confessor de licentia confitentis hoc faciat, nomine tamen illius non expresso. Ceteris vero temporibus anni confiteantur monacho sacerdoti honesto et discreto, quem constituerit eis abbas, nec ad aliam personam accedant. Et si aliam personam sine licentia abbatis adire presumpserint, pro qualibet vice abstineat in pane et aqua. Et talis penitentia irrita sit et nulla, nisi in tanta necessitate fuerit constitutus, quod ad illam statutam personam recurrere nequiverit tempore oportuno.

Statuimus et sub pena excommunicationis precipimus quod deinceps prelati et monachi in choro nullatenus organiçent nec alios organiçare permittant, sed consonis vocibus et modulatis officia divina decantent, servientes Domino in timore. Nullus igitur super vocibus vel sub vocibus aliorum audeat roboare, sed semper studeat cum suis fratribus concordare.

Ordinamus quod quilibet sacerdos omni die, vel saltem non transeat biduum vel triduum quin dicat missam, nisi pro manifesta et iusta remaneat causa. Si contumax fuerit, pro qualibet vice in pane et aqua per unum diem ieiunet. Nam et si dicit se esse indignum quod non possit missam celebrare, debet confiteri peccata sua suo seniori ut efficiatur dignus. Et hoc etiam dicimus de prelatis, quando habent otium et oportunitatem.

Monachi qui non sunt sacerdotes communicent quolibet die dominico vel saltem ad minus in mense, conversi vero quater in anno communicabunt, in die scilicet Resurrectionis, Pentecostes, in festivitate Omnium Sanctorum et Nativitatis Domini.

Statuimus quod prelati secundo tertiove commoniti, si noluerint ad sacerdotium promoveri per ebdomadam in gravi culpa ponantur et si sequentibus ieiuniis ipsum ordinem non receperint, deponantur. Subditi vero semel et secundo commoniti, si sacerdotium non receperint, per duas ebdomadas in gravi culpa ponantur. Et si sequentibus ieiuniis ipsum ordinem non receperint, per tres ebdomadas in gravi culpa ponantur. Et sic ad aliud monasterium transmittantur, dictam penitentiam quibuslibet ieiuniis IIIIor temporum peracturi.

Cum negligentie vitium auctoritate Novi et Veteris Testamenti in omnibus gravissime puniatur, ab omnibus generaliter et maxime a prelatis Sancte Ecclesie, quibus est animarum cura commissa, est sollicite precavendum. Nichil enim est pene quod magis debeant formidare prelati quam vitium negligentie. Ipsi enim in districti examinis die non tantum de animabus suis, sed etiam de omnibus sibi commissis reddituri sunt rationem. Unde statuimus quod si prelatus in celebrandis per se divinis officiis et per fratres suos fieri faciendis, in provisione infirmorum, in observatione ieiuniorum, in auferendis a subditis inordinatis et inordinatus in se in vestibus, in moribus, in ammonendis et introducendis fratribus regularibus disciplinis et eorum excessibus corrigendis et in spiritualibus et temporalibus pertractandis negligens repertus fuerit et remissus per priorem Camaldulensem vel eius visitatorem, graviter puniatur et in gravi culpa ponatur per XV dies.

Statuimus quod, sicut in nostri Conventus monasteriis reformandis et in prelatis et subditis corrigendis ex officio nobis commisso nos tenemur omnimodam sollicitudinem adhibere, sic et quilibet nostri Ordinis prelatus in monasterio sibi commisso necessarias correctiones in monachos et conversos facere teneatur, extirpando vitia et plantando virtutes, nec presumat prelatus amore vel odio aut favore aliquo peccata eorum palpare aut eos in suis vitiis enutrire, quia si in hoc negligens fuerit inventus aut fraudem commiserit vel collusionem aliquam cum eis fecerit, tempore visitationis vel in capitulo generali vel particulari sciat se gravissime corrigendum et insuper eandem penam quam subditus pati debet pro vitio eandem ipse patiatur.

Studeant autem prelati in suis suffraganeis et in ordinatione et reformatione suarum domorum, tam capellarum quam monasteriorum eamdem sollicitudinem adhibere quam in propriis domibus servare tenentur. Ideo enim iurisdictio et cura ecclesiarum commissa est eis, ut eas collabi vel destrui non permittant, set eas studeant in spiritualibus et temporalibus reformare et in statu suo congruo conservare. Qui vero fuerit negligens in correctionibus faciendis, in suis ecclesiis reformandis, et infra terminum a priore Camaldulensi vel eius visitatore prefixum suam non studuerit negligentiam emendare, ex tunc prior Camaldulensis vel eius visitator supplere eius negligentiam non postponat et illa vice correctio et reformatio dicte domus vel ecclesie, personarum et rerum, in spiritualibus et temporalibus devolvatur sibi et patrem maioris monasterii secum ducat, ut eo presente et cum eius consilio correctionem et reformationem faciat. Hoc tamen ita statuimus, quod sub pretextu huiusmodi correctionis seu visitationis nullum preiudicium fiat monasterio, ad quod iurisdictio vel correctio seu dispositio illius spectat, nec domui Camaldulensi propter talem visitationem aliquid iuris vel proprietatis, magis quam ante habebat, accrescat. Set hac visitatione ac correctione peracta prelatus, ad cuius iurisdictionem domus pertinet visitata, plenam habeat visitationem et correctionem, sicut ante habebat, ita tamen, quod visitator iniungat maiori prelato quod ea, que in illa domo precipit esse servanda, inviolabiliter faciat observari. Et si in hoc dictus prelatus esset negligens, visitator possit extendere manum suam et negligentiam eius supplere et prelatum et subditos illius de negligentia et contumacia illius domus punire. Et si iterum dictus prelatus fuerit negligens et admonitus se non correxerit, liceat priori Camaldulensi vel eius visitatori eum de sua negligentia punire et eius negligentiam supplere, dictam ecclesiam visitando et reformando, iure matris semper in suo statu firmiter permanente.

Et hoc dicimus non ut de iure alterius sub tali pretextu velimus aliquid usurpare, sed propter quosdam prelatos, qui negligentes sunt in suis suffraganeis corrigendis, pro qua causa noster Ordo sepius infamatur. Unde cum totus Conventus Camaldulensis sit dispositus tanquam corpus unum sub uno capite, et cum corpus capiti et membra corpori sint unita, sive per capud sive per maiora membra debet ad inferiora membra disciplina religionis monastice derivari. Debet ergo prior Camaldulensis vel eius visitator ducere maiorem prelatum ad filiam eius ut discutiat utrum illa domus correctione indigeat an non, et ille cum eo ire teneatur et cum eo ordinet qualiter reformatio illius domus fieri possit. Et si forte cum eo ex malitia vel negligentia ire nollet, vel aliqua causa prepeditus ire non posset, tunc prior Camaldulensis vel eius visitator potestatem habeat accedendi ad locum et examinandi et tam prelatum quam subditos dicte domus corrigere possit et in statu congruo reformare. Et si correctionem eius recipere nollent, potest prelatum et subditos illos interdicto supponere et per censuram ecclesiasticam coercere. Potest etiam visitator, quando transit per loca ubi domus suffraganea posita est, declinare ad dictam domum et inquirere et etiam examinare, ut sciat utrum dicta domus maneat in bono statu vel malo, utrum indigeat correctione vel non; et si correctione indiget, denuntiet maiori prelato quod eam reformare et corrigere non postponat, denuntiando sibi excessus eorum: «Talia et talia fecerunt, corrige eos». Quod si fuerit negligens, ex tunc ipse habeat potestatem corrigendi eos, ut dictum est. Statuimus etiam quod quilibet prelatus nostri Conventus non tantum monasteria sibi suffraganea, sed etiam plebes et capellas sibi subiectas in suo statu corrigere debeat et reformare. Idem facere debet prior Camaldulensis de plebibus et capellis domui Camaldulensi subiectis.

Statuimus ut per totum Ordinem nostrum infrascripti libri comunes sint in omnibus et concordes, ita quod in dictione vel iota in aliquo non discordent, videlicet missale, epistolare, antiphonarium diurnum et nocturnum, manuale, lectionarium, liber ad aquam benedicendam et martirologium ac statuta generalia nostri Ordinis. Quicumque autem predictorum librorum aliquam contrarietatem seu varietatem habuerit, infra triennium plenissime corrigatur.

Diebus vero solemnibus et dominicis necnon et feria quinta et in duodecim lectionibus, sicut melius actenus misericordie piscium, tortoclearum, ovorum et casei fratribus sunt exhibite, ita de cetero prebeantur iuxta possibilitatem locorum.

Nulla persona Ordinis nostri extra monasterium vel infra coram secularibus carnes comedat, etiam iussu alicuius episcopi vel prelati. Nomine vero secularium non intelligimus in hoc loco nostros familiares. Quod si fecerit, pro singulis vicibus quibus carnes comederit una die sit in pane et aqua, et hanc penam precipienti dicat. In infirmitoriis nullus abbas, monachus vel conversus pro minutione et solatio consortiove alicuius aut aliqua occasione, nisi, quemadmodum in Regula continetur, debilis fuerit et infirmus, carnes audeat manducare. Quicumque contra hanc constitutionem carnes comederit vel ad manducandum alicui, qui non sit de nostro Ordine, ministraverit vel ministrari fecerit, pro singulis transgressionibus sit in pane et aqua uno die. Pro sanis autem cibaria illicita de privatis domibus nullus faciat aportari.

Aliquibus forensibus personis infra claustrum monasterii carnes aliquatenus non ministrentur vel comedi permittantur, nisi infirmentur.

Fratres qui diriguntur in via, si per biduum morati fuerint, in reversione satisfaciant secundum Regulam per horas diei, et quando fratres diriguntur, abbatis et omnium fratrum orationi se commendent.

Fratres qui ad monasterium redeunt aut veniunt, si fieri potest et hora permittit, hoc est si a mane usque ad meridiem, a nona usque ad collationem superveniant, in refectorio sub silentio comedant, non in camera fabulis vacent.

De rasura monachorum et conversorum nostri Ordinis taliter ordinamus, videlicet quod deinceps de XV diebus in XV fiat rasura, incipiendo a sabbato sancto et prosequendo usque ad vigiliam Omnium Sanctorum, et eadem vigilia celebretur rasura. Deinde in vigilia sancti Fridiani, in vigilia sancte Barbare, in vigilia Nativitatis, pridie idus Ianuarii, kalendis Februarii, in carnisprivio et in sabbato medie Quadragesime fiat rasura, et iterum incipiatur eadem singulis annis in sabbato sancto. Qui autem necessitate constricti diebus assignatis radi nequiverint, precedenti die dispensative radantur. Si vero aliqua solemnitas in termino rasure venerit, precedenti die radantur, et postea in prefixum terminum revertantur. Si quis vero terminum anticipaverit vel post ipsum radi presumpserit, in sequenti proxima rasura non radatur. Et si quis huius mandati transgressor extiterit, pro qualibet vice in pane et aqua semel ieiunet. Tonsura siquidem monachorum et conversorum alta sit, patentibus auribus et rotunda.

Minutionem sanguinis ter in anno celebramus, scilicet post octavam Resurrectionis, circa festum sancti Michaelis et circa Purificationem, in quibus videlicet temporibus tribus diebus fratribus plus solito misericordia tribuatur. Misericordiam autem quam minuti habent in sexta hora, fratres alii ieiunantes in nona habeant duabus vicibus, scilicet circa festum sancti Michaelis et Purificationis. In octava Pasce omnes in hora sexta comedant et eadem misericordia comuniter gratulentur.

Mandatum pauperum secundum laudabilem usum nostri Ordinis fieri volumus, videlicet quod in quolibet monasterio nostri Ordinis ordinato omnibus diebus solemnibus XII pauperes reficiantur cibis et pulmentis quibus reficiuntur fratres. Diebus vero ferialibus tribus pauperibus cum caritate sollicite procuretur. Ubi vero facultates monasterii non sufficiunt ad predicta, pro possibilitate domus tribus aut duobus vel saltem uni pauperi constituta refectio tribuatur. Si autem aliquid de misericordia diebus sollemnibus potest eis addi, caseus videlicet vel aliud huiuscemodi, sibi misericorditer tribuatur.

Si quis, quod non credimus, tante levitatis repertus fuerit ut ad scaccos vel alium dissolutum ludum ludere presumpserit vel exercitaverit se ad iactum lapidis et alia huiusmodi, pro qualibet vice recepta disciplina in pane et aqua ieiunet.

Conversi in claustris ordinatis monachorum non maneant, sed cum necessarium fratribus eorum servitium fuerit, in claustris sine capis possunt venire. Set ad capitulum et quando abbatem vel priorem vel aliquem officialium alloqui volunt, venire possunt cum capis. Sed sciendum quod non debent conversi sedendo loqui in claustris, set breviter stando dicere que sibi necessaria sunt, et quando silentium est in claustro ipsi cum silentio debent intrare et exire.

Ordinamus quod quilibet conversus seu conversa, sive divinis intersit officiis sive non, teneatur tam in sollemnibus quam in ferialibus diebus dicere pro nocturnis XL Pater noster, pro laudibus X, pro prima V, pro tertia V, pro sexta V, pro nona V, pro vesperis x, pro completorio V. Monemus itaque prelatos omnes ut conversos et conversas ad predicta provocent et invitent. Si autem contemptores invenerint illos, ponant eos in gravi culpa, et si contumaces fuerint, in graviori culpa, et sic studeant eos monere atque corrigere, ut vitia extirpentur et cum Dei adiutorio plantentur virtutes.

Cum docere ignorantes inter maxima misericordie opera reputetur, statuimus ut quilibet prelatus nostri Conventus, ubi fieri potest, constituat aliquem magistrum scientem ordinem et officium in monasterio, sibi precipiendo districte ut doceat fratres officium et ordinem ignorantes. Et ille, cui fuerit iniunctum hoc officium, non doceat unum tantum secundum sue voluntatis arbitrium, sed omnes secundum suam possibilitatem horis competentibus studeat erudire, et nullus fratrum aliquem nescientem derideat alicubi et maxime in ecclesia. Si aliquis contra hoc fecerit, recipiat disciplinam vel pro arbitrio abbatis puniatur; et si sic se non correxerit, acrius puniatur.

Prelatus novitiis magistrum diligentem in instructione eorum preponat, qui eos de ordine doceat, in ecclesia excitet et ubicumque se negligenter habuerint, verbo vel signo, quantum poterit, eos studeat emendare. Necessaria prout potest debet eis procurare, de apertis negligentiis, cum ante eum patienter veniam petunt, penitentiam dare vel eos, cum eis tenet capitulum, reprehendere. Humilitatem cordis et corporis eos instruat verbis et exemplis habere, iuxta illud: «Discite a me, quia mitis sum et humilis corde». Frequenter, pure et discrete doceat confiteri, sine proprio vivere, propriam voluntatem deserere, pro sui voluntate prelati obedientiam in omnibus voluntariam observare. Quomodo, ubique et in omnibus, sese habere debeant ipsos debet instruere, et quod locum, ubi positi fuerint, teneant, quomodo sibi danti aliquid vel auferenti, maledicenti vel benedicenti inclinare debent, quomodo vel quid orent, et quando et ubi silentium teneant; quando et quomodo venia in capitulo et ubicumque reprehensi fuerint sit facienda. Si quis autem fratrem suum aliquo modo scandaliçaverit, tandiu ante pedes eius prostratus iaceat, quousque placatus erigat eum. Instruendi sunt etiam, ut cum nemine contendere debeant, in omnibus magistro obediant. In processione socium sibi collateralem attendant nec loquantur locis et temporibus interdictis. Neminem penitus iudicent, sed si qua ab ullo fieri viderint, licet mala videantur, bona suspicentur vel bona intentione facta: sepe enim humanum fallitur iudicium. Non loquantur de absente nisi que bona sunt. Disciplinas frequenter suscipiant, cum duabus manibus bibant et sedendo. Diligenter libros et vestes et res alias monasterii custodiant. Si quid petitum fuerit et a prelato negatum, non petatur a priore nisi causa exposita, set nec si a maiore petierint, vadant ad minorem. Item confessiones novitiorum ante professionem recipiantur, et diligenter de modo confessionis et in aliis instruantur. Item novitii ante professionem debitis se expediant. Similiter omnes fratres singulis annis semel omnia sibi commissa prelatis suis exponant pariter et exhibeant eorum dispositioni relinquendo. Item novitii infra tempus probationis sue in psalmodia et officio divino studeant diligenter. Item infra annum priusquam factus fuerit monachus, ad longinquas partes, nisi ob aliquam causam necessariam non mittatur. Item novitii non admittantur capitulo monachorum, set magister eorum post capitulum fratrum faciat eis per se capitulum et culpas eorum audiat diligenter et ipsos, quantum potest, in moribus instruat et caritative corripiat.

Provideat prelatus, ubi multitudo conversorum exigere videtur, monachum sacerdotem ydoneum et discretum, qui presertim in victu et vestitu laicos instruat et edificet, eis magistrum constituat confessorem, qui tamen de gravioribus causis, vel de quibus abbas preceperit, ad ipsum eos remittat. In diebus sabbatorum vel vigiliis solemnitatum, in quibus communicare debent, ad locum congruum exeat, confessiones eorum recepturus. De capitulo tenendo annuat abbati, si presens est, vel priori, et cum eis vel solus, si visum fuerit, accedat.

Nota. Recipiendis conversis predicatur quod numquam pannis lineis utentur; de cetero, qui recipiendi sunt nisi solummodo serabulis et die noctuque habitum retinebunt ad modum conversorum heremi de Salute.

Conversus qui cuilibet prelato vel vicario ipsius inobediens fuerit, in capitulo accipiat disciplinam, et tribus diebus humi residens coram conversis comedat sine mantili.

Pro defunctis bona consuetudo pristina teneatur, ut brevia more solito mittantur, misse dicantur et psalteria. Pro priore Camaldulensi, cum obierit, quisque frater de Congregatione missas et psalteria cantet et alia beneficia faciat pro eo sicut pro prelato suo proprio, et pro eo in quolibet monasterio per totum annum unum unus pauper pascatur. Set in Fonte Bono, donec successor eius vixerit, pauper unus pro eo teneatur.

Anniversarium patrum et matrum fratrum nostri Ordinis vivorum et defunctorum fiat tertia die post Purificationem beate Marie. Abbas vero ea die missam celebret cum diacono et subdiacono, et quilibet sacerdos dicat privatam missam, et qui non est sacerdos XXV psalmos. Conversi C Pater noster et missis ea die intersint. Et in sero precedenti fiat vigilia IX lectionum et campane pulsentur, ut mos est in anniversariis mortuorum. XII pauperes reficiantur in maioribus monasteriis, in mediocribus VI, in minoribus vero tres.

Quando nomina mortuorum nuntiantur, teneatur hic modus in fine: «Monachi et conversi nostre Congregationis et alii benefactores ac familiares nostri».

Statuimus quod capitulum generale de triennio in triennium celebretur, ita quod duo anni sint medii inter unum capitulum et aliud et in illis duobus annis particulare capitulum debeat celebrari. Constituimus etiam et firmiter precipimus quod omnes prelati nostri Conventus, tam maiores quam minores, et eorum suffraganei, necnon et hospitalarii, capellani sanctimonialium et capellani ecclesiarum ad domum Camaldulensem specialiter pertinentium ad capitulum generale in propria persona venire non postponant et nuntium aliquem non prestolentur, set XVI kalendas Iulii sero post nonam apud Fontem Bonum congregentur et non ante, ita quod in sequenti die omnibus in unum congregatis, capitulum valeat inchoari.

Ad particulare vero capitulum in kalendis Iulii omnes de Tuscia convenire apud Fontem Bonum post nonam procurent, ut sequenti die capitulum celebretur. Omnes autem alii de Romaniola, de Marchiis vel undecumque sunt, in vigilia sancti Romualdi similiter post nonam unanimiter congregentur, ut in die sancti Romualdi cum omnibus capitulum celebretur, nec aliquis eorum se subtrahere audeat, quominus veniat ad capitula supradicta, nisi iusta et canonica fuerit causa prepeditus, quam excusationem in capitulo coram priore Camaldulensi et tota congregatione ostendere compellatur per nuntios eorum litteras deferentes. Si vero aliquis eorum venire contempserit nec iustam habeat excusationem quod venire non potuerit, quamvis nuntium suum transmittat, tamen per X dies pro generali capitulo et per V dies pro particulari officio prelationis suspensus maneat in loco armarii tam in ecclesia quam in mensa et in capitulo et infra illud tempus benedictiones non det nec correctiones faciat, et insuper intra illud tempus per tres dies in pane et aqua ieiunet. Curam autem temporalium rerum intus et extra gerat infra illud tempus; postmodum, peracta penitentia, ad suum officium revertatur. Si autem nec per se venerit, si venire potuerit, nec nuntium suum transmiserit, ad heremum Camaldulensem veniat et ibi per X dies satisfacere teneatur. Ad particulare vero capitulum omnes, exceptis suffraganeis, venire cogantur. Si quidem per se vel per fratrem suum ydoneum ad particulare capitulum venire contempserit nisi iustam habeat excusationem, per sex dies in pane et aqua ieiunet. Postquam autem prelati arripuerint iter veniendi ad capitulum generale, in omnibus locis nostri Ordinis in missa conventuali fiat oratio Sancti Spiritus pro ipso capitulo. Quando autem fit capitulum particulare, tunc in locis illorum qui per se vel per nuntios speciales particulari capitulo debent interesse, fiat oratio Sancti Spiritus pro ipso capitulo.

Congregati igitur Camalduli ad capitulum prelati Camaldulensis Ordinis universi, primo die ad honorem Sancti Spiritus missa cum dyacono et subdiacono celebretur a priore Camaldulensi vel prelato quem ad hoc ydoneum previderit solemniter celebrare. Officium Spiritus Domini, oratio Deus qui corda, epistola Iustificati igitur ex fide, graduale Beata gens, versus Verbo Domini, alleluia Veni Sancte Spiritus, Evangelium Si diligitis me, offertorium Emitte Spiritum tuum, postcommunio Spiritus Sanctus docebit vos. Post missam accedant ad capitulum, et lecta prima parte de capitulo abbatis, tunc prior surgens cum omnibus fratribus incipiat ymnum Veni creator Spiritus, vel cui ipse innuit. Quo predicto cum Gloria, sequitur Kyrie eleison. Christe eleison. Kyrie eleison, Pater noster, Et ne nos, capitulum Et veniat super nos, responsorium Et salutare, Emitte Spiritum tuum, responsorium Et renovabis faciem, versus Domine exaudi, responsorium Et clamor meus, oratio Deus, qui corda fidelium; Benedicamus Domino a tribus fratribus dicatur; sedentibus omnibus dicatur Benedicite, et fiat sermo.

Secunda die dicatur missa ut supra dictum est. Officium Deus in loco sancto suo, oratio Omnipotens sempiterne Deus qui facis mirabilia, epistola Multitudinis credentium, graduale Ecce quam bonum, alleluia Hec est vera fraternitas, Evangelium Locutus est Iesus ad turbas, offertorium Confirma hoc Deus, postcommunio Ego vos elegi. Post hec ad capitulum legatur secunda pars de capitulo supradicto et fiat sermo.

Tertia die missa ut supra, officium de pace, oratio Deus a quo, epistola Orationem faciebant sacerdotes, graduale Letatus sum, alleluia Pacem meam, Evangelium Si quis diligit me usque ad Pacem meam do vobis, offertorium Benedixisti, postcommunio Pacem meam. Ad capitulum, lecta tertia parte dicti capituli, fiat sermo.

Qualibet die post sermonem tractetur de ordine secundum disciplinam nostri Ordinis et rigorem. Nullus vero religiosus alterius ordinis vel professionis, nullus secularis cuiuslibet ordinis vel dignitatis vel professionis vel secte secretis vel tractatibus capituli admittatur, sed nec etiam subditi nostri Ordinis nisi qui cum prelatis vel pro prelatis venerint, et de suorum licentia prelatorum. Ipsi vero prelati secum ducant de discretioribus et religiosioribus fratribus, quos in suis claustris habuerint, ita quod nullus prelatus secum ducat ultra duos claustrales monachos; suffraganeos autem ducat secum quicumque habent.

Tertia vero die, expletis tractatibus Ordinis in capitulo, domnus prior Camaldulensis recommendet capitulo generali et toti Ordini dominum papam et dominos cardinales et Curiam universam, dominos patriarchas, archiepiscopos et episcopos, in quorum diocesibus monasteria nostri Ordinis sunt constituta, et comites et barones, patronos, benefactores et devotos nostros, et qui se nostris orationibus commendaverunt, et patres et matres fratrum nostri Ordinis. Postmodum absolvat animas fratrum defunctorum nostri Ordinis dicens: «Animas fratrum nostrorum defunctorum auctoritate, qua fungimur, absolvimus, ut per misericordiam Dei requiescant in pace», et respondeant fratres: «Amen». Tunc dicatur psalmus De profundis. Quo finito, dicatur Kyrie eleison et Pater noster, versus A porta inferi, responsorium Erue, Dominus vobiscum, oratio Absolve Domine. Qua finita, fiat generalis confessio et absolutio, perseverantibus benedictio, apostatis et fugitivis anathematis maledictio. Hiis peractis, accedant singuli ad dominum priorem Camaldulensem et, recepta ab ipso absolutione, per manus impositionem incipiat prior Te Deum laudamus et pergant in ecclesiam. Finito Te Deum, dicatur versus Confirma hoc Deus, Dominus vobiscum, oratio: «Perfice, quesumus, Domine, benignus in nobis observationis sancte subsidium, ut, que te auctore facienda cognovimus, te operante impleamus».

Statuimus quod quando prelati nostri Conventus a generali capitulo singulis annis ad sua monasteria revertuntur, in suo capitulo precipere non postponant fratribus quod pro benefactoribus nostre Congregationis et nostris orationibus commendatis omnes fratres orare teneantur. Et quilibet sacerdos habeat eos in commemoratione in tribus missis, alii vero qui missam celebrare non possunt, in uno psalterio. Conversi in L Pater noster, faciantque predicti prelati suffraganeos observare que in capitulo generali et particulari fuerint statuta, sicut ipsi observare tenentur, pro qualitate et quantitate locorum et personarum.

Capitulum diversis temporibus diversis horis diversimode celebramus, videlicet post primam seu missam matutinalem vel privatas, post secundam, et in Quadragesima post tertiam. Hora itaque competenti, prout tempus dictaverit, prior tintinnabulum pulset. Quo pulsato, fratres ad capitulum vadant, precedente abbate cum choro suo, et subsequente priore cum suo. Venientes in capitulum, unusquisque in loco suo versus orientem inclinet cum abbate, et eo prius sedente reliqui sedeant. Tunc lector, petita benedictione, datale sequentis diei cum etate lune et natalitiis sanctorum pronuntiet. Surgentibus itaque omnibus et facies ad orientem habentibus, sacerdos ebdomadarius dicat: «Pretiosa in conspectu Domini», respondeant omnes: «Mors sanctorum eius». Et sacerdos dicat: «Sancta Maria cum omnibus sanctis», et hoc omni tempore. Postea dicat ebdomadarius sacerdos: «Deus, in adiutorium meum intende; Domine, ad adiuvandum me festina», semel tantum, et conventus reiteret omni tempore: «Deus in adiutorium meum intende; Domine ad adiuvandum me festina. Gloria Patri et Filio et Spiritui Sancto sicut erat in principio» et cetera. Et quando incipitur Gloria Patri, incurventur super genua; finito Gloria Patri, dicant simul Kyrie eleison ter et Pater noster, Et ne nos et cetera. Tunc ebdomadarius dicat Dirigere et sanctificare. Qua finita, dicatur: «Adiutorium nostrum in nomine Domini», responsorium: «Qui fecit celum et terram». Tunc fratres sedeant, ita tamen quod nullus antequam abbas sedeat sedere presumat. Quibus sedentibus, lector lectionem de illius diei Evangelio legat; in ferialibus vero diebus de Regula. Qua perlecta, anniversaria fratrum defunctorum denuntiet, si dies fuerit. Postea tabulam fratribus, qui lecturi vel cantaturi sunt, pronuntiet. Fratres autem cum se audierint nominari, reverenter inclinent. Deinde lector brachiis superpositis invicem, humiliatoque capite in medio capituli in locum suum veniat et sancte cruci humiliter reverentiam exhibeat et sic ad sedendum pergat. Quo sedente, domnus abbas dicat Benedicite, si adest; sin autem, dicatur a priore. Tamen nullus audeat loqui, quousque domnus abbas vel prior sermonem exhortationis impendat. Si autem abbas innuerit alicui fratri ut sermonem in capitulo faciat, frater humiliter suscipiat et inclinet et sic loquatur cum timore Dei ad edificationem fratrum. Finito sermone, omnes fratres gratias agant Deo super cuculla manibus in terra positis.

Dicente vero abbate: «Dicite de ordine nostro», omnes fratres humiliter inclinent, et tunc qui se reum intelligit prostratus veniam petat. Deinde surgens humiliter confiteatur culpas suas sub una venia, et sic de singulis, incipiens a maiori. Fratres vero omnes ad invicem se caritative accusare studeant de suis excessibus. Nullus reprehendat aliquem ex sola suspitione, item nullus accuset de auditu, nisi dicat a quo audierit. Similiter quisque caveat ne malum quod audivit de alio alteri referat, nisi dicat a quo audierit. Hoc autem sollicite attendendum, quod in capitulo nullus frater alium in secunda persona unquam reprehendere presumat. Reprehensus vero frater ea die reprehensorem suum nullatenus reprehendat, et qui maior est in capitulo non reprehendatur. Reprehensiones autem nullus faciat sedendo, nisi cornicularii, qui intrinsecus ex utroque latere in supremis super ceteros sedent. Frater vero, postquam reprehensionem audierit, statim surgat et inclinet in loco suo, et veniens in medium veniam petat nichil dicens nisi: «Mea culpa». Si vero contendere voluerit et defendere culpam suam, iterum veniam petat. Si autem prelatus graviter acceperit et non interrogaverit eum: «Quid dicis?», ille frater iterum veniam petat et sic faciat usque dum placatus fuerit animus prelati. Si autem animo placari non potuerit et non receperit eum, set expulerit eum a consortio fratrum, iste talis ponatur in gravi culpa. Igitur si aliquis ab aliquo fuerit reprehensus, veniam petat. Cum autem interrogatus fuerit, respondeat: «Mea culpa». Tunc accusator dicat: «Frater iste sic et sic fecit contra ordinem nostrum». Statim reus petat veniam dicens: «Mea culpa». Quotiens autem ab aliquo accusationem audierit, totiens se culpabilem reddat, nichil aliud dicens, nisi: «Mea culpa». Quibus auditis, prelatus prout ipsi libuerit, succincte verba exhortationis proferat, ac postmodum aliquos psalmos pro errantibus cantare iubeat. Quando autem psalmum imponit ei, maneat frater inclinatus profunde, brachia super genua in modum crucis tenendo. Quando autem dixerit ei: «Ite sessum», humiliter frater super ora cuculle manus curvas terratenus ponat, et sic vadat sessum. Deinde alius surgat et dicat: «Frater ille fecit contra ordinem nostrum». Statim frater ille surgat et veniam petat, in directum toto corpore in terra posito in latere dextro, dextram partem cuculle sinistre supponendo et sinistrum pedem super dextrum ponendo, manum vero dextram super manum sinistram in modum crucis iungendo, et sic capud super manum ponat humiliter dicendo: «Mea culpa ». Deinde surgat, iubente abbate. Tunc accusator dicat: «Iste frater hodie male cantavit» sive «male legit» sive «quoddam irregulare fecit». Statim reus iterum veniam petat, dicendo: «Mea culpa». Si autem abbas iudicaverit ipsum ut disciplinam accipiat, ille frater reus humiliter parum retro secedat in loco ubi soliti sunt disciplinam accipere, et sic genibus humiliter flexis exuatur cuculla et eam ante se ponat et denudetur usque ad cingulum, et sic accipiat disciplinam crebro dicendo: «Mea culpa, mea culpa. Ego me emendabo», donec abbas dicat: «Sufficit ». Statim autem frater ille induatur vestimentis suis et adiuvetur ab eo qui dedit disciplinam vel ab alio fratre, et iterum petat veniam et accipiat preceptum abbatis, et sic revertatur ad sedem. Hoc autem summopere observandum est, ne quis frater post acceptam in capitulo disciplinam adversum fratrem ipsum qui eum digne accusavit aliquando temere audeat conrixari aut odium in corde servare, vel nimis querelosam vel lacrimosam faciem monstrare, quia huiuscemodi superbie vitium gravius a nostris maioribus in talibus punitur.

Expletis igitur correctionibus, de cetero reverenter liceat eis loqui sedendo de officio et ordine suo. Sane hoc ipsum cum modestia fiat, ut videlicet omnes non pariter mixtis vocibus loquantur, set uno loquente, alii taceant.

Si autem alicui imperatum fuerit ut surgat pro aliqua necessitate a capitulo, surgat. Qui si statim non est reversurus, premisso Benedicite et facta ante se reverentia, simpliciter surgat, et capite inclinato ad crucem pergat. Loquentibus autem fratribus in capitulo, si quis de foris venerit dicat Benedicite et, contra locum suum facta reverentia, sedeat. Si vero de longinquo venerit, prius reddat se culpabilem genu flexo, confessionem faciens; qui, accepto iudicio et commendationis superne salutatione data, vadat et sedeat. Superveniente autem maiori ad sedendum minor frater assurgat ei humiliato capite, sicque faciant ubique locorum invicem.

Firmiter precipimus quod de cetero cessent iurgia et contemptiones, et, visitatore in capitulo existente, nullus loqui audeat cum strepitu vel tumore, set quilibet qui vult aliquid dicere, accepta licentia, cum gravitate et maturitate proponat quod proponendum est, et uno loquente, ceteri taceant et cum diligentia audiant et intelligant que dicuntur, quia, sicut dicit apostolus Iacobus in epistola sua, «quilibet debet esse velox ad audiendum, tardus autem ad loquendum et tardus ad iram». Et, complente uno verba sua, loquatur alius, si necesse est, et omnes cum silentio audiant, et sic de singulis. Nec presumat aliquis surgere et more contionatorum verba proponere. Qui vero contra predicta facere aliquid presumpserit, sive in gravi sive in graviori culpa ponatur et si contumax fuerit, quod absit, de monasterio expellatur.

Si monachus vel conversus contumaciter de capitulo exierit et, soluto capitulo, antequam portam claustri egrediatur, humiliter penituerit, in sequenti capitulo recipiat disciplinam, in gradu ultimo recipiendus usque ad voluntatem abbatis.

Omnibus dominicis diebus preter eos in quibus sermo generalis fiet, in capitulo monachorum conversi ingrediantur et in crastino Nativitatis Domini, Pasce, Pentecostes, finita missa matutinali ingrediantur capitulum monachorum, ut teneatur eis capitulum ab abbate vel ab aliquo alio cui abbas iniunxerit. Ubi vero non habent capitulum, conversi conveniant in capitulum monachorum et ibi teneatur eis capitulum.

In electionibus abbatum faciendis, quoniam, iuxta Regulam beati Benedicti, tales debent esse «qui sciant unde proferant nova et vetera», precipitur tam abbatibus quam electoribus ut tales eligantur in abbates et prelatos, qui sint litterature competentis, vite laudabilis et etatis legitime.

Ad electionem prioris Camaldulensis omnes prelati Ordinis eiusdem per litteras heremitarum citentur. Qui die sibi prefixa personaliter ad Camaldulensem heremum veniant, vel si quis eorum canonica prepeditione detentus fuerit, vices suas alicui de capitulo provido et fideli rite committat. Capitulum autem in hoc loco prelatos Ordinis et fratres heremitas Camaldulensis heremi intelligimus; ipsi quidem tantummodo ad electionem prioris iamdicti debent assumi. Apud dictam igitur heremum in nomine Domini congregati ad honorem Sancti Spiritus missam devote cum dyacono et subdiacono celebrent. Deinde heremite tam inclusi quam aperti cum prelatis omnibus, qui commode interesse potuerunt, premisso exhortationis sermone, ad electionem futuri pastoris procedant secundum ius canonicum et privilegium tam toti Ordini quam prefatis heremitis a Sede Apostolica indultum. Unde, ut Spiritus Sanctus gratiam suam dignetur infundere, ipsius hymnum, videlicet Veni, creator Spiritus, devote cuncti decantent, cum versu et oratione Sancti Spiritus subsequenter. Et dicto Benedicamus Domino a tribus, concorditer et pacifice Deum habentes pre oculis tres eligant fide dignos, unum videlicet fratrem heremitam et duos prelatos, qui vota cunctorum diligenter examinent, et ea in scriptis redacta, mox publicent in communi, ut ipse, collatione habita, eligatur, in quem maior et sanior pars capituli consenserit, tenore privilegii nostri et iuris sollemnitatibus observatis, vel hoc per compromissum fideliter studeant ducere ad effectum unum vel tres ydoneos eligendo, in quos pure sua vota committant, ut vice omnium Camaldulum provideant de pastore. Multo magis tamen piis precibus creditur insistendum, ut sibi per inspirationem divinam concedere dignetur omnipotens Deus priorem ydoneum et pastorem. Electus autem, postquam electionem acceptaverit, iuxta privilegii nostri tenorem, mox libere amministret, et cum ymno Te Deum laudamus introniçetur solemniter. Obedientiam sibi promittant presentes et absentes quamcitius eum viderint, obedientiam sibi similiter studeant exhibere secundum beati Benedicti Regulam et Camaldulensis Ordinis instituta.

Statuimus ut cum prior Camaldulensis ad quodcumque monasterium nostri Ordinis pervenerit, illico omnis dispensatio et auctoritas monasterii cum debita reverentia ad eum veniat vel redeat, quam fratres proprio abbati debent.

Statuimus quod domnus prior Camaldulensis per se suosque visitatores omnes domus nostri Ordinis singulis annis studeat visitare, et in illa visitatione talis sit forma. Quod in primo capitulo amdmonitionem faciat; qua peracta, tam de spiritualibus quam de temporalibus diligenter inquirat. Et eandem potestatem habeat visitator quam habet prior Camaldulensis, excepto quod non possit destituere prelatos absque speciali mandato. Et visitator in eadem domo in qua gravia vel ardua invenerit pertractanda, invocet duos vel tres de circumadiacentibus prelatis vel alios quos viderit expedire, et cum eorum consilio ordinet quod viderit ordinandum et quod eius sententia cum consilio dictorum prelatorum decreverit, omnes tam prelati quam subditi eiusdem domus teneantur modis omnibus observare. Quedam tamen in monasterio inveniuntur que non sunt ita gravia vel ardua que visitator cum consilio prelati vel fratrum eiusdem domus vel ipse per se ordinare ‹non› possit et precipere ut fiant sicut viderit expedire. Et si aliquis eorum prelatus vel subditus erit contumax, sive per censuram ecclesiasticam sive per penas in Regula sancti Benedicti vel in ista constitutione constitutas coercere potest eum, cum discretione tamen, «ne dum vult radere eruginem, vas frangatur».

Si autem in visitatione aliqua gravia vel ardua dicta vel proposita fuerint contra prelatum aut subditum, et accusatus voluerit se defendere coram priore Camaldulensi vel visitatore ipsius, dictus prior Camaldulensis vel visitator teneatur accusato capitula accusationis seu denuntiationis et accusantium vel denuntiantium nomina tradere, ut accusatus coram domino priore vel visitatore et prelatis ad hoc vocatis se valeat excusare et defendere. Et licitum sit accusato ad priorem Camaldulensem a visitatore a quocumque gravamine appellare. Si autem senserit se gravatum accusatus a priore Camaldulensi, nullatenus ad appellationem ad aliquam personam procedat, sed si senserit se gravatum a priore Camaldulensi super aliquo articulo, beneficium restitutionis a priore ad ius suum humiliter petat. Et dictus prior ipsum coram se tantum restituat super articulo vel articulis, super quibus accusatus se proposuerit aggravatum, et prior de appellatione et de articulo vel articulis ad que accusatus per beneficium restitutionis in integrum restituerit coram se, quotiens expedierit, cognoscat, et ad alium cognitio huiuscemodi, nec per appellationem nec alio modo, transferatur. Nullus ergo de Ordine nostro ad capituli generalis audientiam nec ad alios audeat appellare, quia hoc posset redundare in subversionem totius Ordinis et ruinam, et hoc non convenit nobis: nam non venimus litigare, sed peccata deflere. Excommunicamus igitur omnem et anathematiçamus tam conventum quam personam, que in Ordine nostro contra Ordinis instituta seu contra obedientiam appellabit, ita quod quisquis in Ordine taliter appellaverit, sciat se statim ipso facto in sententiam excommunicationis incidisse. Hoc adiecto, quod quicumque contra dictam constitutionem vocem appellationis emiserit, si sit prelatus, sciat se ipso facto depositum; si monachus vel conversus, penam conspiratorum sustineat.

In facienda autem visitatione cautelam maximam et diligentiam visitator adhibeat, ut fideliter et prudenter ad corrigendos excessus et conservationem pacis intendat, et, quantum poterit, salva Ordinis disciplina, animos fratrum ad ampliorem reverentiam proprii abbatis et gratiam mutue dilectionis in Christo inducat. Provideat nichilominus visitandus, ut secundum formam Ordinis visitatori obediens et devotus existat et ad emendationem domus sue, quantum poterit, tamquam Domino rationem redditurus intendat. Igitur visitatoris adventu prelatus domus illius vel, si ipsum abesse contigerit, prior, aut qui tenet locum ipsius, studiose fratres ammoneat, roget et precipiat ut fideliter et fiducialiter, publice vel privatim, prout melius intellexerit faciendum, que corrigenda cognoverint suggerant et proponant. Caveat autem prelatus, ne ullatenus hoc impediat faciendum, vel, cum factum fuerit, egre ferat. Caveat in presentia visitatoris vel post eius discessum, ne cuiquam fratrum vindictam inferat, nec improperet, nec indignetur, quin etiam si minus caute minusve discrete fuerit quis locutus, benigna facilitate ei ad consilium visitatoris indulgeat. Ipsum enim visitatorem talem fore convenit ut non credat omni spiritui, set causam, quam nesciverit, diligenter inquirat, cognitam rationabiliter corrigat çelo Ordinis et paterne karitatis affectu. Prohibeat etiam ne incipiant reiterare que noverint digne correcta et ne sibi suggerant incomperta nec novis suspicionibus turbent animos patrum sive fratrum suorum. Quod si quis fecerit, digne eum visitator increpet et castiget. Prohibeat etiam ne quis ea, que noverit emendanda, quasi ad maius scandalum, quod nequissimum est, usque ad visitatoris adventum differat et reservet, set opportunis temporibus que contingerint reprehendantur et emendentur. Quod si contra hanc formam egerit visitator, per superiorem, prout meruerit, castigetur, sive etiam puniatur per generale capitulum. Similiter etiam qui visitatus fuerit, nisi formam eandem studeat observare, coram Deo se culpabilem et paterna vel capituli generalis noverit animadversione plectendum. Si autem subditus contra prelatum suum dixerit veritatem coram priore Camaldulensi vel eius visitatore, precipimus firmiter prelato quod non presumat ei propter hoc aliquam iniuriam facere eum offendendo vel necessaria subtrahendo. Preterea licet inter viros religiosos, nisi pro magna et inevitabili necessitate, non debeant fieri iuramenta, tamen quoniam aliquando tam arduum et tam grave negotium in monasterio oritur, quod manifeste declarari non potest nec perfecte determinari, nisi interveniant iuramenta prelati, monachorum et conversorum eiusdem domus et aliorum bonorum virorum, ubi non est collegium, ideo, ne veritas occultetur et ne bonus ut malus iudicetur et ne monasteria sub tali occasione, si negocia eorum remanerent indiscussa, gravem ruinam paterentur, ideoque utile decrevimus in tam gravi casu per visitatorem a prelato et subditis et aliis personis, si viderit expedire, posse exigere iuramenta. Caveat tamen visitator quod ea que potest cognoscere per simplex verbum cognoscat et inquirere per simplex verbum inquirat, nec currat statim cum impetu, et dicat: «Precipio per veram obedientiam et Spiritus Sancti virtutem». Si autem aliquod negotium quod aliquantulum gravius foret potest cognoscere per obedientiam et virtutem Spiritus Sancti, non currat statim ad excommunicationem, dicens: «Precipio tibi sub pena excommunicationis», vel: «Excommunico te nisi dixeris istud». Et si graviora negotia possunt cognosci per excommunicationem, dicendo: «Precipio tibi sub pena excommunicationis », non recurrat ad iuramentum, quia iuramentum nisi pro inevitabili necessitate exigi non debet. Caveant autem prelati et subditi quod ita studeant dicere veritatem, quando cum simplici verbo interrogantur vel per veram obedientiam, quod non sit necesse venire ad excommunicationem vel ad sacramenta, quia tunc est eis imputandum, non visitatori. Et quod visitator per exempla cognoscat hec, sciendum est, quod si monasterium tam in temporalibus quam in spiritualibus enormiter est collapsum, puta quia bona monasterii sunt dilapidata et destructa, monasterium gravibus est debitis occupatum, possessiones monasterii sine iusta causa sunt alienate vel pignorate, tam de prelato quam de subditis mala fama currit per provinciam illam vel partes illas ubi morantur, et per aliqua indicia manifesta opinio eorum apud bonos et graves est multum gravata, et cum tam prelatus quam subditi se excusent et dicant se non esse in culpa nec velint dicere veritatem de se ipsis nec unus de altero, in tali casu, ne monasterium destruatur in totum et ne in suis iniquitatibus tam prelatus quam subditi perseverent, debet visitator et potest ab eis exigere sacramenta et per censuram ecclesiasticam eos ad hoc cogere, si necesse est. Si vero non vertitur causa de destructione monasterii, set quia quandoque multa vitia, scismata, scandala et alia gravia in monasterio sunt exorta, propter que monasterium et prelatus et omnes subditi graviter sunt infamati, tunc visitator per excommunicationem potest exigere veritatem. Si vero tractatur de ordine vel talibus minoribus, tunc aut simplici verbo aut per veram obedientiam vel in virtute Spiritus Sancti, prout viderit expedire, potest eos cogere ad veritatem dicendam. Si tamen essent contumaces, ad excommunicationem procedere posset. Preterea sciendum est quod visitator debet et potest facere moram in monasterio vel per tres dies vel plures vel minus, quantum viderit necesse et utilitati monasterii expedire. Precipimus etiam quod visitatori in necessariis sumptibus et expensis provideatur prout iustum fuerit et honestum, quia scriptum est: «Qui altario servit, de altario vivere debet».

Provideat prior Camaldulensis et prelati qui visitatores mittunt, ut viros discretos, çelum habentes Ordinis visitatores mittant. Visitatores, qui forma gregis debent esse, precipue hiis intendant, que salutem respiciunt animarum et spectant ad Ordinis disciplinam, excutientes manus suas ab omni munere, nec quicquam recipiant nisi in certis necessitatibus, prout bona conscientia ipsos dictaverit indigere.

Visitator diligenter inquirat in visitatione statum monasterii quod visitat tam in spiritualibus quam in temporalibus. Et si intellexerit ipsum immoderatis debitis obligatum, poterit auctoritate prioris Camaldulensis et generalis capituli facere ut vendantur mobilia. Et si aliter fieri non potest, etiam immobilia, de consilio tamen abbatis et seniorum domus illius, donec debita tolerabiliter minuantur. Provideat tamen visitator ut in carta sigillo suo signata et a foris dependente diligenter describat que corrigenda et ordinanda statuerit, legenda in capitulo quater in anno.

Prelati qui non visitant domos suas suffraganeas per se sive per ydoneam personam per annum, tribus diebus sint in gravi culpa, et uno eorum sint in pane et aqua, nisi mare prestet impedimentum.

Prior Camaldulensis cum pervenerit ad monasterium causa visitationis, ante omnia que ad cultum divinum pertinent sollicite procurare studeat et totis viribus reformare. In primis altare et que circa altare consistunt diligenter consideret et omnia in statum reducat laudabilem et honestum: Corpus Christi et vas in quo servatur, corporalia, sindones et scabellum super quo manet sacerdos cum missam celebrat, sindones perfusorii et offertorii, ciminilia, pissidem in qua reponuntur hostie et ipsas hostias, perfusorium, calicem et eius sindonem, ampullas, missale et epistolare et alios libros, planetam, amictum, camisum, cingulum, stolam et manipulum et paramenta alia universa, lampades et candelas, formas et analogia, thuribulum et sedilia. Et post sedilia fratrum provideat ut apta sint, mundissima et ornata. Super altare semper sit benedicta, item albissima sindon, super qua corporale in missa extendatur, et postmodum replicata super altare dimittatur. In alia quoque sindone munda sacramentale consistat, et in ea, cum opus fuerit, deportetur.

Egrediens de ecclesia claustrum inspiciat, si in scamnis et scabellis bene consistit ornatum. Capitulum ante omnia si cruce, sedibus et scabellis, disciplinis salicum et cordarum, tabula et malleo honestissime decoretur. Dormitorium si lectis et stramentis lectorum et supralectis, scabellis, sedibus et perticis, orologio, lampade et aliis necessariis adornetur. Refectorium denique si cruce, mensis, sedibus, scabellis, obbis, parasidibus, sindonibus, linteis pro manibus tergendis et analogio pro lectore, verribulis et aliis utensilibus universis redimatur.

Statuimus quod lectisternia monachorum et conversorum propter peculiare opus prelati nostri Ordinis quolibet mense studeant perscrutari, et pecuniam et res inordinatas vel vestes, si quas invenerint, a possessoribus auferant, et eis imponant penam regularem. Qui autem noluerint recipere penam et dictam pecuniam et vestes resignare suo prelato vel cui iusserit ipse, ex hoc rei excommunicationis pena multentur usque ad satisfactionem congruam et condignam.

Statuimus quod nullus prelatus de cetero in privata camera, nisi pro infirmitate vel necessitate aut ex dispensatione prioris Camaldulensis iacere presumat. Quod si contra fecerit, per priorem Camaldulensem dicta camera privetur et graviter puniatur.

Statuimus quod prelati nostri Conventus quando equitant vel extra sua monasteria vadunt, honestam societatem secum habeant, et qui monachum et conversum habere possunt utrumque habeant, et qui habere non possunt ad minus alterum eorum secum habeant. Ipsi etiam prelati quando vadunt, vadant humiliter et honeste. Studeant preterea prelati in Quadragesima maiori et sollemnitatibus et dominicis diebus stabilitatem in se et suis subditis retinere. Fratres vero qui diriguntur in via, si fieri potest, tales socios habeant secum, qui Ordini nostro conveniant et habitu et honestate sua ad edificationem alios trahant.

Quoniam per servientes prelatorum venientium ad capitulum generale multa scandala sunt exorta, statuitur ut nullus serviens veniendo ad capitulum generale aliquid facere audeat unde scandalum oriatur. Quod si presumpserit, a servitio totius Ordinis irrevocabiliter expellatur.

Sedes abbatum et alie cornute fiant plane, sicut sunt in Fonte Bono.

Abbas, monachus vel conversus qui infantem baptiçare presumpserit vel de sacro fonte susceperit, nisi forte in articulo mortis cum presbyter defuerit, omni sexta feria sit in pane et aqua usque ad sequens capitulum generale, nisi grandis solemnitas aut evidens infirmitas aliquam exegerit dispensationem, et in eodem capitulo abbas sive baptiçans petat veniam super hoc.

Levis culpa est si quis mox ut signum datum fuerit, non relictis omnibus cum matura festinatione, differat se preparare ad ecclesiam ordinate et composite, quando debuerit, veniat. Si quis ad Gloriam primi psalmi non occurrerit et ad gradum altaris non satisfecerit. Si quis in choro male cantando vel legendo offenderit et non statim coram omnibus humiliaverit. Si quis, divino non intentus officio, magis oculo et motu irreligioso levitatem mentis ostenderit. Si quis de choro dum cantatur Evangelium, Magnificat, Benedictus, Te Deum laudamus, vel fratres curvi vel prostrati manent, exierit vel in ipsum intraverit. Si quis ibi vel in dormitorio aliquid inquietudinis fecerit. Si in choro riserit vel alios ridere fecerit. Si quis lectionem statuto tempore non previderit. Si aliud cantare vel legere presumpserit, quam communis consensus probat. Item levis culpa est si dissolute ridens cachinnis vel ludis, dictis vel factis alios ad ridendum concitaverit. Si oculos vagos per plateas vel vias eundo ad vanitates frequenter direxerit. Si in vigilia Nativitatis Domini in principio capituli per negligentiam non affuerit, ut, pronuntiatis redemptionis nostre exordiis, corde et corpore gratias agat Deo Redemptori. Si quis de via veniens eadem hora, si fieri potest, benedictionem accipere neglexerit, vel absque ea plus una nocte moraturus exierit. Si quis ad lectiones dormierit. Si temporibus statutis cum aliis lectionem auditurus non affuerit. Si libros interdictos legerit. Item levis culpa est, si ecclesie ornamenta negligenter tractaverit. Si indumenta vel alia data fratri vel concessa sine ipsius licentia per se alius acceperit. Si quis vestes suas aut libros loco statuto non deposuerit honeste vel negligenter tractaverit. Si quid utensilium fregerit vel perdiderit. Si quid cibi vel potus effuderit. Si liber, in quo legendum est, cuiusquam defectus defuerit. Si quis dixerit aut fecerit aliquid unde contristentur fratres. Si quis potum vel cibum absque benedictione sumpserit. Si quis in conventu hora, qua debet venire, distulerit. Si ad capitulum vel collationem non venerit vel communi refectioni non interfuerit. Si quis commune mandatum dimiserit. Si quis eum, a quo reprehensus fuerit, eadem die quasi vindicando reprehendere presumpserit. Si quis in reprehensione sua iudicium fecerit. Si quis cum iuramento, ut in loquendo fieri solet, aliquid negaverit vel affirmaverit. Si quis turpem sermonem dixerit vel, quod gravius est, in usum habuerit. Si quis pro victu vel vestitu vel qualibet alia re murmuraverit. Si quis eorum, qui in officiis deputati sunt, in aliquo negligens repertus fuerit, ut sunt officiales, sacrista, camerarius, cellerarius, refectonarius, infirmarius in infirmis custodiendis et procurandis et mortuis necessariis ministrandis, et ceteri in officiis suis, ut iniunctum est eis. Reprehensis vero de supradictis et veniam petentibus, iniungatur unus psalmus vel duo vel cum psalmo disciplina vel amplius, secundum quod prelato videbitur expedire.

Gravis culpa est si quis inhoneste in audientia secularium cum aliquo contenderit. Si frater cum fratre intus vel foris lites vel contentiones habuerit. Si quis alicui fratrum opprobrium dixerit. Si quis mendacium de industria dixisse deprehensus fuerit. Si quis culpam suam vel alterius defenderit. Si quis in reprehensione sua iurgium fecerit. Si quis in illum, a quo reprehensus est, vel quemlibet alium maledicta seu verba inordinata et inreligiosa malitiose invexisse deprehensus fuerit. Si quis fratrum preteritam culpam, de qua satisfecit, improperaverit. Item gravis culpa est si quis male de patribus vel fratribus vel domibus suis malitiose evomeruit, que testimonio fratrum suorum probare nequiverit. Si quis cum femina solus in loco suspecto vel inhonesto et de inhonestis locutus fuerit. Si quis ieiunia ab Ecclesia instituta sine causa et licentia fregerit.

Pro huiusmodi culpis et hiis similibus veniam petentibus et non reprehensis tribus diebus disciplina detur et tres dies in una ebdomada in pane et aqua ieiunent, et in illa ebdomada a mense participatione privetur; psalmum aut antiphonam in oratorio non imponat nec lectionem legat. Post fratrum refectionem solus reficiat, ut si, verbi gratia, fratres reficiunt hora sexta, ille nona; si fratres nona, ille vespertina. Diebus quoque ferialibus ante altare iuxta gradus prostratus iaceat, solemnibus vero maneat curvus iuxta gradus in fine horarum operis Dei, videlicet quando dicitur Kyrie usque ad finem operis Dei, postea revertatur, et sic faciat singulis diebus usque ad satisfactionem completam. Reprehensis vero una dies et una disciplina superaddatur. Preter hoc autem psalmi et venie secundum quod discretioni correctoris visum fuerit pro qualitate culparum iniungantur. Eadem pena digni sunt, qui postquam missi fuerint vel ad petitionem suam iverint, ultra terminum sibi assignatum moram fecerint malitiose.

Gravior culpa est, si quis per contumaciam vel manifestam rebellionem inobediens prelato suo intus vel foris proterve cum eo contendere ausus fuerit. Si quis percussor fuerit. Si quis crimen capitale commiserit. Si quis procuraverit quod ipse vel alius eximatur a potestate sui prelati. Si quis rem sibi collatam receperit de hiis que prohibentur in Regula recipi. Si reprehensus fuerit, statim sponte surgat et veniam petens sceleris sui immanitatem lamentabiliter proferat, et denudatus, ut dignam accipiat suis meritis sententiam, vapulet quantum prelato placuerit, et sit omnium novissimus in conventu, ut qui culpam perpetrando non erubuit membrum fieri diaboli, ut resipiscat, sequestretur a consortio ovium Christi. In refectorio quoque ad communem mensam cum ceteris non sedebit, sed in loco quem sibi abbas previderit solus manducabit. De qualitate autem et quantitate ciborum et potus sit in potestate abbatis. Reliquie vero cibi et potus illius cum reliquiis aliorum non misceantur, ut cognoscat se ita sequestratum a consortio aliorum, quod privetur, nisi per penitentiam redeat ad consortium angelorum. Ad canonicas horas et ad gratias post commestionem ante ostium ecclesie transeuntibus fratribus prostratus iaceat, dum intrant et exeunt. Nullus audeat se iungere illi vel aliquid mittere. Prelatus vero, ne in desperationem labi possit, mittat ad eum, qui in graviori culpa est, seniores, qui commoneant ipsum ad penitentiam, provocent ad patientiam, foveant per compassionem, hortentur ad satisfactionem, adiuvent per suam intercessionem, si viderit in eo humilitatem cordis. Quibus etiam suffragetur totus conventus, non renuat prelatus cum eo facere misericordiam. Et si videtur ei, denuo vapulet ad pedes singulorum, primo prelati, deinde utriusque lateris sessorum. Talis, quamdiu erit in hac penitentia, non communicet nec veniat ad osculum pacis nec etiam imponat psalmum vel antiphonam vel aliquod officium in ecclesia exerceat, nec ulla committatur ei obedientia ante plenariam satisfactionem et sui prelati iussionem. Eodem modo penitere debet qui in peccatum carnis lapsus fuerit, et gravius ceteris puniri censemus. Si quis tale quid extra monasterium commiserit, frater qui cum eo est studeat excessum eius quam citius corrigendum prelato intimare. Correctus autem ad locum in quo tale quid commiserit non redeat, nisi ita religiose fuerit conversatus quod generale vel particulare capitulum illuc ipsum censeat reversurum. Si vero huiusmodi peccatum occultum fuerit, secretam, secundum tempus et personam, condignam agat penitentiam. Si quis per conspirationem vel coniurationem vel malitiosam concordiam adversus prelatos suos manifeste se erexerit, supradicto modo peniteat, et de cetero in omni vita sua ultimum locum sui ordinis teneat, et vocem in capitulo nisi in sua accusatione non habeat, neque ei aliqua obedientia iniungatur sine dispensatione sui prelati. Si qui tamen fratres non malitiose, set in veritate adversum prelatum aliquid habuerint, quod tolerari non debeat nec deceat, prius eum inter se cum omni humilitate, reverentia et caritate de sua correctione admoneant. Quod si frequenter admonitus se corrigere neglexerit aut contempserit, priori Camaldulensi significent vel eius visitatori, cum ad eandem domum visitandam venerit, causa manifeste indicetur, vel capitulo generali vel particulari significetur. Aliter prelatum suum subditi infamare non presumant.

Gravissima culpa est incorrigibilitas illius, qui nec culpas timet admittere, et penas recusat ferre. De quo preceptum est patris nostri Benedicti, ut abbas utatur ferro abscissionis, sicut ait Apostolus: «Auferte malum ex vobismetipsis», et iterum: «Infidelis si discedit, discedat, ne una ovis morbida totum gregem contaminet», et Apostolus hereticum hominem post correctionem adhibitam et incorrigibilitatem patefactam devitare iubet, tanquam peccantem peccatum ad mortem, quia subversus est qui huiusmodi est. Hic quidem habitu exutus et vestibus secularibus indutus exire cogendus est et ita, sicut a corde professionem abiecit, sic et accepte professionis insignia deponere compellatur, si tamen usque ad horam illam sani et integri sensus extiterit. Nemini vero aliter sub qualibet occasione umquam est danda materia recedendi, ne Ordo et monastica disciplina veniant in contemptum, dum habitus religionis monastice despicitur ab indignis.

Cum aliquis gravi culpe subicitur, accipiat in ipso iudicio disciplinam, deinde, iniuncta sibi penitentia, subiciat se gravi culpe ponens statim caputium in capite et exeat de capitulo in locum quem previderit ei abbas competere, deputeturque ei senex discretus ad solatium, qui eum consoletur et provocet ad humilitatem, ne ampliori tristitia absorbeatur, iniungaturque pro eo in capitulo specialis oratio, ut, sicut dicit Regula, oretur pro eo ab omnibus. Debet autem abbas attendere et corporis valitudinem et culpe modum: nam secundum hoc extenuari culpa debet vel gravari. Refectionem autem percipiat mensura et hora quam previderit ei abbas competere, sicut in Regula continetur. Ad fores namque ecclesie prostratus iaceat in terra, dum fratres conventualiter intrant et exeunt ecclesiam, habens caputium in capite. Quoties siquidem divinum celebratur officium, caputium in capite tenere et prostratus in terra iacere minime compellatur. Cum autem in capitulo recipiendus fuerit, ad iussionem abbatis usque ad ingressum capituli caputium habeat in capite. Quo deposito, veniens ante abbatem prosternat se ante pedes eius super genua et super articulos manuum, deinde ante priorem et sic per singulos fratres, illis non inclinantibus nec adiuvantibus ipsum, set quiete manentibus. Quotiens ante abbatem transierit, inclinet, et sic veniens stet, ante non petens veniam, donec iussus ab abbate eat sessum. Nec ponatur ea die in ordine suo nec officium aliquod exequatur usque ad iussionem abbatis, set dum completur opus Dei tam in ecclesia quam extra, prosternat se in terra in loco in quo stat, donec iussus a prelato quiescat ab hac satisfactione.

Si quis de Ordine nostro homicidia perpetraverit, si personam nostri Ordinis occiderit, teneatur sub artissima custodia et districtissima penitentia usque ad mortem. Si autem secularem occiderit et sine periculo in domo sua non poterit retinere, ad aliam domum emittatur penitentiam conspiratorum subiturus et numquam de cetero reversurus. Si vero mutilaverit aut quoquo modo alio percusserit, secundum qualitatem culpe mensura correctionis extendatur.

Qui minantur incendium vel homicidium vel improperant mortem alicuius alicui mittantur Camaldulum cum litteris continentibus veritatem.

Statuimus quod si frater fratri facto vel dicto iniuriam aliquam inferre presumpserit, qui iniuriam passus est iniurianti fratri contumeliose non respondeat, nec facto vel dicto suam presumat iniuriam vindicare, set propter Deum studeat patientiam tam corde quam corpore conservare et iniuriam illatam ex corde dimittere debet. Ille vero qui iniuriam intulit pro qualitate vel quantitate illate iniurie a prelato suo puniatur. Et si aliquis de fratribus scit aliquem iniuriam fratri suo fecisse, eum accusare in capitulo non moretur et pro illata iniuria, si levis est, ponatur in levi culpa, si gravis est, in gravi culpa ponatur, vel secundum qualitatem et quantitatem iniurie magis vel minus iuxta senioris arbitrium puniatur. Si vero de verbis ventum fuerit ad verbera, ille qui verberavit mittatur Camaldulum et eius culpa per litteras prelati priori Camaldulensi insinuetur. Absoluto autem secundum ordinem apud Camaldulum, si eius excessus fuerit nimis enormis, gravior penitentia iniungatur. Quam penitentiam per suas litteras prior Camaldulensis suo prelato studeat integraliter intimare.

Statuimus quod si quis monachus per litteras prioris Camaldulensis in quovis monasterio Camaldulensis Ordinis collocatus fuerit, a prelato et ab omnibus aliis pro monacho eiusdem loci, tanquam si ab initio in eodem professionem fecisset et habitum monasticum suscepisset, habeatur. Et non presumat aliquis, eo quod habitum ibidem receperit, aliis in eodem loco per litteras Camaldulensis prioris collocatis improperare quod monachi non sint vel quod sint advene aut similia. Quod si fecerit, pro prima vice recipiat disciplinam, pro secunda ponatur in gravi culpa, pro tertia mittatur Camaldulum per priorem Camaldulensem alibi collocandus, ut sciat per experientiam quod non solum illius loci in quo recepit habitum monachus est, verum etiam Ordinis universi.

Qui convictus fuerit aut publice confessus de sortilegio vel quolibet divinationis genere, quod fecerit aut fieri consenserit, si monachus aut conversus est sex diebus in tribus ebdomadibus continuis sit in pane et aqua et per annum, preter quam in Pasca, vel nisi egerit in extremis, ab altaris participatione suspensus et omnium ultimus habeatur. Prelatis vero penitentia duplicetur.

Qui pro abbatis creatione vel aliqua monasterii ordinatione seculares adeunt et auxilia eorum implorant, a domibus propriis eliminentur, nonnisi per priorem Camaldulensem in generali capitulo reversuri. Ille vero pro quo petitio facta fuerit, si de eius suggestione emanaverit, in ipsa domo nullatenus promoveatur in prelatum.

Statuimus quod prelati vel subditi nostri Conventus contra priorem Camaldulensem vel eius visitatorem pro correctionibus faciendis non recurrant ad auxilium, defensionem vel confugium secularium laicorum aut clericorum. Idem de subditis contra prelatos suos. Qui autem huiusmodi statuti prevaricator extiterit, ad preceptum domini prioris Camaldulensis vel eius visitatoris gravissime discipline subdatur. Set ne rigor monastice discipline propter nimiam contumaciam et superbiam, quam subditi exercent contra prelatos vel prelati et subditi contra priorem Camaldulensem vel eius visitatorem valeat enervari, volumus quod si subditi contra prelatos suos vel prelati et subditi contra priorem Camaldulensem machinationem vel seditionem aliquam facere presumpserint, si rebelles et incorrigibiles perseveraverint, prelati ad cohibendam contumaciam subditorum, prior Camaldulensis vel eius visitator ad refrenandam insolentiam et contumaciam prelatorum et subditorum, ad brachium seculare possint habere recursum, quia dignum est ut quos Dei timor a malo non revocat vel ecclesiastice discipline severitas revocare non potest, per potestatis vel principis secularis potentiam a suis iniquitatibus refrenentur.

In ecclesiis vero Ordinis nostri que reguntur per priores monachos, precipimus quod de cetero ipsi priores soli non maneant, set habeant socium monachum vel conversum. Statuimus etiam quod in ecclesiis que consueverunt per monachum regi et nunc reguntur per conversos, ipsis conversis amotis, per priores monachos regantur et etiam ipsi priores socios habeant, ut dictum est. Ecclesie quoque que consueverunt regi per presbyteros conversos, clericis secularibus non committantur.

Monachi, quibus claustrum propria debet esse habitatio, ad curtes quotiens mittuntur, ire liceat, set non liceat diutius morari nisi forte ad tempus, necessitate cogente et tunc abbate iubente.

Statuimus quod monachi et conversi exeuntes de Conventu recipiantur apud heremum Camaldulensem et per priorem Camaldulensem in aliquo loco Ordinis, ubi priori Camaldulensi placuerit, collocentur iuxta modum criminis ibidem penitentiam facientes, et penitentie modus per priorem Camaldulensem in suis litteris exprimatur.

Qui per peregrinationem de Ordine exeunt vel quocumque genere medicine, pro fugitivis habeantur. Illi vero qui faciunt se incidi vel abscidi pro calculo vel ruptura, in Ordine ultimi sint omnium usque ad voluntatem prioris Camaldulensis, puniendi prout placuerit ipsi priori.

Deprehensi in manifesto carnis contagio ad aliam domum remotam emittantur, de cetero non reversuri nisi de licentia capituli generalis. De fugitivis vero qui uxorem duxerint vel ex concubinis genuerint, idem fiat.

Monachi et conversi qui cum infamia vel vitio monasterium egrediuntur vel expelluntur, volumus ut ad dictum monasterium non revertantur nisi prius ita emendentur, quod postea sine infamatione in monasterio possint commorari.

Si monachus vel conversus pro excessu suo de uno monasterio ad aliud transmittitur, cogatur facere penitentiam in illo monasterio ad quod transmittitur pro dicto excessu, secundum arbitrium prioris Camaldulensis vel eius visitatoris.

Statuimus quod nec monachi nec conversi nostri Ordinis mutentur nisi evidens necessitas intervenerit vel occasio iusta, que coram priore Camaldulensi vel eius visitatore examinetur et ostendatur. Non removeantur sine predictorum examinatione nisi pro nimio et enormi excessu.

Nullus monachus vel conversus veniat seu mittatur Camaldulum ad morandum ibi vel alibi sine licentia prioris Camaldulensis. Qui autem venerit nisi ad suum sine dilatione monasterium reverti voluerit tanquam excommunicatus recipiatur et tribus diebus in pane et aqua cum salis adiectione contentus carcerali custodia mancipetur. Si vero remissus fuerit ad suum monasterium, prelatus eius sub pena excommunicationis ipsum recipere teneatur, eidem sicut aliis suis fratribus provisurus.

Inhibetur districte ne prior Camaldulensis monachum vel conversum a professione absolvat nisi prius sibi constiterit quis ipsius professionem recipiat. Abbati vero cui mittitur predictus prior Camaldulensis potest mittere absolutum, si sic viderit expedire.

Volumus et firmiter precipimus ut conversi extra septa monasterii absque licentia ire non presumant.

In virtute Spiritus Sancti et obedientie precipimus firmiter observari ne quis causam depositionis prelati vel eius excessum vel correctionem vel secretum capituli et Ordinis seu dissensiones fratrum, unde noster Ordo possit turbari vel infamari, audeat scienter extraneis revelare. Si quis autem contra fecerit, ultimus sit omnium et omni sexta feria sit in pane et aqua usque ad adventum prioris Camaldulensis vel visitatoris eius per ipsum gravius puniendus.

Qui in prelatum suum manus iniecerit violentas, ad Curiam mittatur absolvendus et post reversionem suam conspiratorum sententie per omnia subiacebit.

Nullus prelatorum in aliquem fratrem manus inicere presumat inordinate sive contra constitutionem Camaldulensem. Quicumque fratrum violenter manus iniecerit in alium, Camaldulum veniat satisfacturus et si per viam hospitatus fuerit in aliquo monasterio non intret ecclesiam neque se iungat conventui fratrum, set prelato eiusdem loci vel alicui ydoneo fratri suam excommunicationem denuntiet. Quod si non fecerit, dum per alium cognitum fuerit pena sibi duplicetur.

Si in aliqua domorum nostrarum conspirationem oriri contigerit, quod absit, prior Camaldulensis vel eius visitator postquam hoc cognoverit ipsos conspiratores et auctores vel magis culpabiles de ipsa domo penitus eliminet sine spe reversionis et in aliis domibus Ordinis, ad quas missi fuerint, in gravi culpa recipiantur et ultimi omnium permaneant usque ad nutum capituli generalis. Processu vero temporis potest prior Camaldulensis in capitulo generali concedere ut qui sacerdos fuerit in ecclesia ultimus sit sacerdotum. In ebdomada quoque semel accipiat disciplinam in capitulo. Omni sexta feria sit in pane et aqua usque ad nutum capituli generalis nisi grandis solemnitas vel evidens infirmitas aliquam exegerit dispensationem. Qui vero forte exire noluerint, eis in monasterio manentibus non celebrentur divina, nec eis de bonis monasterii aliqua necessaria ministrentur. Nullus etiam eis iungatur in colloquio sive consortio. Qui vero auctoribus huius mali se immiscuerint et citius resipiscentes emendationi se obtulerint, in ipsa domo sint in gravi culpa et semel in ebdomada in capitulo recipiant disciplinam et omni VI. feria sint in pane et aqua et ultimi omnium usque ad nutum capituli generalis. Si vero in pertinacia sua permanserint et exire, ut dictum est, noluerint, ad ipsorum expulsionem invocetur brachium seculare. Est autem apud nos specialiter conspiratio contra Ordinis disciplinam et maiorum instituta confederatio.

Precipimus sub pena officii tam prelatis quam subditis quod non recipiant excommunicatos Ordinis nec cum eis habeant aliquam participationem.

Nullus contra communia Ordinis instituta privilegium, indulgentiam seu litteras quascumque quolibet modo postulet vel optentum tale quid audeat retinere preter consensum prioris Camaldulensis. Excommunicamus omnem tam conventum quam personam qui vel que contra venire presumpserit.

Licet per Dei gratiam fratres nostri Ordinis generaliter ordinatis pannis utantur, si quis tamen de cetero tam protervus et contumax repertus fuerit ut ultramontanos pannos et alios peregrinos, cardatos pannos de stamine forti, pelles silvestres, capellos de filtro, birectas sive capellos acu factos vel sub gula ligandos, nisi rotundos, farsettos, duplellos, infulas lineas, osactos, subtelares suberatos, planellas et cipellos, floccos sine caputiis supra scapulare, cirotecas, culcitras in dormitoriis monachorum et conversorum, linteamina cultrasque tenere vel vestes nisi albas et clausas et calciamenta fibulata vel alias inordinata et cum bechettis habere presumpserit, et prelatis per priorem Camaldulensem et subditis per suos prelatos cum dedecore auferantur, transgressoribus nullam permutationem in pannis seu aliis reddituros, et per ebdomadam in gravi culpa ponantur. Cum capellanis vero conversis sui prelati possint secundum Deum et honestatem nostri Ordinis dispensare. Si vero prelati in auferendis inordinatis vestibus subditorum suorum negligentes fuerint et remissi similiter, licet in suis indumentis innocentes existant, per ebdomadam in gravi culpa ponantur secundum arbitrium prioris Camaldulensis vel eius visitatoris, ut secundum magis et minus possit punire negligentias prelatorum et protervias subditorum.

Statuimus et districte precipimus quod sacerdotes nostri Conventus alba et clausa deferant indumenta et regulariter vivant, et precipue illi qui in conventu cum monachis, in ecclesia, in dormitorio, in refectorio et in aliis locis morantur, in vestimentis, in cibariis et in omnibus aliis talem vitam ducant ut veros conversos se esse demonstrent. Si vero contra hoc fecerint et ammoniti non emendaverint, graviter puniantur. Si autem in sua contumacia perseveraverint, a priore Camaldulensi seu suo visitatore graviter iudicentur.

Omne indumentum de staminea interdicimus preter linteamina et in calidis locis scapularia de Italica tantum cum parvo filo nigro. Conversis vero camisias stamineas non negamus.

Videntes apostoli et alii patres antiqui et precipue reverendus pater noster beatus Benedictus quod otiositas inimica est anime, sicut ipse dicit in Regula sua, ipsi propriis manibus laboraverunt et religiosis viris opera manuum exercere magnopere preceperunt. Ideo nos, eorum vestigiis inherentes, firmiter ordinamus quod fratres nostri Conventus de cetero, secundum quod Regula precipit, studeant propriis manibus laborare. Et hoc dicimus tam in parvis monasteriis quam in magnis. Tunc enim vere monachi sunt, si otiosi non manent, sicut in Regula continetur. Set ne aliquis de dispositione locorum causari possit, dicens tale monasterium aptum non esse ad opera manuum exercenda, quia situm est in civitate, in aliquo castro vel villa, propterea constituimus quod in illis monasteriis que secundum dispositionem locorum apta sunt ad exteriora opera manuum exercenda, si forte apte possunt exire ad exteriora opera, ea exercere non postponant. In illis vero domibus que apte non sunt ad exteriora opera manuum, interiora opera facere non obmittant, verbi gratia omne opus quod in claustro vel intra officinas licitas monasterii fratres honeste et licite exercere possunt facere non recusent, ut si frater scit scribere, scribat pro monasterio. Quilibet etiam faciat opus quod novit, secundum quod a prelato suo fuerit imperatum. Qui opus sibi iniunctum facere contempserit, eo die in pane et aqua ieiunet. Si contumax fuerit, ponatur in gravi culpa.

Nulli prelatorum vel subditorum liceat ordinem nostrum vel officium vel consuetudinem nostri Conventus in aliquo variare.

Moniales Ordinis nostri sine proprio vivant. Capellanum quoque non habeant nisi conversum honestum. Confessores nullatenus recipere audeant nisi monachum vel conversum nostri Ordinis et tunc de licentia abbatisse. Abbatissa vero et omnes moniales nostri Ordinis loquantur de confessione per fenestram ad hoc deputatam preter graviter infirmantes et exceptis visitatoribus, cum quibus in capitulo loqui possunt. Si autem excommunicate fuerint, a priore Camaldulensi debent absolvi vel ab alio cui commiserit vices suas. Quod si confesse fuerint alii persone quam ut dictum est, pro unaquaque vice ieiunent in pane et aqua et talis penitentia sit irrita et inanis.

Universe moniales nostri Ordinis in singulis domibus habitum habeant uniformem, videlicet cucullam vel mantellum cum scapulari sine caputio et scapularibus tempore laboris utantur et velaminibus semper nigris et sint sine caputio tam scapularia quam cuculle. Vestimenta autem illarum ita sint longa ut pedes operiant et per terram aliquatenus non trahantur et manice tunicarum ita sint ample ut pugnus clausus facile possit extrahi. Pannos de stamine forti et alios inordinatos et supra prohibitos monialibus sicut et monachis prohibemus. Et quia abbatisse capitulum generale non habent, veniam de suis excessibus tam in visitatione quam alias, quotiens fuerint coram visitatore, petant ab ipso visitatore, vel de eius precepto reprehendantur et corrigantur.

Inhibetur a capitulo generali ne domine nobiles et alie mulieres in claustris vel infirmitoriis monialium pernoctare vel etiam morari diutius de cetero permittantur.

Nullus preter visitatores claustra monialium ingrediatur nisi fuerit tam reverenda persona et honesta quod ei sine scandalo nequeat denegari. Nec pueri in claustris monialium doceantur nec puelle, nisi novitie ad probationem.

Abbatisse que suffraganeas domos habent non intendant visitationibus que fiunt ab abbatibus, sed prior Camaldulensis per se vel per visitatorem suum visitent, corrigenda corrigant, statuant que secundum Deum et formam Ordinis viderint statuenda.

Statuimus ut secundum facultates monasteriorum monialium prior Camaldulensis taxet numerum omnium personarum ibidem commorantium et abbatissa sive moniales taxatum numerum non excedant absque licentia prioris Camaldulensis. Que vero contravenerit, omni sexta feria sit in pane et aqua usque ad capitulum generale, in ipso capitulo per sufficientem nuntium veniam petitura.

Precipimus quod in monasteriis monialium presentes constitutiones observentur quemadmodum precipimus in monasteriis monachorum observari et in earum monasteriis cotidie capitulum celebretur. Precipimus etiam ut quelibet monialium seu conversarum, si quam habet pecuniam, debeat eam resignare in manibus abbatisse vel prioris Camaldulensis in utilitatem monasterii convertendam. Et ne aliqua monialium seu abbatissa aliquam inhonestam familiaritatem cum clerico vel laico intus vel extra presumat habere, set cum necesse fuerit loqui cum aliquo talem societatem habeant et in tali loco morentur, quod inde nulla suspitio possit oriri. Si vero aliqua istam nostram consuetudinem non observaverit et ammonita se non emendaverit, prima vice ponatur in gravi culpa et si sic se non emendaverit, in graviori culpa ponatur, quousque se emendet.

Si quis prelatus nostre Congregationis a modo iuramentum fecerit sine inevitabili necessitate vel magna utilitate monasterii, per mensem in gravi culpa ponatur. Monachus autem vel conversus si sine licentia sui prelati iuraverit, per quadraginta dies in gravi culpa ponatur. Quicumque de cetero abbas, monachus vel conversus privatas fidelitates vel iuramenta credentie acceperit vel prestiterit in detrimentum monasterii et Ordinis et periculum anime sue, per XV dies in gravi culpa ponatur.

Precipimus expresse quod maiores prelati nostri Ordinis non faciant de cetero debitum ultra quantitatem L librarum. Mediocres autem ultra quantitatem XXV librarum. Minores ultra quantitatem X librarum. Castaldi vero ultra quantitatem XL solidorum, nisi pro solvendis tantummodo debitis iam ante contractis vel alia magna et inevitabili necessitate, quam tamen teneatur prelatus ostendere priori Camaldulensi. Abbas, prior, cellerarius necnon et alii, quorum consilio contra presumptum fuerit, a tempore facte trangressionis ecclesiam non intrent, donec cum eis per priorem Camaldulensem super hoc dispensetur.

Prelati cum suis conventibus prori Camaldulensi in capitulo generali scribant debita suarum domorum singulis annis et causas debitorum.

Ad mercatum non vadant fratres Ordinis neque aliquid comparent aut vendant, nisi quibus iusserit abbas. Responsa et negotia omnia que fieri possunt utiliter per conversos nequaquam per monachos fiant.

Statuimus ut si quis prelatorum nostri Ordinis dilapidator sue domus fuerit manifeste inventus vel vitio carnis lapsus seu Camaldulensi priori rebellis extiterit et de predictis convictus fuerit vel palam sponte confessus, sine spe recuperationis ab officio sue amministrationis penitus amoveatur et sibi alia pena secundum modum culpe iniungi debeat a priore Camaldulensi.

Libros et privilegia et instrumenta Camaldulensis heremi, cuiuslibet monasterii seu ecclesie nostri Ordinis et quaslibet alias res ultra X solidos valentes quecumque persona nostri Ordinis ultra duos menses retinere presumpserit contra voluntatem nostram et cuiuslibet prelati ad quem pertinet, vel si sciverit et non propalaverit infra duos menses postquam sciverit domino rei vel suo certo nuntio ipsam rem detinentem et etiam scientem et non propalantem, excommunicationis vinculo innodamus. Ad cautelam denique futurorum statuimus ut in quolibet monasterio scrineum habeatur cum duabus clavibus et diversis, quarum unam prelatus teneat et alteram fideli fratri commendet, et in ipso scrineo privilegia et instrumenta omnia fideliter conserventur. In quo scrineo teneatur quaternus et in eo scribantur privilegia et carte cum de scrineo extrahuntur, notando diem et personam recipientem, et scriptura, cum restituerit, deleatur.

Statuimus ut reis furti tres dies in pane et aqua imponantur pro re que valet a sex denariis usque ad XII et sex dies imponantur in pane et aqua pro re que valet a XII denariis usque ad solidos III. Pro maiori vero quantitate secundum discretionem prelati et quantitatem furti peniteat et in utroque casu absolvatur et qualibet die ieiunii recipiat disciplinam.

Proprietatem pecunie iuxta mandatum Regule omnibus denegamus. Quicumque vero libros de seculo attulerit vel in monasterio fecerit, usum eorum habeat in vita sua et in fine ad monasterium, ubi suscepit habitum vel in quo librum vel libros fecit, revertantur, et hoc ipsum in libro eodem scribatur. Precipimus universis prelatis et subditis per veram obedientiam et Spiritus Sancti virtutem et sub pena excommunicationis ut qui sciverit aliquem fratrem nostri Conventus pecuniam inordinate retinere, quam citius poterit sine malitia subditi suis prelatis studeant in capitulo intimare. Si vero de prelatis subditi sciverint aliquem enormiter pecuniam retinere, priori Camaldulensi studeant aperire. Si vero aliquis prelatus vel subditus contra prohibitionem superius scriptam totam predictam pecuniam vel partem ipsius malitiose, ut monasterium ea fraudetur, alicui amico suo vel etiam de consanguinitate sua contulerit, postquam hoc ad certam notitiam prelati de subdito vel prioris Camaldulensis de prelato pervenerit, per XV dies in gravi culpa ponatur.

De donis, litteris, munusculis et eulogiis non dandis nec recipiendis a quocumque hominum sine licentia proprii prelati omnino teneatur sicut in Regula continetur. Transgressores ad minus in capitulo verberentur. Consideret autem abbas quantitatem et modum donationis et secundum hoc penam correctionis extendat.

Quicumque officialis monachus vel conversus officii sui causa aliquam pecuniam habuerit, non penes se retineat nisi modicum aliquid de abbatis sui licentia speciali, set alteri fratri, cui prelatus iusserit, custodiendam committat et de consilio et consensu proprii prelati expendat. De receptis vero et expensis prelato et capitulo rationem semel in ebdomada vel ad minus reddat in mense.

Caveant prelati et subditi, quantum poterunt, causas et negotia secularium personarum stabilire vel procurare et in domibus suis magis sint assidui et divortia seu alia huiusmodi, que sine scandalo Ordinis nequeunt procurari, per personas nostri Ordinis nullatenus procurentur, nec intersint persone Ordinis placitis nisi suis aut aliorum de Ordine.

Quando scandalum sive dissensiones vel quelibet querele in Ordine oriuntur, extra Ordinem numquam exeant, set intra Ordinem et per personas Ordinis caritative et discrete ad Ordinis unitatem sopiantur.

Nullus prelatus per se vel per alium aliquem fratrem seducere presumat. Quod qui fecerit et seducto fratre careat et in generali capitulo acrius arguatur.

Quicumque monachus vel conversus protervam contentionem cum prelato aut fratre suo fecerit et verba iniuriosa dixerit, si sua sponte statim iuxta mandatum Regule satisfacere noluerit, in gravi culpa ponatur. Si quis detractor vel discordie seminator manifeste inventus fuerit, similem penam patiatur.

Nullus prelatus vel subditus duo beneficia audeat in nostro Ordine retinere. Nam, secundo suscepto, intelligitur primo privatus.

Statuimus ut fratres nostri Ordinis, Vallembrosani et Sancte Crucis Fontis Avellane quasi uno caritatis officio monachi cum monachis, conversi cum conversis ylariter et benigne suscipiantur a nostri Ordinis prelatis et subditis universis. Idemque liceat prelatis nostri Ordinis facere prelatis et cunctis religiosis, vicinis videlicet atque notis.

Clerici quoque seculares, ut puta cathedrales canonici et alii curam animarum habentes honorifice recipiantur in curia, et si curia non esset ad hoc apta et conveniens et clerici essent honorabiles persone, provideat prelatus super hoc, sicut sibi videbitur expedire. Laici vero secundum qualitatem eorum in curia honorentur. Volumus etiam ut fratres nostre Congregationis et etiam religiosi predicti in aliquo monasterio supervenientes, si presbiteri sunt ubique in ordine, super aliis sacerdotibus collocentur, similiter dyacones super dyaconibus, et sic de singulis in suo ordine, preter heremitas Camaldulensis heremi pro reverentia predicte eremi, quocumque ordine sacro fungantur, et preter subpriorem Fontis Boni, camerarium et cellerarium eiusdem loci, quos in mensa abbatis volumus honorari. In qualibet ecclesia cuiuslibet monasteriorum nostrorum prebeatur hospitalitas universis nostri Conventus illuc accedentibus, sicut in ipso monasterio secundum possibilitatem ipsius loci. Quod si quis negligens in receptione predictorum fuerit vel avarus, per ebdomadam in gravi culpa ponatur.

Licet secundum beati Benedicti Regulam et predecessorum nostrorum statuta nulli hospiti vel advenienti sine licentia sit loquendum, nos tamen, rigori aliquid subtrahentes, statuimus quod fratres nostri Ordinis postquam in ecclesia oraverint, aquam benedictam receperint et pacem inter se fecerint, cum omni caritate et modestia de hiis que necessaria fuerint ad invicem alloquantur, pauca tamen et rationabilia verba ordinate sedentes et non se, more secularium, amplexantes, set eis necessaria studeant, prout cuique congruit, per se ac alios ylariter ministrare.

Nullus tamen hospes ultra triduum in aliquo monasterio maneat vel etiam teneatur, nisi inevitabili necessitate cogente. Post unam vero diem moretur in ordine suo, sicut alii fratres eiusdem domus, nec exeat pro aliqua causa de monasterio sine prelati loci licentia dicatque negotium pro quo vadit. Cum secularibus vero loqui officiales et etiam alii cum licentia possunt, familiaritatem omnimode vitent, ne forte propter hoc nostrum, quod absit, ministerium vituperetur.

Volentes ut pauperibus ylariter et honeste in hospitali ministretur, ita quod Deo ex hoc et hominibus merito placeamus, firmiter precipimus quod quilibet prelatus nostri Conventus hospitale monasterii sui de lectisterniis et aliis necessariis ita secundum suam possibilitatem studeat ordinare, quod pauperes advenientes et hospites recipi possint. Si vero hospitale non habet, secundum possibilitatem sue domus edificare quam citius non postponat prelatus. Precipimus etiam quod quilibet prelatus hospitale pauperum studeat visitare et secundum suam possibilitatem eorum necessitatibus providere, ita quod non auditorem tantum, set factorem auctoritatis evangelice se valeat demonstrare, que dicit: «Infirmus fui et visitastis me, in carcere eram et venistis ad me, nudus et cohoperuistis me» et cetera. Idem dicimus de aliis monasterii officinis, ut si reparatione indigent eas teneantur, quam citius potuerint, resarcire, et quod quilibet in monasterio suo lectisternia si non habet, emere teneatur, ita quod monachos et alios advenientes honeste valeat hospitare. Si vero in hiis que dicta sunt negligens fuerit inventus, a priore Camaldulensi vel eius visitatore graviter puniatur secundum quod sibi videbitur expedire.

Firmiter precipimus et statuimus quod prelati nostri Conventus abundantius solito studeant pietatis opera exercere nudos vestiendo, pauperes helemosinis nutriendo, et quilibet prelatus nostri Conventus singulis annis studeat aliquos pauperes secundum possibilitatem sue domus vestire. Et quia tenemur magis nostris fratribus quam aliis extraneis consilium et auxilium impertiri, ideo firmiter precipimus et etiam in Domino exhortamur quod quando nuntii pauperum domorum nostri Conventus ad monasteria accesserint ditiora, ab eis adiutorium requirentes, eis studeant caritatis viscera aperire et pro sustentatione dictarum domorum eis aliqua bona impendere non postponant. Hoc generaliter in omnibus precipimus observari et maxime illis domibus volumus subveniri, que in recipiendis subditis et prelatis nostri Conventus die noctuque magnos labores sustinent et expensas.

Prelati vero denarios decimarum pro pauperibus tenere possunt libere secundum bonam consuetudinem predecessorum nostrorum.

Nullus prior vel subprior occasione dandi fratribus necessaria vel misericordias aliquas vel aliqua alia occasione captata per se vel cum aliquibus fratribus scandalum contra suum prelatum facere presumat. Quod si fecerit, usque quater corripiatur. Si se non emendaverit, ab officio suo privetur. Cum caritate tamen dicat pro utilitate fratrum que ad suum officium pertinere videntur.

Nullus nostri Ordinis expetere presumat plura seu lautiora cibaria quam Regula precipit occasione alicuius consuetudinis, que dici potest merito corruptela. Si autem aliquid ex misericordia superappositum fuerit, cum gratiarum actione accipiatur. Quod si aliquis tali occasione contra prelatum suum murmurare vel scandalum facere presumpserit, recipiat disciplinam.

Inhibemus quoque ne aliquis nostri Ordinis pulmentum intus vel extra monasterium recipere aut mittere presumat. Quod si fecerit, pro qualibet vice in pane et aqua una die ieiunet.

Quilibet prelatus, cum assumitur ad prelaturam, inventarium faciat de rebus monasterii universis et de hiis fieri faciat publicum instrumentum.

Nullus clericus secularis in monasteriis nostri Ordinis commoretur vel ad titulum ipsius ordinetur aut ei aliquod beneficium assignetur. Servitoribus autem clericis annualibus concedimus dari mercedem servitii sui et in monasterio possint morari ad voluntatem abbatis et alias non recipiantur.

Statuimus ut de cetero mulieres in nostris monasteriis monachorum non recipiantur. Que autem recepte sunt extra septa monasterii commorentur.

Si monachus vel conversus absque litteris sui prelati de monasterio suo exiens Camaldulum venerit non recipiatur ibidem, set ad suum monasterium reverti cogatur et secundum arbitrium domini prioris Camaldulensis vel sui prelati satisfaciat et ultimus in omni loco permaneat. Si vero cum litteris sui prelati Camaldulum venerit et inde ad idem vel ad aliud monasterium missus fuerit, ponatur in litteris qua die litteras acceperit et que vestimenta habuerit et per quot dies ad monasterium ad quod mittitur ire poterit. Quod si infra designatos dies non iverit, postea non recipiatur nisi evidenti occasione fuerit prepeditus. Si vero prior Camaldulensis alicui absenti fratri suas litteras destinaverit, ut ad aliud monasterium properet moraturus, prelatus, de cuius monasterio exierit, per suas litteras intimet prelato, ad quem dirigitur, omnia et singula indumenta que sibi duxerit concedenda et diem qua idem monachus iter arripuit, sibi dando societatem honestam et expensas necessarias pro itinere peragendo.