Encia realia stancia in suis primordialibus et succedentibus principiis dant cognoscere naturam corporum et mediorum cum omnibus extremis eorum cognitis, que media et extrema sunt cause vere mutacionis eorum secundum suam radicem et proprietatem in reali forma et specie permanenti per disposiciones suas, in quantum sunt permutabiles in verissimam formam proficuam et adhuc sunt causa conservandi essenciam et naturam perfectorum et in tantum quantum est possibile ducendi ea ad summum et perfectum temperamentum.

Sed si in hoc primo libro loquamur cum discontinuacione phisica, mandatum habemus de magisterio nature, quia ipsa manifeste nobis apparuit plorans, lamentans atque clamans: «Proth dolor, quia mea instrumenta me volunt tolli atque mea secreta vie volunt decelare ac illa que formavi per preceptum mei magistri, morti me tradere volunt!». Iste est dolor, quem natura conduxit coram sociis suis; et breviter tantum plorabat profunde, quod non est cor, quod pietatem habuisset aut amorem, quod unum solum punctum plorandi retinuisset aut retraxisset, quia tantum dolorem senciit in corpore, quod totaliter penituit se de operibus que fecerat in hoc mundo, tamquam ab illis voluisset cessasse, si licenciam habuisset a suo magistro. Et ob hoc, cum ipsa requisivit, in mandatum suscepimus, quod sua instrumenta habemus secretare et custodire a manibus inimicorum suorum.

Sed in sequenti totum hoc declarabimus, si intrare potes, quoniam ipsa divisa est per generalia capitula in .v. divisiones. Et cum ista pars philosophie non potest dari absque theorica et practica, dicimus quod theorica est illa pars, in qua disposiciones corporum permutabilium ad temperamentum sunt assignate et demonstrate ad essendum cognite tantum, quantum est necessarium ad perfeccionem nostri magisterii. Practica vero est illa pars, in qua forma et modus recte operandi describitur, secundum exigenciam disposicionis precognite per theoricam; et ideo, quia neque disposiciones corporum supradictorum, neque sue nature possunt esse cognite, nisi per consideracionem rerum naturalium et innaturalium et contra naturam, pro meliori intellectu dividimus theoricam in tres partes, cum disposiciones omnium corporum transmutabilium non sunt in genere nisi tres, scilicet temperamentum, intemperamentum et neutralitas.

Sciendum est quod temperamentum comprehenditur sub rebus naturalibus, quia formaliter est complexio parcium subtilium insimul coniunctarum, vel composicio ipsarum largiter loquendo in tantum, quod ipsam potest comprehendere continuitatem suarum parcium, quantum dicta continuitas recipit seu comprehendit composicionem. Intemperancia vel intemperamentum comprehenditur sub rebus, que sunt contra naturam, que ali[quo]modo dicitur corruptio aut elongacio a vera temperancia, cum qua totum et sine qua nichil. Neutralitas est mediocritas, continens in se de una et de alia, clamaturque alio modo ligamentum de duobus extremis vel disposicio media inter duo extrema.

Pro hoc tantum tu habes animadvertere: primo, quod temperamentum est disposicio vel natura corporis perfecti, per quod actiones naturales sunt perfecte et perficiuntur inmediate et absque alio medio, que pro tanto iudicatur fore disposicio vel qualitas omnium corporum et non accionis. Quia, si corpus medicinale non est bene temperatum, cessaret omnimodo ad mutandum corpora imperfecta ad perfeccionem per carenciam sue applicacionis, que cum debita proieccione perficitur. Verumptamen nominatur potens temperamentum solummodo, quod sit aptum ad complendum accionem, que sibi datur per complexionem sui temperamenti, cum complexione, que sit per viam cognite proiectionis. Ista accio reddit medicinam esse aptam per suam temperanciam ad cognicionem, cuius debet principaliter dirigi intencio tua, qui nostrum opus intendis, ad finem ducere nobilis temperamenti cum instrumento nobilis et prudentis sapiencie. Quia consideratio est circa temperamentum, quam nullo modo concedimus illi, qui totaliter extraneatur a locello nostro, qui continet perfeccionem. Et per hoc talis consideratio exulat a toto suo fine, sicut ille, qui alienatur per superflua fantasmata, qui inquirit, utrum temperancia per innatum ingenium nature et per voluntatem magistri in fermento acquiritur per colliganciam miscibilium in medicina constituenti unum habitum vel diversos. Quia temperamentum, sicut est perfectivum accionis, non cognoscitur clarius, nec direccius conservatur aut reparatur, quam per dictam scientiam; quoniam, sive sit unus habitus, sive sint diversi, nichilominus semper est unus modus conservandi terminos eundi ad finem dicti temperamenti. Quod temperamentum mandamus significari per C.

Intemperamentum est una disposicio innaturalis corruptiva, que fit per resolucionem elementariam, per quam immediate et absque medio corrumpuntur acciones individuorum nature propter labilitatem et elongacionem a suo temperamento, quod venerat per continuitatem et colliganciam suarum parcium in composito. Quod intemperamentum volumus significari per S, cum conversione de D et F in S.

Neutralitas aut mediocritas est disposicio, in qua per modum medium acciones sui subiecti habituantur cum conservacione sue speciei quantum ad iudicium experiencie sensus. Et significatur per G devallatum de B et F revertentibus in D, per quod formatur C, sicut dicemus in practica, que est secunda pars.

Et sicut nos diximus superius quod theorica istius artis in tres partes dividitur, et ab illis tribus partibus, fili, tibi convenit devallare, propterea debes intelligere quod omnis filius doctrine debet considerare dupliciter omnes partes theorice, accipiendo strictius quo capi poterunt secundum naturam suorum generum. Ob hoc quoque debent considerari et intelligi per racionem secundum id, quod in se sunt, et aliquociens secundum id, quod sunt signa recta et propinquiora secundum naturam ad aliquem significabilem respectum per co[g]nicionem in corporibus temperabilibus. Sed consideracio prima, fili, debet precedere in ordine doctrine intellectualis, sicut invenies declaratum in »Tractatu questionario artis abbreviate« in centesima quarta questione secundi libri istius artis complete. Quia nobilis instinctus et nobilis appetitus debet figi in corde illius filii doctrine, cui nostrum secretum se vult manifestare cum revelacione, que movetur a creatore tocius intelligencie. Quoniam consideracionem istius secundi, non faciendo iniuriam nature, nos ibi ponemus secundum exigenciam nostri magisterii per processum divinalem nobis revelatum et de nostro secreto, quod est instrumentum perfectivum tocius magisterii et tocius nature.

Illud tibi manefestabimus [sic], si fidelis filius sis nobis. Et omni filio doctrine precipimus et prohibemus sub pena anathematis et maledictionis divine, quod nostrum dictum secretum nolit revelare inimicis stantibus contra naturam, sed bene celare et tenere secrete, quod nullus sciat: quia numquam exivit ab humano sermone illud, quod de ipsis invenies in secunda parte.

Cum determinatum sit de forma maiori, nunc descendendo determinabimus de forma minori, in qua sunt principia succedencia in opere nature propinquiori secundum extrema et media suarum operacionum propinquiorum. Et cum superius diximus quod sua principia sunt universaliter omnia extrema et omnia media illorum, dicimus quod primum et principale extremum omnium sunt quattuor elementa, que declaravimus forma elementata, quam significamus per B.

Secundo sunt vapores, qui sunt compositi ab illis elementis dictis immediate, et sunt de prima composicione nature, et significantur per C; in quos vapores omnia corpora elementata resolvuntur ad intrandum novam generacionem. Et velis hoc retinere et intelligere, quoniam generaliter tibi loquor ad attingendum finem illius, quod perquiris.

Tercio est aqua clara composita ex dictis vaporibus quattuor elementorum, cum condensacione sue nature, que venit in dictis vaporibus quattuor elementorum; et ista est magis proxima materia argenti vivi, quod invenitur super terram currens. Et istud generatur proprie in omni corpore elementato succedenti ex materia aeris. Et quod humidum est forte ponderosum cum aeritate omogenea discurrit per motum venti per loca venosa perforata decliva subterranea et cadit in mineris sulphureis causatis ex vapore calido et sicco, et significatur per D.

Et quarto est una substancia, que est infra mineram suam magis approximando ad naturam metalli, et clamatur ‘calcadis’ et ‘azoch vitreum’, que est terra et mater metallorum. Alio modo vocatur ‘urisius’ lucens et album in occulto, rubeum nigrum et viride manifeste, habetque colorem lacerte venenose; immediate generatur ex materia dicti argenti vivi impregnati a vapore calido et sicco sulphureo et in sua risolucione in lacertam congelatam, in qua est forma et species spiritus fetentis, in mixtione cuius est multiplicatus calor mineralis, qui est vita metalli et significatur per E.

Quinta extrema vel media sunt vapores immediate generati cum resolucione per rarificacionem a dicto vitreo, et ista est prima et proxima materia generacioni omnium metallorum impregnatorum a calore naturali et vivificativo in forma et specie aque vive, de qua omnes istius artis investigatores debent intelligere in opere nature esse argentum vivum, sed non tale, quale invenitur super terram; nec erit, quousque in sanguinem apostematum et venenosum primitus vertatur, et significatur per F.

Sexto sunt sulphura sicca per successionem immediate generata per naturam a substancia dicte aque vive, ex quibus vapor coagulat omne aliud argentum vivum, quod est retinaculum dicti vaporis in illud metallum, ex quo vapor est. Et hoc fit secundum depuracionem, quam materia suscipit per naturam cum informacione tali, qualis ei administratur ad formam et speciem dicti metalli; et sunt hec sulphura significata per G.

Septimo generata per vapores dictorum sulphurum et argentorum vivorum per successivam decoccionem sunt metalla, que sunt vera extrema sine mediocritate cum perfecta clausura in opere nature, sed per corrupcionem, quando sunt extra suas mineras, intendit natura ad redeundum per motus circulares, illa corrumpendo et iterum generando; et ista altera vice terminantur in novam generacionem per digestionem in suis mineris, in quibus sunt inclusi vapores resoluti ab illis corruptis propter gravitatem suorum elementorum instinctu naturali; et illic per suum motum digeruntur, donec terminentur in speciem meliorem, sicut generacio carnis fit in corpore animalis per digestionem comedendi et bibendi, prout declaratum est in »Arte magna« in capitulo, quod incipit, «Manifestum de generacione et corrupcione metallis», et cum ibi scriptum sit cum determinacione metaphorica et litterali quod alkimista, in quantum conatur dare alicui metallo formam similem alii metallo, est sicut pictor, qui in materia ligni aut lapidis impremit formam hominis artificialiter, que forma discrepat cum materia.

Quapropter in isto casu dicitur quod, cum forma sit extranea a sua materia, quod est brevi tempore corruptibile; et tales operatores non assimilantur opera nature in suis operacionibus aut materiis: nam, sicut deficiunt de materia, nature non assimilantur de operacione, quia nesciunt dare virtutem informativam materie convenienti, que habeat instinctum recipiendi illa, quando ei amministratur per naturalem informatorem; sed quando per artem cognitam, que est quasi substrata nature, que dicitur exemplar, magister ingeniosus assimilat suum opus operi nature cum conservacione sue speciei mineralis, postea format rem ex tali virtute, que superat totum cursum nature.

Per hoc potest scire et cognoscere tuus intellectus quod opus naturale potest gubernari per scienciam et artem factoris, secundum doctrinam sui propri instrumenti. Et scias, fili, propterea homines nescire uti eorum memoria ad intelligendum aut investigandum encia verissima, neque voluntate eligendi encia bona et relinquendi encia mala, que sunt contra naturam, ideoque nesciunt istas potencias ponere in artificio, quod est instrumentum illorum, de quibus te informabimus in secunda parte, ut possis attingere encia realia in nostro opere et magisterio. Quoniam cum accione eorum, de quibus tibi informabimus in secunda parte, habebis scienciam habituatam cum delectacione, per quam intellectus cum una specie attinget alteram et cum ordine unius speciei attinget ordinem alterius speciei; et sic habebit ordinatam delectacionem et intelliget proprium et commune. Et ob hoc sciencie, que sunt positive et non probative, grossificant intellectum et impediunt illud ad intelligendum necessitatem encium verissimorum, sicut est declaratum in »Arbore philosophie desiderate«, tercia distincione, in capitulo «Intellectus de passionibus F Q».

Quapropter apparet quod tales per ignoranciam in nostro magisterio inordinatam passionem habent; quare, fili, nos dabimus tibi alia principia per succedens capitulum tali intencione, quod metalla supradicta significentur per H. Et sit nota illorum, qui non habent pacienciam.

Primordialia principia in nostro magisterio sunt tria principaliter, scilicet aqua viva cum spiritu fetenti […], ex quibus creatur sulphur, qui est noster lapis; sed cum ista non sunt super terram in suo naturali actu, sicut oportet, sed inveniuntur in materia terrestri in forma metalli, in quo est eorum potencia, iccirco accipimus extrema nature per media artis, recurrendo ad unam substanciam infra suam mineram, scilicet D, E et H.

Sed cum ista sint remota contraria propter extremitatem sue nature, sapiencia nobis monstravit quod accipiemus F, que est disposicio media extremitatis naturalis dicte nature, que disposicio elicitur ex G, sicut apparet per eorum figuram de A declaratam in secunda parte per capitulum precedens, sic quod F convertit D in E, ut totum vertatur in B, et quod istud B per circulacionem reducatur in E, de quo trahes F in nostro magisterio in loco aque vive et spiritus fetentis. Quia sic F habet potenciam convertendi D et H cum conservacione suarum formarum, et hoc erit actualiter omne illud totum, quod erat in potencia in opere nature et de melioribus mediis racione extremorum, quia in F et D sunt actualiter F et G et H cocta et pura et fortiter digesta per ingenium nature sapientis. Quare non convenit nisi removere et separare unam partem de D et unam partem de E, et tunc habebis F in opere artis assimilantis nature vel imitantis naturam.

Et omnimodo melius per adiutorium de C et D, que venerunt de H et de F, quod devallatur de H in B, de quo fit F, quod creatur et queritur in G per cursum nature in nostro magisterio. Et istud G est prima et proxima materia, ex qua creamus medicinam perfectam, que est fermentum elixiris.

Per hoc potes considerare quod res naturales sunt ille, que sunt necessarie ad habitudinem temperamenti secundum racionem suorum generum, que devallantur ab extremis et mediis. Et ideo dicuntur res, sine quibus nullum corpus naturaliter potest temperatum esse.

Et est sciendum quod res, cuius capud est rubeum et pedes albi, oculi vero nigri, est verum magisterium, quando ex illo consistit et exit et est temperamentum.

Quia, quamvis res medicinalis possit esse temperata absque tali humore, scilicet innaturali, non tamen absolute sine tali humore. Quapropter convenit quod omne medium senciat naturam suorum extremorum, racione sue temperancie. Et ideo sunt elementa reciproca unum in aliud, ut eorum supreme qualitates dirumpantur cum mutua accione et passione, transeundo ab uno extremo ad aliud per virtutem medii, quod participat cum ambobus secundum appetitum nature; nec adhuc est medicina absque habitudine aut sine colore aut absque genere, quia sine tali aut tali humore non habet instanciam aut potenciam in operacionibus. Iccirco operacio non debet capi per operatorem solummodo per accionem, que debetur proprietati elixiris per temperamentum, sed generaliter pro cessacione naturali illius post suam transformacionem, ideo metallo molli infirmo mutato in durum temperatum.

Accio sue sustinencie ignicionis ante fusionem dicitur accio naturalis, non obstante quod sit cessacio velud requies animalis sensibilis ab accione, que venit in sua transmutacione per virtutem elixiris; et sic temperancia corporis mutati non est absque naturali operacione; et hoc debes intelligere in medicina de verissimis medi[c]is. Sed cum multum diffuse per ymaginacionem fantasticam posses forte errare ad intellectum trium parcium supradictarum theorice, que continent in se supradicta principia tradita in generalitate, ideo specialiter nos instruemus terminos remotos trium principiorum principalium necessariorum in hac arte divina. Quia, sicut nos diximus quod per consideracionem intentivam rerum naturalium, innaturalium et contra naturam debes habere cognicionem materialem et essencialem temperamenti cum omnibus suis partibus substancialibus ac eciam accidentalibus, sic quod bene scias te regere in toto magisterio per omnes illas partes et supradicta principia comprehensa in dictis principiis, sic ut stricte habeas intelligere non de multibus, sed de tribus tantummodo per se singulariter stantibus, sic ut potes intelligere per contenta in dicto capitulo principiorum nostri magisterii, a quibus pervenit istud temperamentum; ob hoc dicimus quod tria sunt genera rerum naturalium cum differencia secundum propinquitatem et proprietatem suorum generum, videlicet vegetabilia, animalia et mineralia.

Genus animalium multiplicatum in sua specie dividitur in tria spermata differencialia, scilicet in sperma activum, quod est naturale; et in sperma passivum, quod est innaturale; et in sanguinem menstrualem, qui est contra naturam. Genus vegetabilium dividitur in semina et radices, que sunt naturalia spermata continencia innaturalia, quia eorum complexio est hermafrodita, coniuncto tamen humor[e] terre et menstruo pluviali cum aere, que sunt contra naturam. Genus mineralium adhuc est divisum in tria differencialia, non obstante quod metalla sunt similiter de complexione hermafrodita, cum argentum vivum contineat in se suum proprium sulphur, per quod ipsummet congelatur in aurum vel in argentum post convercionem illius in sulphur album aut rubeum.

Et ob hoc sunt duo spermata naturalia aurum et argentum large loquendo (‘large’ dicimus ad differenciam illius, quod perficit nostrum reale elixir); et sperma innaturale sicut plumbum, stagnum, cuprum, ferrum, sulphur et argentum vivum; et contra natura, sicut attramenta, sales, alumina et boracia, tuthia, marcassita […] et arsenicum, et omnia media, que devallantur ab aliis generibus vegetabilium et animalium, de quibus potest fieri humidum menstruale secundum magis et minus, tendendo ad perfeccionem vel imperfeccionem. Propterea genus minerale coniungitur solum per figuram similitudinis generaliter inter naturalia et innaturalia et contra naturam, de duobus generibus vegetabilium et animalium, quia ab eorum naturis pervenit alteracio magis propinque in claritate luminosa. Et propterea potes intelligere verum temperamentum, custodiendo naturam magis propinquam suorum generum, secundum quod poteris informari per certificacionem vulgaris experiencie in terra lunarie, natura cuius est rectificacio nostri lapidis; quia propterea est nobis donatum cum prerogativa per creatorem nature.

Nos relinquimus in scriptis in nostro »Testamento« omnibus filiis doctrine et amatoribus veritatis quod non est nisi unus lapis, aliter quod non magis uno lapide, extractus de supra dictis. Ob hoc, quando noviter venerit in hunc mundum, tu non debes ei adiungere alium pulverem nec aliam aquam nec aliam rem extraneam, nisi id, quod fuerit natum ab illo ex sua propria natura radicali et sua matre, que portat ei suam pasturam, hoc est sulphur, quod format suum lapidem in colorem celestinum. Sed primo faciamus te scire quod antequam trahas ipsum ex toto foras, tu habes illum purgare et sanare ab omnibus suis infirmitatibus, que sunt contra suam naturam, terrestribus, flemmaticis et corruptibilibus. Quoniam hec est sua mors, de qua circundatur, que mortificat suum spiritum vivificativum, qui habet posse vertendi suum corpus de morte ad vitam perdurabilem contra pugnam ignis. Verumptamen ipse non potest monstrare suam virtutem, quousque motus alte et honorabilis nature requiescat in magna puritate sine aliqua corrupcione. Quapropter, fili, scias quod si iste spiritus non sit separatus a sua morte corruptibili, nunquam suum corpus tenebrosum poterit radiare nec fieri matrimonium inter corpus et spiritum, scilicet inter sulphur et argentum vivum.

Istum spiritum vocamus in nostro »Testamento« ‘spiritum petrosum’, quia habet proprietatem retinendi lapides contra ignem et ipsos conservare et vivificare suum corpus mortuum, a quo ipsemet exivit; cuius virtus aut proprietas in nullo alio spiritu inveniri potest. Iccirco, cum corpus vertitur de morte ad vitam, et est purum et album et clarum et resplendens cum magna subtilitate, quam debes facere superare subtilitatem spiritus fermentalis cum omnibus tuis virtutibus et ingeniis: quoniam grossitudo spiritus fermentalis debet circumdare subtilitatem corporis [et] equitare desuper. Et hoc per proprietatem ingrediendi, quam portat in se, que est proprietas penetrativa, cui nulla grossicies corporis resistere debet aut esse impedimento venienti a suo contrario.

In isto modo remanet corpus vestitum de pulcherrima claritate, quia spiritus illius imbibitur et corpus intravit infra suum spiritum, qui illum resuscitavit et terminavit in formam pulverum multum subtilium, cum instrumentis ignis, fluencium et fundencium velut butirum sine fumo, qui est ignis ardens, quando flamma ibi tangit cum alteracione permanenti, que fit per amplexacionem amicabilem nature recipientis suam propriam naturam cum perdurabili gaudio. Et ob hoc volo quod scias, fili, quod fit leviter cum practica scita, quam reperimus cum arte theorice venerabilis, quam nobis monstravit per ista verba.

Per hoc aperte debet tuus intellectus cognoscere quod noster spiritus portat in se proprietatem sue regionis; et ob [hoc] racio facit dicere quod allegorice magnus draco est de quattuor elementis non per intellectum litteralem, quod sit terra, nec aqua, nec aer, nec ignis, sed tamenmodo est una sola natura, que continet in se naturam et proprietatem omnium elementorum. Et illa proprietas complexionaliter venit [per] dictam substanciam nature per accionem primarum qualitatum elementarium iam transformatarum in proprietatem et speciem metalli, quod, alias que, est sustinere ignem cum suis perfeccionibus. Sic rumpuntur dicte qualitates prime mut[u]aliter, racione mixtionis earum que fit cum alteracione, quousque venerint ad illud substanciale medium, in quo species solis aut lune vel alterius rei potest et debet esse per naturam constituta. Quia dictum medium, in quo dicta species se habet salvare, habet tantam latitudinem, quanta potest esse similitudo parcium individualium illius speciei. Et ideo, cum sit de proprietate illius nature sustinendi ignem, non potest nec habet aliquod, nec facit profictum, quousque totus motus illius mobilis non corruptus arestetur. Sed eo non obstante quanto iam effectus est vel fuerit de proprietate ignis, excellentissimum [est] et potest tolerare corrupcionem asperitatis ignis. Et idcirco potest intelligere tua speculacio, si es imbutus racione, modum qualiter natura nobis monstravit suum opus, que est exemplar artis, dicendo quod non est transitus de primo ad tercium nisi per secundum, quod participat cum illis, sicut vult natura. Per hoc conquesti sumus nostrum velle, transeundo per sua media, que sunt conservamenta et retinacula sue speciei contra pugnam ignis.

Potest adhuc intelligere tua speculacio per dictum preambulum verum tempus limitatum ad respectum nature, quod debes habere et conservare cum certa latitudine, donec creaveris verissimum et principale medium, in quo ultimate species se habet salvare. Medium est subiectum principale materiale in genere reali, in quo continens influit suam virtutem et primordiale principium generacionis, in quo determinate elementa habent fixari cum virtute celestiali. Omnes res hec nobis coram oculis sunt manifestate per experienciam cum sciencia clara, quam natura nobis monstravit cum mandato divine predestinacionis. Et facimus te securum quod de natura herbarum creavimus medium existens conservativum speciei mineralis et transmutavimus ignem suum in colorem metalli cum mutacione speciei mineralis.

Fili, intellige quod, cum lapis non sit nisi una natura divisa in quattuor partes secundum proprietatem suorum elementorum, resultat per proprietatem concordancie eorum esse ligamentum in potestate omnium quattuor, sicut large tibi declarabitur. Alio modo spiritus ligari non poterit cum suo corpore, si de sua propria natura non teneret, que est proprietas ligamenti ipsorum. Per <ob> hoc videas quod proprietas spiritus, qui de corpore exivit, non devoretur per multum magnum calorem, quia non haberet proprietatem ducendi suum corpus ad illud medium, in quo spiritus secundarius influit suam virtutem, scilicet speciem solis aut lune […]. In tali aqua nobis ipsa apparuit, et non in aqua nubis. [Q]uapropter, si opereris cum magno igne, proprietas, que participat inter vitam et mortem dicti spiritus, separabitur, et anima fugiet in regionem sue spere.

Adhuc dico magis, si intelligere me velis, quod per creatorem illum, qui me salvabit, lapis pascitur in rivis et ibi invenitur exaltatus. In fluminibus est ipse cum magna potestate; nichil mundi ibi ponas, nisi quod supra dictum est. Hoc dicimus pro vero: [de] magno dracone totum exivit et de ventre fetenti. In secunda parte tibi dabimus totum sensum. Custodias igitur ipsum a gigantibus et tirannis mundi, ut superius tibi diximus. Ipsi ponuntur in unda, unde nos habemus magnum pavorem, quia nichil eis abundat, quod habeant tale martirium, unde habeant confundi. Quapropter istum secretum non datur per summum cuilibet ad demonstrandum experimentaliter, nec solum revelare, quousque primo eis manifestetur per divinam prudenciam cum nobilitate intellectus. Et iccirco, quando pomposi, aliter bubulci, clericales, legiste vel artiste aut medici mundani, sicut de aliis, de quibus non audemus loqui, putant facere aquam vivam, non valet totum unam ficum, quia ipsi credunt temptare nostram philosophiam, sed reperiunt se temptatos, quin tales perdunt vitam. Quare habeas hoc per exemplum et custodi, fili, ignem et regimen tui spiritus, et videas quod non evadat te, et teneas eum in amore, et custodias a magno calore, quia, si anima recedit, spiritus non poterit vivificare suum corpus, quoniam nichil potest dare, quod in se non habet.

Modo debet elucidari tuus intellectus quod in toto magisterio indiges tribus principalibus spiritibus, qui sine consummacione sue resolucionis non possunt manifestari. Et vocantur alio modo tria argenta viva, in que noster lapis resolvitur et vertitur per mutacionem sue nature cum contraria et diversa digestione, que fit cum elementativa circulacione et per reciprocacionem cum suis primordialibus principiis generacionis. Et ob hoc, cum resolucio est tota habitudo prime porte nostri magisterii, illam volumus declarare secundum exigenciam reduccionis et conversionis lapidis in tres spiritus. Sed, cum quilibet trium spirituum habeat conservare suam proprietatem secundum naturam cuiuslibet et secundum hoc, quod requiritur in perfeccione ultima nostri magisterii, dicta resolucio dividitur in tres partes principales.

Prima est corporalis, vocata in lingua nostra ‘retfage’; secunda est spiritualis, apellata ‘agazoph’; et tercia est corporalis et spiritualis et vocatur ‘ubidrocal’. Et in omnibus istis tribus deportatur draco. Retfage est solucio humida in corpore et sicca in spiritu. Agazoph dividitur in duas partes, in pernimellem et in dulfuch. Et ubidrocal est consummacio finalis nostre tercie dissolucionis, que absque sua sorore, idest practica habita et cognita non potest esse prima solucio. Retfage non est alia res, nisi comminucio parcium grossarum aut reducio grossi in simplex, cum mutacione forme specifice in formam contrariam et corruptam exeuntem in suo corpore, non in forma aque nubee nec in forma metalli constituti in diversis peciis; sed in forma terre aut aque mineralis subtilis, stantis in basso profundi inferni, in ventre cuius natura mutatur a suis primis luminaribus in tenebras obscuras. Que terra per exercitationem suarum percussionum in diversis partibus multum subtilibus fetentibus ut sulphur fugit in altius omnium elementorum suorum in regionem ignis, quas partes indiges verissimo bene custodire, «si per istam portulam velis intrare taliter, quod bene scias te regere; necesse tibi erit portare capellum, quod possis intrare et exire» […].

Iccirco, fili, intellige quod menstruale a spermatibus condensatur de sua aeritate in aquositatem grossam per resolutionem spermatis femine, que est in menstruali cum amplexu vaporis mercurialis corporis contra naturam, quod est in forma aque, que est de vapor[e] magis crudo. Et id, quod est magis coctum cum magis continenti ex natura alta ascendit superius in aere in forma corporis, alias corvi nigri, cuius caput est rubeum, pedes vero albi et oculi sue facture. Sed totum hoc non est nisi aer humidus radicalis. Per patrem, qui me genuit, color est et tinctura summi metalli. Et natura cruda, que est causa condensacionis menstrualis, que stat inferius et est causa materialis et congregamenti petre realis, que in naturam frigidam est versa, ob hoc quasi perdidit suam naturam calidam per resolucionem. Quapropter tu, fili, sic diffinies dictam dissolucionem: «Solucio est accio et passio qualitatum contrariarum, per quas virtutes elementorum moventur inter semetipsas per minima; aut motus, qui facit comminucionem de partibus insensibilibus diversis in specie et similibus genere coniunctis in forma liquorosa et per corrupcionem subiectiva de qualitatibus contrariis mediante exercitacione elevatis in ignem nigrum absque extrema divisione, affectando a partibus separacionem germinati per generacionem».

Alio modo sic diffinitur: «Dissolucio est instrumentum subtiliativum factum cum exercitacione caloris coniuncti cum motu mutuo, per quem qualitates contrarie insimul operantes se tangunt et miscentur in corrumpendo partes individuales sub conservacione sue speciei ad opus generacionis».

Fili, totum beneficium dissolucionis supradicte non est nisi simplex desligatio parcium subtilium descendentium a natura in germineitate, in qua calor naturalis se habet calefieri, alias incendi, qui est instrumentum, cum quo operari habet virtus formativa, que introducitur in materia absque actuali operacione, vel separacione, parcium germinosarum unius ab alia. Qua separacione indiges cum applicacione amoris nature, quod sint in secunda camera, sicut declarabimus per beneficium secunde resolucionis de agazoph in secunda parte cum suis quattuor figuris. Sed ante illam intende quod observetur inter retfage et agazoph digestio pepansis per spacium sui temporis, sicut declarabitur et determinabitur in nostra practica. Quia calor pepanticus putrefacit nostrum germen per terminum nostri magisterii et facit postea pululare, crescere et fructificare. Sed primo revertitur in suam primam naturam, scilicet sulphuris et argenti vivi. Et fuit germen vim, alias vini, quod modificabitur in lapidem albiorem nive. Et iccirco, dissoluta prima forma corporis in germen mercuriale cum solempni operacione, statim per inhumacionem pepa[n]ticam in suomet ventre ingreditur alia forma per corrupcionem forme germinis in elementis mixtis corruptis insimul cum forma corporis nigri. Quoniam elementa conversa virtute caloris celestis naturalis, qui est in materia excitata cum calore temperato, in minimis partibus miscentur, alterantur et corrumpuntur sub conservacione speciei gubernata per calorem non urentem; que corruptio est nostri argenti vivi generacio, sicut declarabimus in secunda parte in rota circulari. Quoniam ibimet determinabimus de omnibus principalibus coloribus, saporibus et odoribus et sua grossicie et de sua simplicitate, subtilitate et ponderositate.

Ista, fili, est solempnis preparacio, que est caput et fondamentum creacionis nostri cari infantis. Modus creacionis cuius est iste: abice humorem, ubi submersus est draco, quousque corpus sit inunctum ex celestiali spiritu. Illum nos vocamus ignem, quem dedit Deus sanctis antequam nasceremus, alias nascerentur, et postea nobis aliis filiis doctrine voluit revelare, ut melius ei serviamus absque magno tedio, quia monstrando nobis exempla per cursum nature, qualiter ei tenentur; et ideo eum debemus precari, honorare, servire, laudare, benedicere, adorare, glorificare et amare absque aliqua sordicie, vicio aut peccato, ob hoc, quia ipse monstrat nos cognoscere suam potestatem; veraciter nos amavit, postquam nos fecit hec videre.

Fili, lapis est iam factus, postquam modo creatur, congelando argentum vivum, in elixir iam vertitur. Istam operacionem rectificabis, alias vertes, in tantum quantum volueris multiplicare sub conservacione caloris naturalis, qui multiplicat speciem suam in conservacione argenti vivi.

Postea facimus te scire, fili, quod noster lapis habet mutari tribus mutacionibus gradualibus antequam sit materia ad creandum elixir. Et hec mutaciones sunt per trinam digestionem: una in liquorem per modum chili omogenei, et sicut ista fit in concavitate corporis animalis, sic fit prima digestio in suo proprio vase accione caloris, quoniam stat unitus ad materiam; alia in humores quatuor, et ideo cum corpora luminarium iacent ad fluxum et corrupcionem res necessaria est eorum nature quod eorum mala alteracio transmutetur in bonam, ut per consequens possint obviare corrupcioni omnium corporum infirmorum.

Benedictus sit ille dulcis et iuxtus Jhesus Christus, filius Dei, qui pro peccatoribus in terra venit, et quia ei placuit mortem sustinere, effundere suum sanguinem, esse in cruce et in illa exaltari pro nobis et aliis peccatoribus ad nos redimendum a tormentis et morte inferni.

Per hanc figuram tibi ammonestamus quod necessaria sunt presencia quatuor humorum ab istis duobus luminaribus, a quibus constituitur regalis medicina. Et sicut ista digestio fit per animalia in concavitate epatis, sic ista secunda digestio fit in capite alembici, devallando in receptorio scilicet ad modum aque vel liquoris aerei cum omnibus virtutibus elementorum mineralium. Et tercia digestio fit per mutacionem dictorum humorum in sulphur purum sicut in animalibus humor ptisanarius, qui convertitur in sanguinem et transmutatur in essenciam et substanciam membrorum, secundum quod vult natura.

Iccirco, fili, intellige quod prima digestione, quando coitus et coniuncio fit cum amore nature, qui est luxuria libidinosa, tunc prima mixtio est facta cum coniuncione et similacione inter corpus et spiritum, ut omnes insimul perveniant in unam amorosam concordiam cum ligamento suarum qualitatum miscibilium et compositarum de suis virtutibus elementalibus unius et alterius, virtute concepcionis duorum in unum. Si talem coitum non facias, numquam habebis concepcionem; et si concepcio non fiat, numquam erit pregnacio; et si numquam impregnes, numquam habebis aliquem fructum neque filium. Quando igitur materia tua conceperit, expecta partum ut, postquam peperit, habeas pacienciam, nutriendo infantem, usque poterit sustineri ignem; et tunc poteris facere liberam proieccionem illius.

Et iccirco in secunda digestione fit exuberacio sanguinis, scilicet spiritus, qui portat virtutem in se cum vicinali approximacione nature, ut ei sit magis gratum, aut graduatum, per decoccionem unius gradus, quando sua substancia subtiliatur secundum intencionem intelligentis naturalis. Cum ista substancia impregnes lapidem, quoniam nondum est factus sicut tibi dicemus in secunda parte. Per hoc in tercia digestione nutritur cum perfeccione et augmentacione in crescendo; et lapis confortatur ad faciendum suas acciones in resta[ura]ndo rem perditam in terra alba foliata extensibilem multum nobiliter augmentatam.

Fili pacis et veritatis, in nostro lapide movetur spiritus sicut in suo proprio corpore, operante tamen virtute attractiva nostri lapidis; et cum hoc toto adiuvante similitudine quam dictus spiritus cum tota substancia nostri lapidis in sua supradicta prima mixtione per modum exuberacionis universaliter acquisivit, adiuvante cum toto hoc potencia magis propinqua, scilicet calori naturali minerali lapidis, qui respicit naturam in maiori propinquitate nature in genere metallico. Et consimiliter, adiuvante super omnia vacuitate nostri lapidis porosi imperfecti, qui cum continua resolucione sui corporis quasi incensibili [sic] per certam operacionem causatur in illo die, de qua operacione veritatem tibi dicemus in nostra practica.

Iamque potest melius intelligere omnis filius racionis quod ultimus terminus nostre reincrudacionis et transmutacionis cocti in crudum, scilicet cum qua naturaliter intendit artista, est substancia sulphuris non urentis, in quam, cum convertitur, est propinqua materia nostri realis elixiris et puri metalli prima natura et proxima, alterata tamen per calorem sui corporis, scilicet cum illa alteracione, per quam magis approximate possit illorum forma et species hanc speciem recipere cum appetitu concordancie nature mineralis.

Fili, humiditas istius materie una vice non fuit nisi argentum vivum proiectum ex corporibus liquefactis intus et exterius. In isto argento vivo qualitates sulphuris sunt mixte per primam et secundam digestionem, et ob hoc alterantur, sicut natura requirit per calorem suimetipsius racione sue exuberacionis; et per conversionem sue nature convertitur et congelatur in sulphur purum. Quoniam tu potes scire et sentire per naturam quod nulla alia humiditas convertitur magis prompte in substanciam sulphuris, quam illa in quam qualitates suimet sulphuris sufficienter introducuntur per ingenium naturale, quod fit cum artificio; que humiditas est argentum vivum in forma aque clare, sicuti est lac in mamillis, sulphur, sicut est sperma in testiculis.

Istud argentum vivum nullam differentiam habet contrarietatis, que veniat a sua complexione, quia necesse est, quod tale argentum vivum sit multum temperatum respectu complexionis sui corporis. Et ideo notifico tibi quod materia istius lapidis non est argentum vivum commune cum tota sua substancia grossa terrestri feculenta e fleumatica, sed tantummodo cum sua substancia media, quam indiges bene custodire et defendere suam proprietatem ab igne super omnia. Nec est argentum vivum in tota sua natura, quoniam venit ad terminum digestionis, per quam vertitur de natura in naturam. Et istud est argentum vivum argentorum vivorum et noster verus spiritus proiectus a suis extremis contrariis cum depuracione et conversione illius in lac virginis.

Per hoc poterit illuminari, quod absque decoccionibus et digestionibus noster lapis in sua natura non potest emendari; ideo invenimus artificium, per quod consequimur naturam in hoc, quod ipsa non potuit multiplicari, informando materiam, sicut vult natura in suis digestionibus, quod superius descripsi.

Primam digestionem vocamus ‘papaticam sive pepansim’, e<s>t ista significatur per H; secundam iecoralem nos appellamus ‘ephesim’, quia per caliditatem corporis humidi fit, et ista significatur per I, et dividitur in duas digestiones: prima istarum duarum ligatur cum epsesi et ab ista trahimus solucionem pernimellis de potentia in actum, et significatur per K; secundam vocamus ‘obsesim’, que est inter istam optesim et epsesim, et per istam calor desiccat magis spiritum in resolvendo. Et istam resolucionem nos appellamus ‘dulfluch’ et significatur per L. Et tercia, que est ultima consummacio nostre trine dissolucionis, est digestio, quando argentum vivum vertitur in essencia[m] puri sulphuris, quam appellamus istam ‘optesim’, que est inter epsesim et escatesim et significatur per M, sicut apparet per rotam de H. Et cum illa de N facimus decoccionem nostre medicine, quam vocamus ‘escatesim’.

Per primam digestionem nostre medicine trahimus elementa ad concordanciam; per secundam dissolvimus spiritum, informando suam [sic] vas, vas ubi se habet converti cum calore de obsesi post digestionem de epsesi; et cum tertia nos creamus nostrum lapidem ex dicta materia, tam cito cum a vase recesserit spiritus et anima ex corpore, quod, alias qui, est perfeccio lapidis; et cum quarta nos creamus nostrum verum et reale elixir.

Per doctrinam iam declaratam habes intelligere [quod] ex tribus principalibus rebus indiges in nostro magisterio, videlicet corpore, quod significamus per N, spiritu, quod significamus per O, et anima, que significatur per P, sicut apparet per rotam de I que sequitur.

Verumptamen, fili, in mutacione lapidis attendes tres colores principales; et quando nos dicimus ‘principales’, dicimus ad differentiam aliorum tam precedencium quam succedencium colorum, de quibus non loquimur, nisi de principalibus solummodo. Et ideo nos dicimus quod primus principalium colorum est nigredo et habet apparere in fine digestionis de I et durat usque ad finem de M. Quando nostrum argentum vivum convertitur et congelatur in sulphur, tunc apparet color albus subtilis albior nive et iste est secundus color. Et tercius apparebit in colore multum rubeo sicut sanguinis, cum continuacione de M.

Fili, intellige ergo quod, quando apparebit nigredo, est signum corrupcionis multum nobilis, quia nulla res animatur per naturam absque putrefaccione; unde debet transire per K et L vel quousque sit O bene album, qui dealbabit N per M. Postea rubificabis cum igne lapidis cum digestione successiva de N. Verumptamen, fili, in dealbacione debent esse pacientes omnes dequoquentes illam, donec lapis sit bene albus, quoniam de nigro non potest fieri aliquod bonum citrinum, quousque sit bene album, sicut dictum est per proprietatem elementorum. Nam citrinitas causatur et est ex multo albo et pauco rubeo claro essencialiter; nec minus potest esse transitus a citrino ad album, donec primo compositum efficiatur nigrum, nec aurum potest fieri argentum medicinale, nisi primo destruatur nigrum et corruptum; neque melius potest fieri peius, nisi per suimet corrupcionem, quia generacio unius est corrupcio [alterius] et corrupcio unius est generacio alterius.

Qui igitur est bene expertus convertendi aurum in argentum potest multum bene scire convertere argentum in aurum, quoniam sulphur eorum album non urens ad argentum per digestionem de M potest fieri sulphur rubeum ad aurum. Et hoc intellige cum solo igne lapidis excitato per M, nam in substancia illius est calor naturalis bonitatis et magnitudinis et aliarum parcium sue nobilioris substancie. Et quia in ipso est maioritas substancialis, que est de sua propria essencia, iccirco habet ignem naturalem et proprietatem multiplicandi suam speciem cum suo calore digerente se in aliis elementis, que sunt calefactibilia […] in ipso per viam composicionis et generacionis cum continuacione de M, calor cuius est forcior, quam sit calor digestionis de L.

Ob hoc scias, fili, quod ista rubificacio non est aliud, nisi completa digestio. Quia dum a lecto in mane respicio, si mea urina est alba et indigesta, tunc cognosco, quod parum dormivi et repono me in lecto ad dormiendum. Et de facto urina citrinatur iccirco, quando calor ignis nature est extensus et diffusus per omnes suas partes urinales: per quod monstrat manifeste natura, quod citrinacio est completa et perfecta digestio. Et ideo potes recolligere quod sulphur album et rubeum habetur solummodo ab una materia metalli, videlicet ab argento fino cum igne fini auri. Sed primo est necesse quod dicta materia sit fortiter depurata et cocta et digesta per modum differencialis, sicut manifestatur in capitulo sequenti inmediate de mixtionibus.

Fili, tale sulphur non potest inveniri super terram, nisi istud, quod est in istis corporibus; nec minus quodlibet sulphur non est album aut rubeum, nec perfectum ad magisterium, nisi illud, quod est in dictis corporibus. Ob hoc ipsa corpora debent nobiliter et bene preparari, ad finem quod habeantur sulphur et argentum vivum ex illa materia super terram, de qua aurum et argentum sunt creata subtus terram; cum istis corporibus miscetur argentum vivum modo subtili. Iccirco, fili, si tu scias miscere argentum vivum cum corporibus, venies ad magnum secretum, quod nos appellamus sulphur album aut lapidem benedictum, qui postquam fit rubeum, erit sulphur rubeum ad aurum et corona regalis et lapis completus.

De istis corporibus tantum trahuntur sulphur album et rubeum, cum in illis sit multum pura substancia sulphuris summe depurata et per ingenium nature. Et ista res est corcior [sic] et subtilior, quare ars non potest attingere naturam ac eciam in omnibus non assimilatur, quoniam si in prima natura, aut materia metallorum artem vellemus incipere, assimilando nature, esset multum longum et quasi sine fine. Et non minus convenirent multe et infinite expense et cum hoc toto adhuc ars in depuracione prime materie esset infirm[i]or quam natura. Et ideo numquam posset eam assequi cum omnibus suis viribus nec cum omnibus suis ingeniis per multas et diversas alias res contentas in libro »Questionario« huius artis.

Iccirco elegit ars aurum purum pro patre et lunam puram pro matre, quia ab illis duobus corporibus cum eorum sulphure aut arsenico separatis nostra medicina elicitur. Aurum, cum sit preciosius metallorum, est tinctura rubedinis, tinctura refeccionis, tinctura fertilis et resplendens, tingens et transformans omnem corpus cum perfecta claritate. Et argentum est tinctura albedinis cum perfecta claritate, tingens omnia corpora. Cum istis corporibus misceas mercurium, sed non talem, ut est communis, sicut declarabimus ad plenum in secunda parte.

O quesitor sciencie desiderate, convenit tibi esse firme voluntatis in isto opere et ponere cor tuum in nobili appetitu, nec modo hoc modo illud velis probare, quoniam in multis rebus ars ista numquam perficitur. Propterea dico quod non est magis uno lapide composito ex una sola medicina ad quam nullum extraneum debes adiungere, nisi tantummodo removere superfluitates terrestres et fleumaticas. Quoniam ille sunt separabiles ab argento vivo, quod est magis hominibus commune quam commune et de maiori foro et de forciori vilitate et de natura cuius et suarum primarum formarum omne illud, quod non est de sequela et armonia metallorum per gradus separacionum certarum et cognitarum necesse est separare, quousque fiat vicina rei prime, scilicet sui generis propinquioris in tantum, quantum est possibile cum reali concordancia, antequam habeat incorporari cum igne et terra. Et ex tunc reperitur multiplicatum in nobiles virtutes et fortiter potentes. Non velis requirere a natura hoc, quod non habet nec unquam habebit. Quia omne sulphur butirinum est combustibile et a nostro argento vivo alienum.

Per hoc, fili, tu potes manifeste videre, quod nullum corpus, stans in sua natura, potest congelare mercurium nec cum illo firmiter adherere. Neque mercurius, stans in sua natura specifica, potest dare medicinam, cum qua possit mederi corpora infirma et diminuta a perfeccione, ut postea non alterentur a sua natura et in specificacione alterius forme, quando conveniat separari ab illis in examinacionibus. Eligimus igitur duo mortifica corpora luminaria, que fixant omne illud, quod non est fixum. Quapropter necesse est quod cum retrogradacione elementaria habent reduci ad eorum primam naturam, scilicet in sulphur et argentum vivum cum contrariis operacionibus, que sunt: solucio, sublimacio, subtiliacio et congelacio, non vulgariores, sed philosophice.

Dico tibi, quod non est aliud secretum in hac arte nisi modus operandi, quem tibi monstrabimus in secunda parte cum clara practica. Quoniam nullus potest intrare in nostram »Practicam«, cuius cogitacio fuerit remota a nostra »Theorica«, que tibi ammonestat quod in dictis operacionibus habeas laborare. Quia corpora sunt fortis composicionis et ideo indigent longa preparacione et contraria operacione, videlicet quod primo calcinent[ur] philosophice […], sicut natura requirit sub conservacione, que respicit generacionem. Quoniam, quando sunt calcinata, levius dissolvuntur, eo quod calor ignis penitrando corpus ingrediens partes illius facit aquam intrare post se. Et sic corpus est magis susceptivum ad dissolucionem; et quando dissolvitur, spiritus congelatur; et quando spiritus congelatur, corpus dissolvitur. Quia sine congelacione spiritus non fit dissolucio corporis, nec dissolucio corporis fit sine congelacione spiritus.

Fili, in hoc faciendo sis longus et suavis, ne velis cito cum igne perficere, quia primus error in nostra arte est multum coquere, quia ignis comburit omnia et ducit ad regionem perdicionis. Fili, omnis treugera [sic] eligitur in hoc magisterio cum nobili paciencia, et sine illa non intromittas.

Cum tibi contigerit et <et> ut supra.

Et paciencia est maioritas in nostro secreto opere, quod facit penitrare multum grande secretum per experienciam cum instrumento erectivo, quod natura ostendit, dirigendo intellectum ad philosophiam. Per hoc te advisat, quod non facias in principio ignem nimis magnum in principio mixtionis, quia statim veniret corrupcio in tincturis. Ideo in eorum prima calcinacione, in qua habent conservari tincture, tu ibis ad digestionem de L et ab illa secure trahes F ab B, per modum quem tibi dicemus in practica. Et postea pones S coniunctum cum H in F in digestione de I et ibi statim calcinabitur forma conservata in illis. Et ibi dimittas stare per terminum nature, quem invenies prefixum in secunda parte. Et post dictum terminum invenies corpus nigrum cum intenso colore; deferas ipsum ad digestionem de K, quoniam illa dabit N, O et P, quibus nullam rem aliam misceas nec crudam nec coctam. Postea transies O sepcies per digestionem de I et P faciens transire per K, qui debet trahi per N ab L usque ad septimam exuberacionem. Et habebis materiam valde convenientem ad creandum nostrum lapidem, in quo calor naturalis continetur. Et hoc est causa, quare natura separata facit iungere suas partes totum in unum; et hoc fit ut virtus vinta fortior sit quam dispersa.

Creacio lapidis solummodo fit ex N et O per digestionem de M, quousque corpus nigrum vertitur in album, quoniam tunc [N] approximatur tantum quantum potest ad suam primam naturam, que est propinquior nature de H, quam non erat S nec E nec F. Et ideo vis est, quod N vertatur G, quoniam est proprius nature de N, et quod E vertatur in O, eo quod est vicinius nature de N, unde exibit P, que est complementum tocius magisterii. Sed oportet quod teneas secretum.

Fili, si tu intelligas ista elementa et scias convertere ea in operacionibus certis, habebis intellectum et effectum lapidis; quia secundum proporcionem formarum apparent forme in diversis speciebus, et per diversam proporcionem mixti diversa datur forma generato. Et diversa proporcio mixtionis est in metallis, sicut apparet per eorum formas. Et abinde movetur pars secreti. Si tu non cognoscas lapides et virtutes illorum cum suis naturis […] non consulo quod appropinques lapidi.

Fili, forma et species manifestabit tibi bonitatem materie vel utilitatem illius et grossitudinem et simplicitatem; quoniam certa forma et certa species secundum suam proprietatem datur sue materie proprie. Et secundum fluxum materie influuntur forme, sicut aurum et plumbum tibi manifestant. Et quanto materia est nobilior, de tanto forma cuiuslibet mixti est nobilior. Et quantum nobilis est forma elementi impuri, multo nobilior est forma corporis, quod cum corrupcione fuerit depuratum.

Quando igitur, fili, tu volueris facere nostrum lapidem, scias primo, quomodo et qualiter natura operatur et sequitur illammet carreriam, id est viam, et habebis a dictis elementis id, quod volueris, quoniam natura habet operari et non tu, et formare et mutare. Ideo convenit per necessitatem, quod tu eam scias ducere totum directum carrerie et informare materiam, in qua natura introducitur. Et si bene scias ipsam conducere, ipsa dabit tibi magis, quam scias deposcere.

Et scias, fili, quot modis vadunt errando specialiter stulti alkamiste [sic] imperiti in tribus rebus principaliter et valde specialiter. Ex quibus due reducuntur ad unam, scilicet quod nesciunt ignem disponere, qui est magister tocius operis, quoniam ille est, qui congelat et dissolvit insimul, quod ipsi intelligere non possunt, quia ex toto sunt ignorancia imbuti.

Tercia pars est, quia nesciunt disponere eorum materiam [in illum] modum, per quem ei detur virtus informativa, cum qua instrumentum, quod est in materia, est vel debet esse directum ad formandum suum motum; hoc ipsi perquirunt; et est natura venerabilis abscondita infra suam fabricam, quam tibi, si tu perfecte scis regere, tibi apparebit. Quia nobismet cum claro lumine apparuit in forma terre albe subtilis foliate, que est proprie ex natura argenti preciosi.

Iccirco, fili, tibi ammonestamus quod in nostro magisterio non velis habere artem incertam in loco virtutis informative; nec velis uti cum igne ardenti loco instrumenti. Virtus informativa gubernatur per certum modum operandi, qui cum certa racione cognicionis datur sciri. Scientifice illum debes habere coram oculis tuis in introitu nostri magisterii. Igitur, antequam aliquid facias, videas quid velis facere et operaris sapienter, simplando grossum, lenificando ponderosum, mollificando asperum, dulcificando amarum. De grosso fac simplum, de ponderoso leve, asperum mollifica et amarum dulcifica, et habebis complementum cum cognicione instrumenti, quod dirigitur virtute informativa movente materiam ad formam, cuius est activus formator, per potenciam, que infunditur in illo ex parte superiori et est locus et locatum, quoniam generatur per infusionem in suo loco, quia generat alterum locatum per proprietates celi, que sunt influxe in materia per radios solis et stellarum.

Verumptamen id, quod virtutes elementales et celestes faciunt in vasis naturalibus, hoc idem faciunt in vasis artificialibus; sed oportet quod ipsa formentur ad modum vasorum naturalium. Et hoc, quod facit natura cum calore solis et stellarum, illud idem facit cum calore ignis. Sed oportet, quod contemperetur taliter, quod non superet virtutem mutativam et informativam, que est in materia influxa a superioribus. Quoniam in omnibus rebus, que fuerunt putrefacte et corrupte, vidimus influere virtutes stellarum accipiendo determinacionem in illa re, ad quam materia<m> habet convenienciam. Quia virtus celestis est valde communis et accipit determinacionem per virtutem sui subiecti in rebus mixtis. Et ideo, quando ipsa influitur in materia minerali, statim accipit determinacionem nature in virtute minerali, et sic de vegetabilibus et de animalibus secundum genus materiale.

Iccirco, fili, habes cognoscere elementa nostri lapidis, que sunt materia nature mineralis, quando ipsis influitur virtus multiplicativa, que respicit ad perfeccionem actus mineralis per determinacionem, quam accipit a natura et materia minerali et non de vegetabili neque de animali. Verumptamen hoc damus pro vero, quod quando volueris habere elementa mineralia, non accipias de primis neque de ultimis ad operandum nostrum lapidem, quoniam prima sunt multum simplicia et ultima multum grossa. Exemplum: quando esuris, capis de pane […] dimitte frumentum; et accipe farinam.

Hec est parabola nostra et doctrina philosophalis tibi, fili, data per figuram elementorum, in quibus sunt encia mineralia, de quibus movetur virtus celestis instrumentalis. Ideo, fili, velis notare quod virtus informativa movet instrumentum et instrumentum movet materiam occultam, et materia mutatur de potencia occulta in actum manifestum, et virtus informativa introducitur in materiam cum sciencia cognita per artificem in sua operacione naturali.

Nunc, fili, potes intelligere per dicta procedencia et sequencia, que est virtus, per quam noster lapis se habet multiplicari et unde exivit. Et dicimus tibi quod ipsa est virtus mineralis influxa a celo in materia minerali, per quam secundum specificacionem sue nature ipsa accepit fortitudinem et virtutem mineralem, que respicit perfeccionem tocius sue nature, in tantum quantum potest extendere secundum naturam individuorum.

In nostro lapide est dicta virtus mortua, quoniam non habet potestatem multiplicandi racione sue materie dure et compac[t]e, in qua calor, qui figatur per se, non potest moveri, per quem dicta virtus se habet gubernari ad formandum nostrum lapidem. Et de hoc dabimus exemplum per granum frumenti et per granum cuiuslibet alterius seminis; quia granum frumenti, stans per se in materia compacta et sicca, numquam taliter secundum cursum nature habet potestatem multiplicandi, nisi sit per resolucionem et per attenuacionem et per simplificacionem sue dure substancie, in qua substancia dura est congelatus calor inclusus infra illam substanciam determinatam, et est mortificatus racione siccitatis et duritatis, in qua est materia terminata, in qua retinetur calor nature. Nam ex frigiditate et siccitate excellenti causatur qualitas mortificativa. Et per hoc potes cognoscere, et cognoscit villanus et rusticus, quod talis siccitas diutius causans duritatem et mortalitatem indiget humectacione aerea, ut calor naturalis possit resuscitari et extendi in simplici materia aeris, qui est ei cibus materialis.

Sed quod hec subtiliacio parcium grossarum in simplices possit fieri, non datur nature, nisi per subtiliacionem suarum parcium siccarum per resolucionem, que fit per reincrudacionem materialis humidi grani quod fuerat terminatum in coctum in digestione perfecta per modum subtilis substancie albe, ex qua fit panis, qui manducatur. Et reincrudacio dicti humidi seminalis, quod est terminatum in siccum, causatur ab humido subtili frigido terrestri et crudo, quod accipit in sua dissolucione. Quia necessarium est quod siccum vertatur in humidum, quod est amicus et cibus ignis, qui conformat nascenciam sua virtute. Sed, cum siccum et humidum sint qualitates opposite propter differenciam contrarietatis, iccirco necesse est quod per differenciam concordancie permutentur et habeant se permutari elementa de qualitate in alteram, scilicet siccum et frigidum in frigidum et humidum, ut materia terre approprietur et iungatur per ignem per differenciam concordancie, videlicet quod materia sicca grani vertatur in materiam [humidam], in qua est calor naturalis per differenciam concordancie, qui habet potestatem recipiendi virtutem informativam celi.

Quapropter apparet quod natura non transit ab uno contrario in aliud contrarium, nisi per suum medium, per quod medium transitus causatur de differencia concordancie, per quam natura transmutatur ab una natura in aliam naturam. Et est differencia specialis, que debet sumi, eo quod aqua est amica aeris propter suam humiditatem et vicina terre propter suam frigiditatem, de qua per rarefaccionem, elementacionem, aliter elevacionem, et subtiliacionem, venit reincrudacio in rebus, que sunt et fuerunt cocte et condensate et terminate per naturam et per artem.

Unde notandum est quod condensacio et rarifacio est via originalis in transformacione elementorum in gradibus certis. Et ista est communis et vera doctrina, per quam natura sagax convertit sua elementa. Et ideo, quando granum dissolvitur et reincrudatur et transmutatur de sapore in alium, ibidem operatur frigiditas et humiditas, que sunt aque crude. Iccirco calor, in quo est virtus vegetabilis potencialiter, non sentit adhuc de virtute informativa secundi instrumenti, quod movetur a celo ad informandum per aliam informacionem calorem naturalem. Et ideo non potest habere motum penetrandi actualiter, nec se moveri in partibus sui humidi materialis, quoniam quasi hebetata et mortificata est in suo materiali per resolucionem principio racione frigidi humidi, quod intrant [sic] in suo materiali per resolucionem et conversionem dicti sicci, cum superfluitate multi magni frigidi humidi.

Sed postea devallatur a secundo instrumento […] et diminuendo a dicta humiditate frigido tantum, quantum oportet ad intencionem nature et non plus, usque ad terminum excitacionis caloris naturalis, quoniam tunc perdidit materia istam superfluitatem frigiditatis, que eam tenet mortificatam. Et tantum mortificavit calorem, qui est instrumentum nature, per quam superfluitatem ponitur in resolucione. Et quando iste calor nature excitatur cum calore solis cum continuacione talis informacionis, dictus calor se incipit moveri in suo humido materiali, cum quo ligatur; et se movendo, calor penetrat, eciam in penetrando dilatat, et in dilatando format, eciam convertit suum humidum materialem in suam propriam speciem et in suum proprium esse. Et sic operari non cessat calor […] intus suam materiam in vegetando, pululificando, ampliando, elongando et extendendo et multiplicando, quousque veniat ad terminum, quod non habet amplius de materia humida. Tunc incipit humor terminari et inspissari cum virtute informativa differente ab aliis per concordanciam; et calor mortificatur per siccitatem, quam granum frumenti accipit in terminacione cum sua <compabilitate> compactabilitate et duritate, donec vertatur alia vice in resolucionem et putrefaccionem.

Quapropter rota elementorum per naturam tota in girum rotatur, usque venerit ad suum punctum terminatum; et sic per experienciam evidentem monstrat tibi natura quod virtus, que est potencia in semine bladi, numquam ponitur in actu productivo aut vegetativo […], quoniam est causa sue ablevacionis, subtiliacionis, eciam rarifaccionis, quousque veniat ad terminum puncti generacionis, quam vocamus multiplicacionem ab uno grano ad centum, et de centum ad decem mille. Et ob hoc didicerunt villani rustici, per vim videndi quod, si granum frumenti non proiciatur in terram, sua virtus non multiplicaretur, quoniam sua materia sicca non vult siner [sic] propter causam sue determinacionis facte per conversionem subtilis in spissum. Et si proicitur in terram, alleviabitur per resolucionem et cresset humidum cum putrefacione, per quam venit vis sue animacione, que facit multiplicari […] in celestino calore ascendendo in altum aut superius plusquam fuerat sed sicut erat. Ergo videatur quomodo seperatur per subtiliacionem purum et mundum a vili putrido et cenoso per elevacionem, quam accepit a putrido per rarifaccionem, per quam exaltatur et fortiter preparatur.

Igitur nos dicimus firmiter res examinatas et esse bene et fortiter probatas, que per gentes mundi sunt tantum desiderate. Quapropter nos dicimus quod per opera villanorum rusticorum adiuvantur et succurruntur facta virtutum celestium cum seminacione, aracione, culturacione, eciam cum impinguacione terre; tali modo ipsi adiuvant naturam, ad citius expediendum et fructum meliorandum. Consimiliter dicimus quod simile est nostrum magisterium, quia primo necesse est quod substancia, que est pura natura nostri lapidis, resolvatur cum subtiliacione sue grosse substancie, et postea putrefiat et humidum separetur, quod est frigidum innaturale cum calore solari, qui vadit contra solem. Postea ministrari ei cibum competentem, quem virtus iam dicta habet in se permutari.

Et per istum modum natura mineralis adiuvabitur per industriam sapientis alkamiste in tali forma, quod coram omnibus […], cum non indigent probacionibus logicalibus nec legistarum. Quoniam includitur per totum intelligere, in quali forma artista huius operis naturalis debet inclinari et dirigi con [sic] consideracione instrumentali aut racionali et non sophistica, cum sentenciis philosophie naturali; quoniam adhuc, non obstante quod ingenium profundum habeat logicus argumentativum et racionale de rebus extrinsecis, numquam tamen cum hoc toto, quod aliqua racione, que veniat ad sensum, poterit directe cognoscere nec iudicare cum quali natura aut virtute per fortitudinem intrinsicus habeat sua multiplicacio cressere super terram nisi per similitudinem, quasi simpliciter credendo nostrum magisterium esse aut non esse, nec quomodo potest fieri quod nostrum semen in terra sua pululet, crescat et colligat suos fructus et suas messes.

Hoc numquam scies, nisi cum doctrina experiencie prius intraveris in philosophia naturali et non sophistica, que nascitur per diversas presumpciones fantasticas infusas in capitibus illorum, qui cum pronusticacionibus elevatis contra vim et voluntatem racionis et nature faciunt multos impertinentes errare in sophisticamentis. Quapropter concludo per raciones supradictas quod, si per industriam naturalem cum claris evidentibus experienciis tu non habueris rectam cognicionem rei iam inquisite, numquam ad tam preciosum epulum eris convitatus per naturam. Et qui per hanc viam non procedit, numquam in suo recesso, vel processu, erit verus philosophus; cum ignorat virtutem lapidum, que portant corpora de potencia in actum, sicut notum est experimentaliter.

Et experimentum destruit omnem formam contractam de arrogancia colerica, que venit in capitibus eorum, qui presumunt esse id, quod non potest fieri, nec umquam erit. Et tales credunt deceptacionem suam esse indeceptibilem, quoniam ignorant discutere id, quod fantasia eorum eis representat in claro experimento, si sic est vel non. Et ideo debes recolligi in temetipso quod est opus; et necesse est quod sapienter cognoscatur primitus natura nostrorum lapidum in certa experiencia, habita per viam practice mediante theorica aut doctrina ostensibili seu revelacione secreti. Nam theorica probata formatur in practica; experiencia formatur a practica; et per experienciam formatur clara veritas, que totaliter intellectum illuminat humanum. Igitur debet sciri et cognosci processus, quoniam ille monstrabit naturam lapidum et virtutem illorum, que cum sua fortitudine convertat rem; quod nulla alia substancia potest facere, nisi ipsa per suam similitudinem. Et est res secreta ignorantibus illam et communis omnibus cognoscentibus, sicut lumen mundi, cognicionem cuius habebis per viam experimenti et non absque illa, quoniam ab illa exit virtus et veritas cause, per quam multiplicatur tinctura, cum adiutorio informacionis nostri naturalis magisterii.

Nunc potes cognoscere quod nulla res potest nasci nec crescere nec animari, nisi post suam corrupcionem, putrefaccionem et mortificaciones, quoniam tunc natura mutatur de natura in naturam sicut res fragilis et materia, que non habet complementum perfeccionis. Extrahitur igitur forma a sua materia per corrupcionem illius, ut ipsa separata a sua corrupcione possit perfici in sublimacione.

Fili, in omni materia est una potencia activa, sicut tibi dixi, si bene me intellexisti, que vocatur forma non completa; et racione sue inperfeccionis est communis a[d] duo contraria, que quasi dicuntur informativa illius secundum suum instinctum. Quoniam, quando illa potencia per virtutem informativam ducitur ad actum alicuius forme, immediate appetit esse sub forma contraria, sicut ista potencia, quando communiter se habet in frigido et humido, ipsa existente sub una eorum, statim appetit esse in qualitate contraria. Quoniam nulla forma corporis corruptivi aut generativi potest sufficienter compleri in sua materia potenciam activam, quando appetit compleri per aliam formam. Et illa forma, cum sit desparata, non potest introduci in materia, nisi per corrupcionem forme prime; et hoc secundum quod virtus agens mutat et in mutando corrumpit presentem, que in natura opponitur corrupcioni precedenti, quoniam sic excitatur forma activa ad formam contrariam et dat ei potestatem parum et parum complecius esse, quousque efficiatur sub actu completo illius forme et absque istis proprietatibus non est omnis materia.

Iccirco, fili, cum volueris corrumpere nostrum lapidem, corrumpe ipsum cum igne sicco, ad finem quod siccum vertatur in frigidum. Et quando volueris appropriare ad generacionem, facias quod humidum vertatur in calorem per fridigitatem. Et quando eris ad punctum generandi, misce frigidum humidum cum calor[e] sicco nature. Et quando volueris aqua[m] cum calore refrigerare, calefacies magis. Et quando ignem volueris incendere, balneetur intus. Et si volueris nivem cum frigiditate dissolvere, congelas ipsam magis. Et hee sunt verissime mutaciones nature graduate secundum suos gradus scale nature, que est rota elementata taliter, ut tibi diximus. Si igitur siccum convertes in frigidum, et frigidum in humidum, et humidum in calidum, habebis magisterium, quoniam tali modo exit natura a natura mala et vertitur in bonam, et bona in meliorem.

Et ideo accipimus nos naturam in hac arte dupliciter: primo nos capimus pro contento, sicut est ignis nature; et secundo accipimus pro continenti illius, sicut est aer, in quo ignis est, se habet moveri ad formandum causas nature; ideo, quia aer non potest esse absque natura ignis, nec ignis potest formare ullam speciem materialem ad suam similitudinem, nisi in natura propinqua, non velis intendere quod totum [non] sit nisi una sola materia idest natura, ex qua fit totum nostrum magisterium. Quapropter apparet quod lapis noster est de materia aeris compositi, quia nisi esset materialis, tinctura ignis non posset manifestari in actu, nec ignis posset ardere absque cibario aeris; quoniam, si non arderet, non daret claritatem. Ideo, cum in quolibet composito sit ignis nature et ille per certam informacionem se movet; et in movendo movetur materia in terminando semper illam, necessaria res est quod materia habeat antequam speciem, secundum quod formator erit bene informatus, videlicet illius speciei, ad quam materia habet convenienciam secundum cursum nature. Quare declaratur quod non velis operari nisi ex multum nobili materia, quam potes invenire. Quoniam res non fit nisi secundum suam naturam; eciam ab illa res habet emendari.

Fili, omnes nostri libri huius artis locuntur per voces tales tacitas et fortiter notandas ad finem, ut principalis res contenta in ipsis non possit dari nisi philosophis et filiis nostre philosophie, qui sunt inquisitores veritatis et amatores illius et non sophistis plenis mendaciorum mundanorum neque deliciosis amicis mundi, sicut sunt usurarii renegati a Deo et alii avari, qui deplumant et expoliant bonas gentes, congregatores thesaurorum, condemnati, indiabolati, incantati, qui non volunt laborare nisi in rebus palpabilibus et manualibus. Et ideo ipsi, imbuti et intoxicati in rebus mundanis, non possunt aperire suum intellectum ad intelligendum nostras doctrinas, cum quibus possunt habere thesaurum perdurabilem et salvacionis.

Iccirco, fili, tibi dicimus quod velis discernere sapienter significaciones, quas damus, et illas nota fortiter cum multis reiteracionibus, consideracionibus et speculacionibus, si nos velis intelligere. Et quando nos intellexeris, accipies cum ambobus manibus coopertis cum tua camisia vestimenta philosophie, relinquendo omnibus filiis tuis, sicut tui patres philosophi tibi relinquerunt et non aliter. Quia sciens revelans hoc secretum maledictus et anathematizatus erit a Deo tamquam participans in confusione mundi. Quapropter nostrum secretum non habes revelare cum viva voce nec monstrare occulte, nisi cum coopertorio philosophie illi<u>s, qui cum intellectu elevato direxerunt sua instrumenta ad discendum et penetrandum res et secreta nature. Et tu, qui noster filius esse desideras et nutritus in philosophia, debes perscrutari nostros libros cum revelacione nobilis intellectus et bene retinere, quod nos dicimus esse verum in nostro magisterio: scilicet quod fumus nostri auri fermentati post fixacionem sue reduccionis in sua terra apparet visibiliter in igne philosophorum.

Iccirco revelatur quod terra, in qua nostrum aurum debet seminari primo sit alba, antequam possit manifestari visus nostri ignis. Verumptamen, fili, habeas pacienciam in dealbacione, quia ibi iacet multa tarditas. Dealba igitur tuam terram nutricem, si vis quod filius patris succurrat tibi in necessitatibus.

Fili, ista terra est nostra magnesia, in qua stat nostrum secretum; et sine illa numquam potest fieri. Fili, certitudo nostre sciencie est coagulacio nostri argenti vivi; immo nostrum finale secretum est coagulacio nostri argenti vivi in terra magnesie cum ingenio certi regiminis. Fili, spiritus quinte essencie est in nostra magnesia; et nostra magnesia est argentum vivum tale, ut diximus, et ab illo exit fumus nostri auri et argenti, per quem venit omnis color ad perfeccionem. Et si scis ipsum proicere a corpore, habes medietatem secreti. Et si scis ipsum reducere in corpus, colorabitur magnesia alba velud nix.

Fili, sicut proicitur a corpore, sic vertitur in illud.

Fili, tinctura, quam diximus, trahitur a nostro auro; et illam fermentamus cum auro vulgari, quod portatur de potencia ad actum. Et donec fuerimus certi de toto non potuimus credere, quousque vidimus potenciam magnesie, que per suum magnum colorem congelat suum spiritum per mutacionem sue nature exuberate in calore permanente. Ista fermentacio fit per coniuncionem sulphuris rubei fixi et postea non est totum nisi ignis et aqua et terra, qui sunt pleni ex quinta essencia.

Cum aqua lavatur terra, et cum igne tingitur et coloratur; et tunc manifestatur omni homini. Ista est, fili, tinctura, que ab una terra vili expoliatur et de alia multum nobili induitur. Et scias quare nostrum primum venenum non facit fumum aereum, aliter aureum, quando ab illo sublimatur mercurius; est quia iam accepit in suo ventre totam tincturam fumi, et quia imprignatur [sic] a fumo supradicto, qui est noster ignis per decoccionem successivam corespondentem nature ignis, qui est inclusus infra ventrem argenti vivi gelati. Per extencionem parcium subtilium sue ignibilitatis essencialis in digerendo partem dicti mercurii coloratur et transmutatur in propriam naturam ignis, qui est totus pura tinctura infixa in essencia materiali individualium nature metalli, quam vocamus spiritum mercurialem, cum in illo manifeste resolvatur; et adhuc est resolutivus in illo et erit tantum, quantum poterit esse. Quoniam natura hoc sic vult per circulacionem.

Sed ad informandum istam materiam non est parva scientia. Fili, ipsa non potest dari reservando revelacionem aut doctrinam ostensivam, quod tu possis intrare practicam nostri magisterii, nisi per fortem magnam theoricam, que tibi habet revelare vires et voluntatem nature. Si igitur tu es necligens ad legendum et pro perscrutandum res contentas in nostris libris, velud orbatus et cecus ibis in nostra practica, ignorans ex toto quomodo et qualiter tu debes extendere manum ad operandum. Et scias, fili, quod tria requiruntur principalius in nostro magisterio aut ad propinquitatem sue operacionis, scilicet subtile ingenium naturale et non sophisticum, et opera manuum cum libero arbitrio. Item hoc requirit sapienciam, divicias et libros. Sapienciam ad sciendum facere; divicias ad habendum potestatem faciendi; et libros ad aperiendum intellectum diversum, qui est in multis gentibus. Quoniam hoc, quod unus comprehendit per doctrinam unius, numquam poterit comprehendi per doctrinam alterius; et sic doctrina unius aperiet fortassis doctrinam alterius, datam per figuram secundum tradicionem maioris aut minoris.

Sed nos hic cum clara voce tibi manifestamus principale secretum celatum ad intrandum ad secretum nature. Tunc videbis multa pulchra mirabilia, que quasi reputantur ad miraculum per secretum nature, ad quod indiges ut incipias intrare per hunc modum. Fili, necesse est tibi primo quod habeas in cognicione formativam virtutem commemoratam superius, que dependet a nostro magisterio ex certa sciencia cognita. Quoniam ars, videlicet sciencia, tam certissime scitur absque aliqua ignorancia, quod per habitam intelligenciam, que movetur a nobili operatore, informat materiam ad illud esse, ad quod calor naturalis instrumentalis, in quod influitur virtus activa, dirigitur in sua materia ad operandum et formandum. Tunc apparet quod dictus calor instrumentalis dirigitur per virtutem formativam; tantum sit et dependeat ex sciencia operatoris, respiciendo cursum nature in magisterio, eciam illa influitur in materia.

Quapropter calor excitatus movetur in illo sicut in cuiuscumque alterius rei natura influitur virtus formativa tam celi, solis et stellarum, quoniam celum est primum movens tocius nature, sicut sapiens operator est in nostro magisterio per doctrinam sue nobilis intelligencie. Quamobrem revelatur quod in toto magisterio sunt duo, scilicet virtus informativa et instrumentum elevatum, cum quo debet informari nostrum magisterium. Virtus informativa gubernatur per quattuor principales virtutes convertentes, que sunt frigus, calor, humor et siccitas, ad finem quod materia tractetur cum instrumento directo et ducatur ad illum actum, per quem debet uti et pati sua separacio secundum intencionem convertentis et convertibilis. In tali actu debet informari materia, ut per illam informacionem suum instrumentum ei gubernatur ad complendum suam operacionem corespondentem ad voluntatem operatoris in materia informata per artem, secundum exigenciam nature venerabilis, sagacis et intentive per eundo ad suam perfeccionem.

Item, fili, intellige quod, quando dicta virtus formativa habet generari per supradictas quatuor qualitates elementales, ab illis immediate et successive quatuor virtutes naturales mutative causantur. Et ob hoc tu habes dividere gradualiter informacionem, quam omnis bonus operator debet influere in materia continenti successive in quatuor partes, videlicet in naturam attractivam seu appetitivam, in naturam retentivam et coagulativam, et in naturam expulsivam et in naturam continentem et digestivam.

Natura attractiva operatur per caliditatem et temperatam siccitatem, et per istam causatur congelacio spiritus et dissolucio corporis; et natura retentiva operatur per siccitatem et temperatam frigiditatem; et natura expulsiva operatur per humiditatem et temperatam caliditatem; et natura digestiva operatur per calorem et temperatum humorem. Et in illa accione, in qua materia magis operatur in complexione illius, tu habes eam adiuvare. Quoniam secundum maius et minus fortitudinis sue complexionis tibi monstrabit tarditatem aut velocitatem aut temperamentum ab eorum differentia transmutacionis; unde causantur effectus secundarii, qui trahuntur de potencia in actum, sicut sunt gravitas et levitas, duricies et mollicies, dulce et amarum et album et nigrum et cetera.

Scias igitur, fili, ad quam formam aut ad quam virtutem debes tractare tuam materiam, an ad virtutem appetitivam, digestivam, retentivam aut expulsivam. Quoniam necesse est quod materia recipiat tales informaciones per artem cognitam et scitam in tali forma, quod suum instrumentum ei sit motum et directum usque ad finem sue operacionis, qui finis eorum signum manifestat suo magisterio. Quapropter, si ipse habuerit in memoria sua signa, habebit scienciam et artem certam et habit[u]ativam ipsam emendandi per confortacionem aut debilitacionem, que sunt extremitates operacionum naturalium.

Quare, fili, intellige quod ignis est instrumentum nature, sicut instrumentum fabri, cum quo operatur, est martellus, qui movetur ad ponendum materiam ferri in forma clavi aut alterius vel ad destruendum illum secundum intencionem fabri. Sic facit calor ignis nature in nostro magisterio, quoniam, secundum quod dirigitur per artem secundum intencionem artiste, vel dirigitur destruendo aut corrumpendo aut generando aut ligando aut unum in aliud. Et ideo indiges quod cum sciencia cognita scias directe eligere et bene cognoscere talem ignem, secundum quem informatum per artem debet materia mutari de natura in naturam, quousque motus nature summe, que est in igne cum terminacione et expulsione extraneorum mo<r>tuum in sua propria materia sine omni corrupcione possit requiescere sempiternaliter. Et iste est calor omnium rerum generalium, sicut est calor solaris, qui est effectivus principalis tocius generacionis. Et propterea reveletur tibi quod, si ars operandi est incerta ad disponendum materiam, in illa non poterit formari noster lapis, in potencia cuius includitur actualiter et formaliter totus cursus virtutum, que sunt in centro tocius medicine.

Benedictus sis, Deus gloriosus et sublimis celi, aeris, aque et terre creator omnipotens rerum omnium, qui propter amare te, intelligere et honorare te, dedisti intelligenciam nature humane coniungendi et integrandi particularitates confusas tocius medicine ad universalitatem realem, per quam ipsa tota rectificetur. Iccirco tibi ammonestamus, fili, si medicus perfectus volueris esse, quod tu non habeas contemplari in particularitatibus medicine, quoniam confuse sunt et non integrate. Sed velis contemplari in medicina universali, quia non est magis una ad sanandum omnes infirmitates speciales. Ergo, fili, habes sequi opiniones methodicorum, quoniam tota sciencia medicine poterit esse et est reducta ad opinionem illorum, qui tantummodo habent contemplari universalitatem […], in qua est congregacio virtutum operativorum in omni cursu nature. Qui multas particularitates scit reducere ad universalitatem, dicetur melior medicus inter medicos et philosophos, quoniam in particularitatibus sunt virtutes confuse, et in universalitate sunt virtutes reales colligate in unum, sicut manifestat totus cursus nature et medicina medicinarum. Et qui talem medicinam habet, habet donum Dei excellentissimum super terram et incomparabilem thesaurum.

Habeas tunc, fili, et recupara [sic] scienciam, cum qua poteris informare tuam materiam, ex qua talis creatur leticia per artificium, que superat omnem cursum nature. Quoniam, si ars incerta ibi operatur, materia non potest bene disponi secundum exigenciam intencionis nature; et natura non poterit creare hoc, quod perquiritur, ob hoc, quia sua materia deficit a virtute informativa; et ideo suum instrumentum, quod movetur ad informandum, non est bene gubernatum. Et totum hoc venit per cecam ignoranciam et per malum intellectum, dum artista non habet scienciam nec artem cognoscendi certam informacionem, per quam dicta materia debet recipere per influenciam sciencie cognite perfecti artiste naturalis. Ideo in tantum quod materia regitur et gubernatur secundum et per influenciam ignorancie et incerte sciencie talis magisterii ceci, qui multum errat, deviat sua materia per defectum boni intellectus.

Ergo, fili, potes recolligere, quod ignis naturalis confortatus cum non naturali cum operacione confortacionis, aut creacionis, aut transmutacionis, operatur uniformiter in materia excitata solummodo cum igne contra naturam, taliter quod ignis naturalis, in quo est virtus activa, non superetur ab igne elementali. Et in prima operacione sue corrupcionis debes observare quod ignis contra naturam superet calorem naturalem innatum in nobili subiecto tantummodo per unum gradum, et ultra illum non. Quia corrupcio spiritus individualis, qui est conservativus speciei, desiderantis similem generacionem per instinctum et esse sue nature, corrumperetur cum destruccione sue essencie et tunc non haberet appetitum faciendi similem generacionem. Quoniam natura exiret, que per destruccionem et valde fortem corrupcionem, que sunt contra naturam, accepit terminacionem et finem consummacionis, quia non haberet locum, in quo requiesceret, nec aerem, in quo possit respirare.

Fili, si tu vis habere effectus nostri magisterii, tu non debes ignorare materiam nostri argenti vivi, quod invenitur in omni corpore elementato. Et omnes corpus elementatum, in quacumque forma, quod per naturam formatur, est compositum ex quatuor principalibus elementis, sicut manifeste apparet per revolucionem circuli nature, qui nobis monstravit quod nulla res mundi creata, gubernata, aut generata per naturam non erit tam diverse forme seu figure, quod principia naturalia non inveniantur in ea, quin veniat totum ab uno genere materiali, videlicet argento vivo. Quod volumus, fili, quod clametur genus magis propinquum generale nature, tanquam proprium subiectum et natura illius, in quo natura infigit diversas figuras.

Quando nos dicimus ‘genus propinquum’, dicimus hoc ad differenciam generis generalissimi, a quo istud argentum vivum devallatur. Et quando nos dicimus ‘generale’, dicimus ad differenciam maioris propinquitatis, quam habet natura. Et ideo, cum illius sit genus, in illud convertitur, quando per artem aut per naturam appropriatur ad primam formam generis generalissimi, a quo genere omnia alia devallantur, que sunt nostra argenta viva. Et igitur, cum omne aliud genus veniat per successionem naturalem graduacionis a primo argento vivo, quod est generalissimum remotum a principali et propinquo medio nature, quare dicitur materia prima tocius alterius succedentis generis. Et propterea non discrepant nec discordant in materia primi generis, quod clamatur generalissimum in nostra philosophia. Unde decipiuntur logici, nisi solummodo in specie aut figura, sicut manifeste in illo, quod vides quotidie, quod genus nutrimenti convertitur in genus nutriti, quod natura non posset facere, si genus convertentis non accordaret in natura cum genere convertibilis.

Ista concordancia naturalis, fili, descendit a genere rei prime in tribus generibus diversis, videlicet animalium, vegetalium et mineralium. Alia littera: descendit de diversis generibus etc. Fili, ex primo genere venit vapor, qui generatur immediate ab elementis; et iste vapor est de prima composicione; et de secunda composicione sunt corpora mineralia; et de tercia composicione sunt vegetalia; et animalia bruta sunt de quarta; et homines de quinta composicione. Sed totum devallatur a primo genere generalissimo, de quo natura accipit materiam argenti vivi, procreando omne illud compositum. Et unum compositum racione dicte materie sive prime cause mercurialis trasmutatur, sicut dictum est, in naturam et materiam alterius compositi, videlicet quod genus mercuriale vegetale transmutatur in genus minerale et animale, et genus animale in genus minerale; hoc est, quando approp[inqu]atur et coniungitur ad retrogradacionem secunde composicionis, in qua sunt corpora mineralia.

Sic facit natura tale transmutamentum, cum subtili separacione puri et impuri, scilicet homogenii et etherogenei. Quoniam intencio naturalis est quod, quando videlicet per corrupcionem vult disponere ad destruccionem suum compositum, immediate cogitat separare materiam, que participat cum re quinta, et in illa salvare primam speciem, quoniam aliud consilium ibi ponere non potest. Et si tantum esset quod pro causa excitacionis […] non posset fieri et remaneat ibi de materia grossiori, transmittat dictam materiam in genus alterius compositi aut vegetabilis aut animalis aut mineralis. Quia, secundum quod materia excitatur in potestate, secundum hoc corrumpit materiam et secundum hoc transmutat in alterum et similem. Sicut si materia simplex quinte composicionis corrumperetur sub conservacione sue forme, statim appeteret materia esse in quarta composicione per naturam immediate grossam. Sed ista separacio non potest fieri nec per artem nec per naturam ad perfectionem materie, nisi convertens activum reddat materiam totam omogeneam et quod una pars illius sit similis sue totalitati et sit forma simplex sicut forma elementorum aut sit forma mixti, sicut forma est lapidum aut metallorum. Isto [sic] omogeneitas fit ad finem ut materia separetur ab omnibus illis formis, que non sunt de sequela armonica commixtionis corporis, in quo natura seu ars intendit dictam constituere materiam.

Fili, ista materia prima est terra subtilis sulphurea, que desiderat multum integracionem unitatis spiritus quinte essencie, quemadmodum propria materia desiderat habere propriam formam racione sui complementi.

Adhuc, fili, tibi amonestamus quod nulla res mundi, que componitur per naturam ex substancia quatuor elementorum, testimonio quolibet bono naturali et sua experiencia, non est substancialiter nisi de sulphure et ex argento vivo puris et mundis, incombustibilibus ad primum punctum sue creacionis. Et hoc potes scire et videre per artem, que fit cum operacione certa nostri magisterii.

Cum igitur, fili, tibi diximus quod ex tali materia accipiunt omnes res mundi suam [formam] propriam substancialem, spiritualem et accidentalem, dicimus igitur quod in omni loco invenies nostrum lapidem, cum ab illa sint creata. Quapropter facias tantum, si cognitus philosophus volueris esse, quod ab omnibus rebus aut de aliquibus illarum trahas primam materiam de potencia in actum, cum actualiter per naturam tibi revelavimus quod ab illa solummodo se habeant in veritate, bonitate, magnitudine, […] procreari in hunc modum.

Fili, quand[o] ferrarius vult fabricare unum clavum, primo necesse est, quod <ca> capiat materiam convenientem, videlicet ferrum, antequam poterit facere clavum […]; et postea cum suis instrumentis habet illum figurare cum informacione, que movetur a suo intellectu, donec veniat ad finem sui optati. Consimiliter facit natura: quando ipsa vult incipere ad figurandum aliquam rem in forma substanciali, ipsa accipit istam materiam primam simplicem, que est sine forma completa, et in illa incipit fixare sua elementa, que fiunt ex diversis naturis, secundum quod ipsa sunt depurata et simpliciora facta cum preparacionibus naturalibus per accionem caloris temperati, in figurando diversas formas aut figuras aut diversos colores, odores et sapores et in diversis complexionibus, secundum diversitatem et mixtionem elementorum in illa prima materia, sicut in animalibus aut vegetalibus aut mineralibus, quoniam ad omnia habet respectum convertibilem ad dictam materiam racione sue complexionis.

Iccirco in omnia se habet converti, veluti semen generale omnium rerum secundum operacionem influencie rerum quintarum et secundum attraccionem naturalem loci, ubi materia existit. Et tamen genus simile primo, in quo materia per individualitatem primi generis, quod dicitur genus generalissimum, quod per corrupcionem cum artificio trahitur ab illa materia iam complete formata, per naturam et per generacionem novam convertimus et congelamus in propriam naturam et similem formam sui primi generis, quod dicitur argentum vivum, quod est subiectum recipiendi omnium colorum et formarum cum coniuncione omnium suorum elementorum talium, quales sibi appropriantur. Quoniam proprietas materie est appetere formas infinitas.

Et iccirco, si velis quod ista honorabilis materia habeat nobilem formam, coniunge ei nobilia elementa, que contineant formam et speciem, quam tu requiris. Quoniam talia elementa, que ei amministrabis, talia recipiet et ex illis tingetur et de toto convertetur, quoniam proprietas fermenti est vertere lapidem ad naturam fermenti, videlicet in natura liquabili et fundenti racione oleagineitatis subtilis aut olei incombustibilis et fermentalis, que, vel quod, [est] per omnes partes dicte materie, que materia submergitur liquore permanenti, que postea clamatur fermentum potens, eo quod in naturam suam convertit omne metallum secundum potestatem limitatam; et secundum quod sua elementa erunt pura et temperata, consimiliter temperabitur. Et eo quod ista materia convertitur in omnem formam et in omnem complexionem bene temperatam, ad quam appropriatur, ideo dicimus eam ‘mercurium’ ad differenciam planete celestialis, qui clamatur Mercurius, qui est frigidus aut humidus aut calidus aut siccus, secundum signum in quo ponitur per revolucionem sui circuli, <e>aut est temperatus aut intemperatus secundum diversitatem suarum apposicionum et coniuncionum.

Super omnia, fili, tibi precipio, quod in tuo secreto hoc velis retinere, quod in omnibus rebus in eorum ultima depuracione invenitur prima materia omnium rerum, et in qualibet illarum in forma mercurii (et videbis nobilem experienciam, si tu hoc scis facere), que materia dicitur genus generalissimum. Non quod tu hoc accipias sicut faciunt logici, qui capiunt pro termino considerato aut pro ente fantastico; sed tamquam ens reale, quod est terminus materialis nature, ex quo natura accipit sua principia proximiora materialia in actu generacionis.

Iccirco, cum hoc est primum ens, quod est terminus materialis in naturali philosophia, mendax homo logicalis clamat genus generalissimum, quoniam est primum subiectum in natura et dividitur in tres partes, eo quod ipsum est genus de genere minerali, et est adhuc genus de genere vegetali; et dicitur genus de genere animali. Igitur vult philosophia comprehendi ex tribus generibus principalibus in arte experiencie, videlicet minerali, ve[g]etali et animali.

Fili, unam rem dicimus et illam velis intelligere: quia multi sunt et erunt, qui legunt et legent nostros libros et non poterunt intelligere, quoniam eis erunt ignoti et absconditi termini principales nostri intellectus, et aliis stultis similiter, qui per cecam ignoranciam se fortificant quotidie res reprobare et expugnare. Sed non curamus, quoniam dicimus veritatem. Et de aliis, qui nos bene intelligunt et retinebunt, per illos postea pallient et cooperient per analogias. Sed ad [finem] totum erit cognitum ad eorum confusionem: ob hoc, quod tales nolunt, quod parve gentes habeant cognicionem veritatis et non reprobentur de eorum mundanitatibus.

Igitur fili, si poterunt venire libri nostri, custodias illos maxime a manibus illorum qui tractant de ista arte, in quibus revelamus totum secretum aperte. Et super omnia alia, bene cela et custodi hunc librum ab enemicis nostris et amicis mundi, quoniam multa mirabilia cum certa operacione tibi dicemus et plane manifestabimus per amorem in secunda parte.

Nunc ergo, fili, cum tibi dixerimus superius quod dictum genus custodiatur ab omni nigra combustione, necesse est tibi quod cum illo facias tuum opus cum adiutorio […] solis et lune. Sed primo indiges quod illas facias [ex]trahere cum arte magisterii, sicut tibi dicemus in secunda parte, cum conveniat expoliari ab omnibus suis extraneis figuris, quas natura posuit in loco illo, ut sint figure diversarum plantarum, d[i]versorum animalium, diversorum mineralium et diversorum liquorum. Et ex omnibus istis, verumptamen magis in una re quam in alia, propinquissime reperitur et de maiori habundancia et magis adherens cum propriis substanciis et naturis metallorum, secundum quod magis continetur in se de spiritu quinte essencie, sicut sunt inter vegetabilia vitis, dicta materia masculina; et lunaria magna, que est succus vitalis; et radix straminis; et feniculus et portulaca marina et mercurialis et celidonia et alii arbores et herbe, que sunt calide et humide nature, que portant flores et gummas, unde potest fieri oleum, genus quorum multum appropriatur cum natura et materia minerali et omnia alia, que magis sunt de calida et humida natura. Inter animalia species vasilisci et apis, que facit ceram et mel; et inter liquores sunt sanguis humanus et urina et capilli iuvenum et lac bestiarum et alie humiditates viscose; et inter mineralia sunt sol et luna, quoniam sunt fermenta lapidum.

Et ab istis exit propinquissime supradictum genus, quod magis adheret cum propriis substanciis et naturis metallorum, videlicet primo cum auro et cum argento. Et cum illis debes facere fermentacionem tui lapidis cum naturali coniuncione, et deinde habebit perfectam ingressionem in omni alio metallo per medium fermenti, quod traxit in naturam propinquam vere medicine, que participat cum essencia perfeccionis perfectorum et cum […] corrupcione imperfectorum ad illam medicinam et fermentum.

Propterea revelatur quod, quanto magis natura appropinquat gradualiter cum natura, tanto magis participat cum illa. Et quanto magis illi participat, cicius per amorem nature in illam convertitur. Quoniam natura gaudet pocius de sua natura, quam facit de natura extranea. Quapropter apparet <apparet> quod per media nature habes suaviter transire ad extrema et trahere nostrum lapide de potencia ad actum.

In tali nobili materia terminatur hoc genus, quod superius tibi diximus, quod nos trahimus a lapidibus et ex herbis et animalibus in forma aque clare impregnate tantum ex spiritu quinte essencie; et postea congelamus eam cum vapore sui sulphuris. Tunc nobis apparet lapis, qui prius erat occultus in sua omogeneitate liquorosa.

Fili, nota quod nostrum sulphur creatur inter lapides et creatur inter sales et inter vitra ex substancia prima rei, que dicitur argentum vivum.

Fili, ab ista substancia argenti vivi faciamus totum opus nostrum, quoniam est sal incorruptibile; non de sale, quod terminatur in rupem, nec de vitro, nec de substancia alterius lapidis, sed inter illa creamus, quoniam sunt vasa nature, que dictum genus elegit. Iccirco, quando noster lapis creabitur, facies ipsum nasci de ventre sue matris et dehinc noli miscere nullam rem aliam, quoniam portat virtutem secum ex ventre sue matris, videlicet illam naturam subtilem sulphuream, que congelat omne argentum vivum. Ista est terra, in qua seminamus nostrum aurum ideo, quoniam habet potestatem retinendi. Et talem intencionem, fili, debes habere in creacione aut extraxione lapidis a principiis naturalibus, tam de lapidibus quam de herbis, cum Deus gloriosus et summus conditor posuerit multas secretas virtutes in lapidibus et in herbis, cum quibus, si forent cognite, multa opera miraculosa fierent supra terram, que simplices gentes absque dubio reputarent ad miraculum.

Modo, fili, tibi revelatus est locus, unde potest exire nostrum argentum vivum, quod facit coniunccionem femelle et masculi: non quod credas quod sit in loco femelle et masculi in magno magisterio, in quo est quasi mediator solis et lune, quoniam sine argento vivo isto bene non coniungerentur in perfeccione lapidis maioris. Iccirco, quando dissolveris solem et subtiliaveris cum mercurio nostro, videbis sanguinem hominis, qui requirit retinaculum oportunum […] hoc est femella, que portat eum infra suum ventrem. Et hoc erit luna, que impregnabitur ab igne nostri solis, donec deveniat nigra ut carbo. Hoc facit mercurius noster, qui resolvit tincturam solis, que est rubicundior sanguine draconis; et ipse remanet totus tinctus. Postea venit femella, que concipit totum hoc, et exinde fermentatur usque ad partum.

Igitur, fili carissime, tibi reveletur quod generacio nostri lapidis virtuosi et magni precii non potest fieri, nisi cum masculo coniungatur femella conveniens. Quoniam, licet absque femella dictum compositum solis possit dissolvi, attamen accio et passio non potest esse in natura sine agente et paciente in actu generacionis et corrupcionis. Et hoc facimus scire, quod secundum terminacionem graduum nature componit et discomponit, sic quod mercurius in suo primo gradu coniunccionis tantum, quantum in actu corrupcionis illius, in quo miscetur, quousque fuerint decolata, scilicet et mercurius et sol et mercurius et luna. Sed luna respicit ad actum generacionis, ad faciendum magnum lapidem, videlicet quando mercurius cum illa coniungitur: tunc non est nisi unum compositum verum, nigrum sicut carbo. Quapropter tunc apparet quod noster mercurius non est femella conveniens, cum corpus sit de tam magna puritate, quod per suam magnam claritatem corrumpit corpus compositum et habet potenciam dividendi suam naturam ab extranea natura, que venit ab elementis in eorum coniunccione. Ob hoc indiget alia nobili femella, que habeat potestatem per suam vicinitatem recipiendi et portandi et nutriendi nostrum carum infantem, absque deperdicione sue nobilis materie. Propteria [sic] vertitur nigra, quoniam ipsum totum vult retinere.

Tunc poteris dicere, quando videris hoc, quod luna patitur eclipsim super totam terram, quam portat in suo ventre, et sol similiter; quoniam nichil inde videtur, quoniam ambo paciuntur eclipsim. Et sic vidimus unde sunt multi astrolegi [sic], qui credere nolunt, dicentes quod hoc est contra naturam; et de hoc dicunt verum, sed non habent intellectum nature, quia contra naturam est corrumpere compositum, quod ipsamet creavit per suam magnam diligenciam. Igitur, fili, necesse est quod dicta femella sit substanciosa in natura propinqua generi minerali ad omnia accidencia tocius substancie universalis, respectu masculi in complexione. Quoniam de carne exit caro; et ab aqua ventus; et de vento pluvia. Et ideo necessarium est quod habeamus duas substancias materiales et principales, que concordantur ad unam naturam et sunt magis approximantes ad illam [ut] natura passiva de sua plenaria voluntate et de sua propria natura habeat appetitum recipiendi formam virtutis masculine, velud femina virum per instinctum nature magis quam ulla alia res.

Verumptamen fieri poterit per simplicem femellam, cum ipsa venerit et devalletur a genere generalissimo, ex quo omnes ille alie res sunt generate cum linea graduali […], sed cum multis operacionibus et cum longa digestione, in qua multe et quasi infinite species, aut expense, indigerent, cum adhuc opus nostrorum non sit inceptum; et quando lapis per artificium subtile de natura metalli in dicto argento vivo […] fuerit creatus, quoniam necessarium est quod noster mercurius misceatur cum natura duorum corporum et post ea ab illis proiciatur, antequam ab illo poterit fieri elixir completum.

Et ideo sunt delusi artiste moderni, quia credunt esse ad finem, quando debent incipere; et faciunt proieccionem cum magna abusione, quando non integrarunt totum cursum nature, qui durat per spacium duorum annorum complete. Unde lapis est unius anni et elixir alterius in omni novo artiste [sic], qui numquam fecerit. Sed omni bono artiste experto, qui sit subtilis, debentur unus annus et tres menses, quia secundum quod currumpitur, similiter generatur. Iccirco, si est expertus in sua corrupcione, tantum erit in sua creacione, quoniam quod corrumpit, hoc idem creat. Et totum hoc fit per operacionem, que clamatur per nos ‘solucio’ et ‘congelacio’<o>, quas tibi dabimus per practiam scitam et per nos cognitam in secunda parte.

Per hoc, fili, cum noster sol masculus indigeat magis appropriata femella […], iccirco eligimus materiam magis coctam, per quam decoccionem sua natura convertitur in naturam metalli, mediante quo nostrum magisterium melius completur cum magna perfeccione.

Ideo, fili, tu debes eligere et cognoscere meliores radices minerales nature, que sunt magis approximate et approximande in natura liquabili cum toto eorum ingenio, cum quibus precor te quod nostrum magisterium fiat, quoniam generans active et generatum passive debent esse in una specie et forma consimiliter, scilicet forma metallina; quia sic requirit natura, sicut loquemur plenius in fine nostre »Theorice«, pro melius intelligendo perfeccionem nostri magisterii, quod comparatur generacioni humane, racione distincionis sui sexus aut generis.

Sed licet dicta femella mineralis sit […] frigida in natura complexionaliter ad respectum sui masculi, qui est multo magis calidus actualiter quam illa secundum gradus naturales in complexione generacionis. Et sic secundum diversas formas aut diversa complexionata producuntur de potencia ad actum. Quapropter, si femella mineralis coniungetur cum prima femella simplici, que est devallata a genere generalissimo ea intencione quod generacio fiat ab illis duobus, femella mineralis erit in hoc casu dicta masculus, racione sui maioris caloris, et teneret locum masculi. Sed non talis, ut perfectus agens, qui est dator forme pro actu generacionis, in quo est perfecta forma materia[lis] que portatur, vel ponitur, materiam in esse completo. Et non per hoc, quod luna habet formam activam et materialem, est remota, donec in certa gradualitate, ad quam convenit, sit ei datus talis actus materialis, qui habet potestatem dandi ei certam formam et speciem taliter, alias aliter, esset nimis tarda in generaciones in similis [sic]. Et ad evitandum istum errorem natura nobis monstravit cum certa experiencia, quomodo sue virtutes ei debent esse augmentate.

Unde dicimus tibi, fili, quod hoc fit cum calore sui masculi <a> tam, aliter tantum, in prima coniunccione sue solucionis, quam, aliter quantum, in secunda reduccionis eorum germinis. Tunc copiose concipit nostra femella in suo ventre humido calorem sui masculi, quem postea reddit libenter cum magno impinguamento et grossa amplexacione in sua reduccione; et hoc per attraccionem aut appetitum vel instinctum, quem sua natura accipit a calore sui masculi in prima coniunccione. Et de hoc damus exemplum, quod poteris videre quomodo aque, que currunt per conductus forcium virtutum mineralium, deveniunt per aliam virtutem, convertuntur in lapides secundum naturam virtutis aut cicius aut tardius, secundum quod dicta virtus <virtus> mineralis est per suum locum communiter confortata aut debilitata. Et ob hoc confortamus virtutem nostri lapidis cum calore sui masculi […] per quem dictum germen venit in magnam et fertilem exuberacionem.

Tunc, fili, non habes aliquid facere ad transmutamentum nature, quoniam virtus corporea nostre femelle iam confortat et retinet et acertat nutrimentum et calorem naturalem et per virtutem attractivam trahit ipsum ad concordanciam nature inducentis speciem per subtilem vaporem sulphuris, qui est in nostra minera […].

Iccirco dicimus quod aurum est magis placens nostro argento vivo quam ullum aliud metallum, sicut manifestat attraccio sue nature prime pure; et per virtutem illius depuramenti congelatur in sulphure multum placens. Quapropter dicimus quod ubi est ista virtus, ibi proprie est locus generacionis nostri sulphuris et trasmutamentum proprii germinis nostri.

Fili, ab ista unitate, que fit ex pluralitate, exit una nobilis potencia et secretum principium naturale, quod per suam simplicitatem transmittit foris de primis entibus realibus, ad finem quod in illis manifestentur sua secreta. Et sic per simplicia secundaria revelantur prime potencie speciales coniuncte in unum, quod clamamus ‘[ens] reale’, ‘chaos’, ‘natura’, ‘origo’, ‘yle’, ‘leo viridis’ […] et ‘argentum vivum’, ‘unguentum’, ‘oleum’, ‘pastura’ et ‘liquor magni valoris’. Ideo, quoniam multe virtutes sunt unite in unum per potestatem nature gubernate per artem magisterii, et inde exeunt opera secundaria, que vadunt ad generacionem, quoniam finis encium realium supradictorum est in fine primorum simplicium, et sic est totus cursus nature, secundum quod unum ens reale per dignitatem sue nobilis substantie habet maiorem virtutem quam illud. Et de tanto quod est de liberiore virtute, de tanto sua operacio est cum maiori potencia. Et ideo in operacionibus sophisticis possunt revelari omni sapienti perscrutatori secreta natura et sue nobilitates, que sunt in entibus realibus, si considerare sciat per quas consideraciones poterit venire ad nostrum magnum secretum. Sed oportet quod habeat primo cognicionem substanciarum materialium, unde exeunt encia realia de potencia in actum.

Fili, scias quod specialia sunt in maiori virtute et illa, sub quibus partes individuales sunt, magis virtuosa ad respectum sui generis proprii. Et ideo aliqua individualia sunt in natura minerali, que habent maiorem operacionem et magis nobilem, quam non habent alia, sicut primo sol et postea luna. Et sic, secundum quod virtus est maior in uno genere quam in altero, sic est sua operacio magis virtuosa in illo quam in altero. Quare, fili, tibi reveletur quod non velis operari nisi de duobus luminaribus cum eorum mediatore, qui est noster mercurius, quoniam operacio est maioris virtutis in eorum essencia, quam in aliquo altro [sic]. Et quando volueris quod pluralitas duorum convertatur ad unitatem aut totum in unum genus per potestatem principii activi et simplicitatis dicte nostre materie, tunc omnes in unum participabunt fines specialium, in quo principio generis aut in illa unitate incipiunt fines individualium primorum, quos natura pacificavit.

Et ideo necessarium est quod corrupcio illorum sit in principio et ad principiandum dissolucionem generis novi, in quo salvatur sua prima materia. Quapropter manifeste apparet quod absque simplicitate non esset potestas in cursu nature; nec sine potestate esset species; et absque species non essent individualia, quoniam necessarium est quod ipsa habeant esse sub sua propria specie. Et sic revelabitur quod cum intensa simplicitate moventur omnes nature encium realium et fantisticorum [sic]. Et quanto eorum motus est maior, de tanto potes cognoscere quod virtus naturalis est maioris potestatis et per consequens sua operacio.

Et ideo in maioritate et in virtute motus multiplicatur maioritas et virtus sue operacionis. Et cognicionem maioris virtutis habebis per cognicionem maioris motus; et cognoscenciam maioris motus habebis, sed oportet quod scias cognoscere maiorem finem illius, quoniam motus venit de potencia, et potencia venit de simplicitate; et simplicitas movetur de subtilitate, et subtilitas venit de dissolucione, que est finis corrupcionis antiquorum individualium; et intelligatur corporaliter aut naturaliter.

Iccirco dicimus quod per solucionem, que est finis corrupcionis, qua trahitur noster lapis de potencia ad actum, cum ab alia illa devallantur encia concreta, que sunt instrumenta omnium naturarum fantasticarum et realium, cum confusione nobilis mixtionis. Et exinde veniunt omnia nobilia agencia. Hii sunt maiores motus et illa nobilis paciencia, in quibus semper moventur sua propria agencia. Et de tanto quod dicti motus habent maiorem virtutem, unde agencia accipiunt originalitatem immediatam, quam non habent encia paciencia, vel passiva, de tanto magis sua operacio est maioris virtutis in activis quam in passivis. Et ideo sol habet maiorem instinctum generacionis et cicius creandi suum similem racione sui motus, quam luna et aliquis alius planeta in cursu nature, sicut vir habet maiorem appetitum quam femina, et anima magis quam corpus. Si igitur tu, fili, scis desponsare talem proprium masculum cum tali propria femina, habebis filium, qui numquam morietur, immo faciet reviviscere omnes illos, qui sunt mortui; et ipse veniet cum illis post mortem.

Postea, fili, tu non debes ignorare potestatem duorum argentorum vivorum, videlicet quando coniunguntur invicem per dissolucionem, cum unum sit activum et aliud passivum. Fili, ab istis duobus per differencialem concordiam, que venit de virtutibus et potenciis unitis, exeunt quattuor nature principales, que clamantur alio modo quattuor virtutes regitive nature. Sed specialiter prima vocatur natura attractiva vel appetitiva; secunda, natura retentiva aut coagulativa; tercia appellatur natura expulsiva; et quarta, hoc est natura, que incipit, et que nuncupatur natura digestiva.

Natura attractiva fit per dominacionem caloris cum siccitate temperata; et retentiva fit per dominacionem siccitatis; et natura expulsiva fit per dominacionem humiditatis; et natura digestiva fit cum putrefaccione, que fit per dominacionem caloris moderati cum humido. Natura attractiva movetur a masculo calido; et retentiva de terra pacienti; et expulsiva movetur ab humore<m> parentum, qui ponitur in dicto genere, quod nos appellamus argentum vivum, quod est propinquius devallatum a genere generalissimo. Digestiva movetur a qualitate ignis ab omnibus contemperatis cum eorum humore per suam coccionem, omnia simul miscendo; et ideo hanc vocamus meliorem partem compositi digestam et appellamus ‘unguentum’, ‘animam’ et ‘aurum nostrum’ et ‘oleum’ et ‘unguentum’, quod colorat et tingit et facit fluere omne argentum vivum racione sue perfeccionis, quam acquisivit per dictam digestionem quoniam frigidum vertitur in calidum et siccum in humidum et ponderosum in leve, quodlibet per sua media.

Fili, si tu nescis differenciam, que est inter calidum et frigidum et masculum et feminam, non intelligis in aliquo opus nec unquam scies facere.

Fili, tu scis quia certum est quod nulla res potest nasci, nisi de femina et de masculo, nec ullum germen potest gignere, nisi per calorem et humorem. Iam, fili, exponemus tibi suas vires. Fili, fortitudines et vires appetitive sunt masculine et sunt calide et sicce, que sunt ignis. Continentes retentive sunt similiter masculine et sunt frigide et sicce, que sunt terra. Et virtutes mundificative aut digestive, videlicet alterantes, sunt feminine et sunt calide et humide, que sunt aer. Et virtutes expulsive sunt similiter feminine et sunt frigide et humide, que sunt aqua. Et quinta vis est vita nostri infantis, que vis non est calida nec frigida nec humida nec sicca nec masculus nec femina.

Fili, noster infans habet duos patres et duas matres, quoniam ipse care nutritus de tota illorum substancia et regnabit in mundo absque unquam mori. Fili, vires appetitive sicce et calide sunt ille, que tingunt et colorant et sic firmant colores, absque unquam separari nec alterari. Et iste exeunt ab igne, qui est eorum pater. Virtutes retentive frigide et sicce sunt ille, que coniungunt colores in corporibus et mollificant illa et coniungunt cum forti liga cum dictis tincturis sine separacione aliqua. Virtutes digestive et mundificative sunt ille, que mundant et lavant scabiem corporum et ab illis trahunt primam naturam et illam accidentalem constituunt, quoniam sunt humide et calide. Et virtutes expulsive frigide et humide sunt ille, que expellunt vicia mundi. Et quando opus sic ipsa transmutat corpora, inter se omnia miscentur, quousque transierunt in suam crudam naturam; et postea, quando omnia elementa convertuntur in unum, numquam separabuntur nec discedent. Et sicut quodlibet elementorum separatur a corpore, sic eciam reducuntur, revertuntur et per artem componunt et coniungunt suas materias totum in unum. Et quinta vis est illa, que omnia facit et omnem rem ducit ad finem sue composicionis, et est [spiritus] quinte essencie influxus per naturam in substanciam compositorum, ad finem quod sua virtus est influxa per artem in illis.

Iccirco, fili, necessarium est tibi quod tu custodias bene naturam spiritus quinte essencie, si tu vis aliquid facere, qui descendit a re prima tanquam a forma formarum, que ponitur in supradictis quattuor naturis honorabilibus, et ideo vocatur <vocatur> ‘anima quattuor elementorum’ et ‘lux’ et ‘claritas’ et ‘lumen clarum’ et ‘spiritus quinte essencie’. Et eo quod omnis forma substancialis devallatur immediate de re propinqua quinta, volumus quod appellatur ‘mater omnis alterius forme’.

Fili, tu non debes intelligere quod ista forma aut spiritus sit calidus, frigidus, humidus aut siccus, aut masculus aut femina. Sed bene debes intelligere quod racione sue magne perfeccionis ipsa participat cum qualibet illarum naturarum supradictarum. Quoniam sine illo spiritu non esset complexio in aliquo complexionato, sicut manifeste nos cognoscimus et vidimus cum certa experiencia per ligamentum et connexionem quattuor elementorum, qui per suas qualitates contrarias repugnant; per quam repugnacionem dicta elementa non possent concordare, quod terminarentur omnia in unum, nisi esset istud medium honorabile, quod vadit confuse per omnia quattuor elementa et participat cum qualibet suarum naturarum.

Quapropter, fili, si cognoscere vis, iste est spiritus, qui facit pacem inter inimicos. Et ad hoc intelligendum, nos tibi notificamus et damus exemplum quod aer est inter duos inimicos […], videlicet inter aerem et terram, quoniam aer est calidus et humidus et terra est frigida et sicca. Et ideo, quando volumus revertere siccum in humidum, accipimus instrumentum, quod est in aqua, que participat humido radicali, videlicet vapore humiditario et aereo deportato in suo fleumate aquatico, in quo spiritus quintus deportatur, sine quo vapor, qui est materia nostri germinis deportati in suo fleumate, que devallatur a supradicto genere generalissimo, non posset congelari. Iccirco tibi relinquitur in scriptis quod tua discrecio sciat bene dissolvere substanciam aeream nostri lapidis et substanciam nostre terre, que est mater, quousque coniungantur sine separacione.

Fili, substancia aerea est substancia nostri germinis, que alio modo vocatur ‘aqua permanens’, humiditas cuius natura est multum calida, quoniam est induta de proprietate ignis nature. Ideo necesse est ut illam scias bene disponere et cognoscere, supra quam terram tu habes eam seminare, quoniam ibi iacet tota vis, et ab illa constant omnes virtutes nostri lapidis. Quia, si substancia nostri germinis esset congelata et conversa in ventre sue matris, que est vas nostri spiritus, aeritas cuius participat cum sua essencia per vim caloris, excitatum germen remaneret sine anima et non haberet amplius motum alicuius spiracionis; et sic mortificaretur in modum terre albe colorate, que indiget spiritu vivificativo, videlicet aere, in quo omnes res inspirat. Quare nostra terra honorabilis sine isto spiritu non posset portare fructum, nisi esset perfeccionata ab illo, quod perficiat eam.

Iccirco, fili, velis dictum spiritum aereum volatilem congelare in sua terra cum nutricione amorosa ignis appropriati, velud infantem in brachiis sue matris. Et custodi bene sapienter quod dictus ignis sit in illo gradu proporcionatus, quod ipse non possit superare vim spiritus humidi et calidi, quoniam sua naturalis caliditas statim resolveretur per flammam ignis inproprii, sicut virtus magne f[l]amme destruxit virtutem parve.

Fili, tu in isto casu debes assimilari nature, scilicet quod tu non debes capere ignem elementalem in generacione rerum nature, nisi tantum quantum indiges ad proporcionem excitacionis ignis naturalis, in quo est virtus generativa nature, que movetur per totam materiam. Et de tali assimilacione natura est tibi directiva et magistra, si illam vis respicere et intelligere, quoniam ipsa per suam magnam sapienciam provisam et solicitacionem in suo opere naturali non capit de igne elementali, nisi tantum, quantum indiget in formacione sue materie. Sic, fili, tu debes facere, videlicet infigere dictum spiritum humidum in sua terra et sapienter desiccare per calorem, quem nos vocamus ‘escatesis’, quem ille sustinet sensum et signum nature. Quoniam sufficit ei quod siccitas terre sustentatur cum siccitate multum tenuis ignis et debilis, et cum toto hoc per calorem subtilem dicti ignis sua natura sibi excitetur absque transgressione virtutis illius, quoniam per illum spiritus calidus intrat in profundiori honoraliter [sic] materie, sicut anima in corpore hominis ad dandum sibi vitam.

Fili, hec est substancia aerea, quam debes regere et gubernare per ingenium naturalem, et illam infigere bene cum corpore, ne ipsum remaneat mortificatum, et postea proicere suum fleumaticum cum omnibus superfluitatibus. Tunc habebis [s]ubstanciam terream bene dispositam per humiditatem et caliditatem absque separacione unius ab altero, et reversam in naturam aeris, que liga fuit facta per dictam aquam, que est medium inter siccum et humidum.

Fili, nostra sublimacio separat totum purum, quod est colligatum in unitate mercuriali, a fecibus grossis terreis et impuris. Ideo necessarium est tibi studere, legere, perlegere et perscrutari, donec deveniatur ad multas consideraciones racionales super istud regimen. Quoniam hoc est totum periculum et totum proficuum et totum nostrum magisterium, videlicet ad formandum nostrum infantem et influendum vitam et animam infra suum corpus cum humore et calore clari luminis quinti, quod transmutabit materiam de colore in colorem.

Fili, non intelligas quod istud opus fiat per vim, sed per ingenium et subtilitatem, que tu debes intelligere de natura, quoniam ipsa habet magnam sollicitudinem per suam sagacitatem […] et portandi materiam ad suam perfeccionem. Quapropter, si vis invenire opus, administra semper nature in disponendo suam materiam cum sciencia nota in igne, secundum quod natura requirit, quoniam tunc ipsa faciet suum debitum. Quoniam ipsa format et colligat et permutat materiam et non tu, quando ipsa invenit materiam ad respectum naturalium principiorum, que per artem sibi appropriantur. Tunc natura per suam sollicitam intelligenciam est obediens ad faciendum totum opus in materia. Et sic tu non es nisi administrator illius, eo quod nulla forma, excepta anima, est movens materiam secundum suum proprium actum, et absque motu nulla res potest generari. Et ideo ab anima venit totum factum: non quod intelligas secundum hoc, quod est organicum phisicum, per quod constat potencia vite in animalibus, sed tanquam artista in suo artificio. Quare, fili, ista anima non est virtus sexta, immo est virtus quinta, que resultat supra et de tota essencia quattuor elementorum, et ideo requiescit in spera ignis et ibi habitat per motum continuum; et causa sui motus est calor naturalis excitatus per ignem elementatum simplicem, videlicet in eodemmet gradu.

Cave, fili, ne te evadat; et teneas cum manibus et custodias a nimio calore.

Item, fili, cum de quattuor naturis supradictis due devallantur a masculo et alie due a femella, unde necesse est quod insimul habeant pati in mutacione suarum naturarum, donec supradicta virtus quinta ponat ea in vera concordancia et ligetur cum eis per talem ligam, quod numquam unum elementorum separetur ab altero, quousque per corrupcionem dicta virtus quinta veniat ad finem termini sue commixtionis aut per se aut per accidens et sit de toto separata, dissoluta ac deligata a suo composito. Tunc elementa non habent aliquam fortitudinem se retinendi, immo remanent separata et deligata elementaliter unum ab altero, quando eorum liga quinta, [id]est dicta virtus quinta, est dissoluta et separata ab illis, velut res confusa et desolata, quando perdit suum rectorem et gubernatorem.

O vos alii, filii doctrine, velitis notare istam virtutem nobilem, si vultis elementa omnia cum unitate ligare, quoniam sine illa non potest fieri vera mixtio aurigraphie aut unione illius; et cum illa fit per temperanciam suam, que nascetur de nobili concordancia cum propria mensura descendente a natura summa,

Fili, scias quod substancia nostri lapidis est tota impregnata ab igne, in quo movetur spiritus quinte essencie; et ibi habitat, videlicet in spera ignis, cum noster lapis, qui est spiritus quintus, sit plenus de illo […] Et in omnibus habitat magnus draco, scilicet ignis, in quo lapis aereus est.

Item, fili, vide quid dicemus. Certum est quod una virtus est influxa in omnibus corporibus elementatis, quoniam sine illa non possunt esse. Sed cum in rebus omogeneis terminatis manet dicta virtus in mineralitate perpetuali, illa est, que sustinet omnem calorem racione sue perfecte decoccionis in forma humiditatis liquorose. Ideo necesse est quod ista humiditas extrahatur a metallis perfectis, videlicet a sole et luna: quoniam inde venit terminacio nostre perfeccionis et claritas et lux clari luminis quinti.

Istam virtutem debes extrahere per suam similem virtutem, que est in rebus crudis et non terminatis per extremitatem, sed terminantur solummodo cum mediocritate, de quibus separabis aquam et ignem et aerem et terram. Et ista elementa cruda sunt impregnata de virtute consimili, tamen magis cruda propter materiam suorum vasorum; et racione potencie sue nature crude ipsa habet attrahere naturam magis coctam, calidam et humidam, subtilem et aeream, que est versa et congelata per ingenium nature in speciem et naturam metalli in sua propria minera influxa. Quoniam ista est propinquior natura, quam prima materia, que propinquius devallatur a forma formarum, que numquam coniungitur nec convertitur in forma aut natura metalli, nec faciet, quousque primo in sua natura cruda pontica et amara converterit metallum, et quod crudum sustinuerit cum cocto et coctum cum crudo.

In tali modo, fili, velis ponere formam antiquam cum omnibus suis partibus substancialibus. Quia illa est pura species et pura natura vere claritatis; et cum nova velis eam confortare et augmentare suas vires per amministracionem influencie celestialis. Intellige, si velis, quod necessarium est quod natura adiuvetur a natura, et bassa indiget adiutorio alte, sicut materia femine indiget quod sit confortata et perfeccionata cum virtute materie sui masculi, sicut diximus superius quod virtus masculi temperati in calore et humore contemperat et confortat virtutem passivam, ad retinendum virtutem germinosam; et rumpit et ducit omnes suos frigores excessivos in remota regione cum suo appetitu in virtute celesti, que dicitur ‘forma’ et ‘mater formarum’, descendens in virtute coniuncta cum propinquiori natura metalli cum sua virtuosa et subtili influencia, implendo formas medias secundum genus et formam materie cum connexione verissimi amoris.

Si volueris, fili, nota istas tres virtutes. Prima descendit a primo motore, aut motu, stellato et a suis figuris, et istam vocamus in nostro »Testamento« ‘formam formarum’, hoc est dictu, prima forma, per quam omnis materia inferior transmutatur de forma in formam solum per cursum nature et suum instinctum. Et de ista forma natura habet satis ad formandum et ponendum de potencia in actum suum primum compositum cum materia elementorum. Et ista forma non potest esse sufficiens in arte secunde virtutis in virtute infusa in materiis confusis elementalibus, quam indiges quod scias exinde trahere, ubi est, per modum reduccionis sui generis ad primam naturam et approximando illam cum tanto, quantum est possibile, ad suam causam primam; et ista est sufficiens arti, quoniam est naturalis. Et in isto puncto ars non potest assimilari nature, quoniam ipsa non posset dare formam substancialem rebus, sicut facit natura per ingenium sue nobilis et intentive operacionis. Et ideo necessarium est arti et artiste quod in isto passu recurrat ad naturam et ei supplicet quod velit ei prestare de suis formis substancialibus, quas ipsa iam creavit ad formandum unum corpus in multa magna potencia, quod iacet mortuum in terra, et docere te, quomodo poteris illud trahere de suis compositis creatis, et monstrare tibi suam inceracionem, que vertit materiam de potencia in actum generacionis.

Iccirco, fili, artista subtilis debet respicere qualiter natura operatur, ad finem quod cum sua arte ei possit assimilari in tantum, quantum est possibile; et hoc, quod non est in possibilitate, quod per [ingenium] intellectuale sciat bene supplere ad respectum nature, si velis quod nostra res fiat per naturam. Illa simpliciter nascitur de tertia virtute, quam poteris intelligere per formam secundam. Et licet diximus quod sint tres forme, verumptamen non est nisi una sola, quoniam ipsa non capit differencialem determinacionem, nisi per naturam sui generis, in quo est influxa per cursum nature et accepta et condensata ab illo in forma substanciali, sine qua non est aliquid in mundo, quod possit vivere.

Et ad hoc faciendum intelligere, nos fortificavimus ad aperiendum intellectum humanum, quod dicta virtus est influxa in humidis radicalibus, que sunt inibita, aliter imbibita, in partibus essencialibus rerum compositarum mercuriosarum et elementalium purarum et non purarum. Quoniam ex dicto humido constant omnes dicte partes essenciales omnium mercuriorum et tocius quod in mundo est; et per illud omne, quod habet crescere et nutriri, ab illo crescit tantummodo et nutritur.

Fili, generaliter tibi loquimur in omnibus rebus, si intelligis id, quod modo tibi revelavimus. Et si nos intelligis, in tuo corde tene hoc stricte et secrete sine aliqua revelacione, quoniam hec est talis vi[r]tus, sine qua non poteris ligare nec diligare, formare nec transmutare, lavare nec desiccare, infrigidare nec calefacere nec humectare nec animam ponere in corpus; et cum illa sunt ligata elementa.

O fili doctrine, si primo per theoricam non intelligis eorum naturas, numquam scies per practicam emendare tuum opus nec intelligere suas mensuras; immo errares, deviando per punctum contrarium, qui iacet in casu fortune.

Postea, fili, volumus tibi revelare naturam menstrualis fetentis, in quo est ignis contra naturam, qui transmutat totum nostrum lapidem in unum drachonem, Gorgona vel fortem serpentinum, qui impregnat suam matrem. Et dicimus quod natura illius est in sua prima nascencia in complexione frigida et sicca in quarto gradu et sua substancia est pontica. Sed per suas decocciones et digestiones mutatur de natura in naturam et de sapore in saporem, quoniam cum materia sit subiecta cum transmutacione, statim illa per suum proprium nomen recipit in se contrarietatem. Et si ipsa est manens secundum hoc, in quo habetur contrarietas, possidet contra claritatem transmutacionis secundum contrarium acceptum in illo ente, de quo contrarietas movetur.

Fili, nulla res corrumpit illam, nisi que superat in qualitate contraria, sicut est calor et frigus, nec que sunt unius generis, sicut est calor tollerabilis et intollerabilis, destruens sensum naturalem. Et ideo parva flamma crematur et devastatur per magnam, racione sue magne excellencie, quam habet contra illam, quia humidum, quod longo tempore nutriet per suam flammam […] tunc pura flamma stanti aboletur. Et ideo tibi reveletur quod omnes res nature in uno momento […] corrumpuntur; consimiliter in uno momento stant, quoniam omnes habent contrarietatem. In ista contrarietate alique sunt res excellentes; et sunt omnes de uno genere. Et aliqui [sic] sunt ex toto contrarie et cum toto hoc superant in virtute; et ideo continuatim operantur in illis et continuatim paciuntur. Quapropter potes intelligere corrupcionem nostri lapidis et abbreviacionem vite nostre et duracionem illius secundum complexionem aeris continentis.

Fili, in isto magisterio indiges duplici aere: unus est de complexione temperata, et cum isto generamus lapidem nostrum, quoniam in ipso est virtus vivificativa, que est velud instrumentum ad animam corporis; alius res est de complexione intemperata, sicut sua ponticitas terrestris acuta et amara te poterit certificare. Quare tibi, fili, reveletur quod ipse est de natura frigida in quarto gradu et calida<m> in primo. Per frigiditatem causatur ponticitas et per calorem causatur amaritudo et acuitas, per quam acuitatem pungit multum et habet virtutem operativam en insisivam [sic], sicut apparet per potestatem sui actus, quoniam convenit quod penetret; et postea facit separare unam partem ab alia et comminuit et corrodit. Et ideo poteris habere convincionem, quod omnis res acuta inter alios sapores, qui causantur a caliditate, est calidior quam alia aliqua natura, cum non poterit talem impressionem facere, sicut alia facit, que portat secum caliditatem excellentem. Et ideo talis complexio per suam caliditatem potest semper resolvere humidum et convertere in vaporem et illum putrefacere cum impressione caloris innaturalis, qui venit a nostro argento vivo, maioritas cuius descendit de natura lapidum et est convicina acuitati, quoniam ipsum fetet, alias pungit, et rodit sicut pontica acuta, sed non tam profunde. Et ideo reputatur grosse substancie, sicut apparet per aliam experienciam. Quoniam, quando calidum acutum incorporatum cum amaro in forma aque humide intraverit in profundiori corporis dissoluti et corpus sit continuatum in partibus humidis suis, separat partes grossas salis, que non potuerint intrare corpus cum calido acuto. Et ideo, cum sit sequestratum a suo loco, non potuit habere humidum, in quo possit continuari, se[d] capit se ad congelandum in fundo sui vasis; et remanet metallum dissolutum et impregnatum a calido acuto in forma aque, unde exit nostrum argentum vivum hoc, quod de eo dissolutum est.

Racio quare ponitur sal est propter duas res: una est ad extrahendum ignem contra naturam, qui corrumpit nostrum lapidem; et alia racio est, quoniam sal est abstersivum et mundificativum unctuositatis. Verumptamen, fili, necesse est tibi servare pondus et mensuram, quoniam non est necessarium quod amarum superet calidum acutum, ad finem quod non impediat putrefaccionem in nostro lapide; quoniam nulla bestia poterit generari per ineptitudinem putrefaccionis illius.

Fili, natura bestie in nostro menstruali est talis, que mortificat omnem rem, quam tangit, et mortificat et absonat nostra aera, et corrumpit omnem rem animatam et deficit res virides et humidas et naturales, que sunt generate maxime in via generacionis; et acerbat res dulces et congelat res dissolutas et remundat res corruptas terminatas et facit de calido frigidum et de humido siccum et de duro molle et de ponderoso leve et de grosso subtili; quoniam totum hoc facit per suam primam naturam per certas operaciones.

Item habet adhuc plus potestatis, quoniam ipsa vivificat omne illud, quod est mortuum, et dealbat totum hoc, quod est nigrum, et generat omnem rem animatam et humectat siccum et custodit et defendit a combustione; et dulcificat res acres, humidas, frigidas; et lenificat res ponderosas; et humectat et dulcorat res siccas et amaras et calidas et portat eas in temperatam complexionem; et portat reincrudatum in maiori decoccione; et facit de frigido calidum et de sicco humidum temperatum et de levi ponderosum cum mediocritate; et de subtili facit grossum, quod participat cum simplici; et simplex condensat et spissum rarefacit. Et sic habet operaciones contrarios [sic], que sunt opera nature, quoniam, quando congelatum est, congelat, et quando dissolutum, dissolvit illud, quod est congelatum.

Tunc, fili, non est mirum, si virtutem talis menstrualis ponas in corde tuo ad inquirendum, cum sit conductrix et gubernatrix tocius nature. Et ipsa est res vilis, que per semetipsam vertitur in rem multum miraculosum [sic] et maxime proficuum [sic] et preciosum [sic]; quam rem numquam credidissemus, si non vidissemus suos effectus propriis oculis nostris.

Nunc, fili, inquirendo istud menstruale, sine quo nichil poteris facere naturaliter, debes primo intelligere quod indiges recurrere prius ad principia naturalia, videlicet ibi, ubi natura primo incipit operari immediate; que principia materialia sunt multum adherencia quo[a]d cursum nature cum suis substanciis propriis, sicut sunt humida radicalia, que per suum calorem naturalem cum excitacione ignis orbis terminantur in substanciam metalli, quod numquam posset facere, si ipsa<m> non participaret cum natura metalli. Quare dico quod illud humidum radicale non est nisi substancia argenti vivi impregnati a calore sulphuris. Et iste calor sulphuris est causa congelacionis humidi mercurii et sue terminacionis in metallum perfectum. Tunc apparet quod istud humidum radicale tam terminatum in formam metalli habet actualiter potenciam et naturam menstrualis, et ideo appellatur ‘primum extremum’ nostri lapidis.

Apparet igitur quod noster lapis, cum venerit de sua natura, resolvitur in illud sine preiudicio sue nature et sui crementi, cum primum regimen nostri lapidis sit resolucio sue terminacionis in argentum vivum. Et ideo declaretur in qua forma noster lapis extrahitur tam de corpore quam de argento vivo, cum natura dicti fetentis menstrualis fuit, et adhuc est continens eorum et nature argenti vivi, cum per calorem illius sit in naturam metalli congelatum. Quoniam dictus calor multiplicatus in substancia argenti vivi est cum tota dicta substancia humida vaporabiliter mixtus per virtutem prime mixtionis omogenee in forma liquoris aut aque clare. Et per similitudinem istius principii nature alias nos tibi dicimus quod adeo dissolves lapidem, donec efficiatur aqua. Quam rem argentum vivum vulgare non potest facere per defectum caloris et humoris, in que necessarium est, quod lapis continetur in forma liquoris: cum non sit transitus de primo ad extremum, nisi per suum medium.

Apparet igitur, si bene me intellexisti, quod absque menstruali lapis non potest dissolvi in humidum, quod est spiritus fetens, unde trahitur aqua viva, que apparet nobis sicca. Quoniam argentum vivum vulgariter intellectum, videlicet stans in sua prima natura, non potest aliquod corpus mutare, nisi sit in sua natura, in quam mutatur, quoniam vertit corpus, quando mutatur. Si fiat aqua clara, in aquam claram mutatur. Et nisi mutetur, non potest mutare, nisi in suam naturam.

Principia naturalia confusa in opere nature sunt spiritus fetentes et aqua viva, que vertitur aqua sicca et tunc dicitur medium reale. Fili, spiritus fetentes sunt secunda media, que participant inter corpus et spiritum et vocantur alio modo ‘sulphur’ et ‘ignis’, et est sicut sperma masculinum, quod est medium activum inter menstruale et ignem. Et aqua viva est argentum vivum, quod congelatur in sulphur sicut menstruale, quod congelatur in substanciam embrionis. Ab ista materia postea successive in suo proprio vase minerali generatur et creatur, videlicet in mineris sue terre aut venis mineralibus, una fumosa substancia multum subtilis, que vaporabiliter coniungitur in unum; et ille coquitur et depuratur multum. Postea supervenit ei virtus mineralis sulphurea in forma vaporis sicci, qui eum penitrat cum tali liga amoris, quod numquam separatur unum ab altero; sed convenit quod virtus masculi superet virtutem femelle cum coequalitate rei quinte. Tunc remanet in una re fixa per temperatam decoccionem naturalem, quam materia habuit in sua minera in tali forma, quod humidum mercuriale cum sicco sulphureo nec siccum sulphureum ab humido mercuriali numquam separentur, quoniam sunt vinta per accionem et passionem in illud medium mercuriale, in quo forma metalli est plenarie constituta. Non quod sit argentum vivum in tota sua natura, cum pars sue nature iam sit alterata per construccionem, quam sue partes subtiles acceperint per viam colligamenti a vapore sulphuris; nec tamen parvum est sulphur in tota sua natura, quoniam, si esset, sulphur cremaret materiam argenti vivi per eminenciam accionis sue dominacionis.

Et quoniam virtus sulphuris non dominatur virtuti [argenti] vivi, non potest consumere claritatem metallinam specificatam, sed tantummodo congelat eum et fixat usque ad gradum potestatis sue virtutis, sub conservacione speciei metalline, quam argentum vivum tenet materialiter secundum suam naturam. Et talis proporcio sulphuris et argenti vivi constituit specialiter formam et speciem talis metalli, de quo vapor sulphuris aut argenti vivi erit aut auri aut argenti aut alterius metalli; et hoc secundum depuracionem dicti vaporis et decoccione et digestione, quam accepit in sua propria minera.

Media in opere magisterii sunt sol et luna. Et iccirco suscipit ars metalla pro medio in opere magisterii et specialiter solem et lunam, quoniam illa duo venerunt in coeaqualitate temperata et fortiter depurata de sulphure et argento vivo bene coctis, puris et digestis per ingenium nature, ad quam proporcionem ars in vanum laboraret, si ad principia naturalia sine mediis realibus pro intencione faciendi vellet incipere.

Fili, ista est materia metallina, in qua nostrum sulphur proporcionatum est, quod natura sapiens per suum subtile ingenium nobis preparavit, mediante quo facimus totum nostrum magisterium. Quare, fili, nolito ignorare quod hoc, quod dicitur secundum extremum in opere nature, dicimus tibi esse medium in opere philosophali, quia necessarium est quod per artificium compleatur hoc, quod natura reliquid [sic]. Natura non potuit habere motum transeundi ultra generacionem metallorum, quoniam ipsa iam complevit circulacionem suam. Intellige, fili, quod iam debet elucidare manifeste rem perfectivam esse manifestam ad omnes experiencias, quia humidum metallinum in sua calcinacione non potest comburi nec separari ab illis racione omogeneitatis et unionis elementorum, que parum et parum sunt ligata insimul. Sed humidum lapidum bene separatur, sicut apparet in eorum calcinacione solummodo per ignem absque aliqua amministracione medicinali; et hoc quia humidum in grossa substancia lapidis terrei non est ligatum cum sicco in parvis et subtilibus partibus unius et alterius et unius cum altero, sed in grossis et multis partibus humidi et sicci.

Fili, non sit tibi grave ad audiendum quod dicemus, quoniam nos per artem scitam corrigimus et supplemus vires et virtutes nature, cum adiutorio illius. Nos per artem incipimus operari, ubi natura relinquit, cum visum sit quod metalla non possunt tingere, nisi tantum quantum sua tinctura extenditur per potestatem prime circulacionis sue nature sulphuree. Et ideo fit certa operacio per generacionem nostri lapidis, ut sua tinctura crescat et augmentetur multo magis, quam erat in sua natura sine comparacione.

Fili, si tu scis nostrum lavatorium facere, taliter poteris facere lavare nostrum argentum vivum, in quo natura numquam potuit pervenire, quod efficietur elixir completum. Sed, cum in natura aut in suo opere argentum vivum et duo metalla sicut extrema, non habent posse quod possint tingere, nisi per virtutem disposicionis medie, que est inter molliciem argenti vivi et duriciem metalli, quia per istam mediam disposicionem constat una obediencia naturalis, ex qua causatur coniunccio inter corpus et spiritum, sicut est in omni re generata.

Postquam diximus extrema nostri lapidis, modo dicemus extrema nostri argenti vivi; et dicemus duo extrema illius cum tota sua substancia. Et ad primum latus est aqua leonis viridis cum metallo coniuncta. Et in secundo est lapis, qui creatus est. Et medium illorum est sol et luna, unde exit nostrum argentum vivum, quod est corpus liquefactum, fusum et putrefactum, de quo creatur lapis, quando purgatum est a sua macula originali.

Fili, leo viridis azoqueus, qui dicitur ‘vitriolum’, per naturam fit de substancia argenti vivi communis, quod est radix nature, unde creatur metallum in sua propria minera. Quare, fili, tria principalia sunt necessaria in nostro opere seu magisterio naturali, sicut in opere nature, videlicet extrema et media. Et est necessarium quod ista successive cum magna paciencia habeas scire, in faciendo opus secundum quod natura sapiens te <fit> scit et postest ammonestare cum tali intencione, quod tu primo habeas creare naturam nostri argenti vivi, pro habendo convenientem materiam, unde possit creari noster lapis.

Quoniam media nostri argenti vivi principaliter sunt propria metalla, scilicet sol et luna, et natura illorum habeat converti argentum vivum in lapidem virtutis per artificium, eo quod natura non habeat potestatem ponendi dicta metalla in aliam digestionem, ad finem ut per aliam circulacionem ipsa fecerit elixir completum. Et hoc racione spissitudinis, duritatis et compactabilitatis humidi mercurialis terminati et inspissati virtute sui sulphuris et caloris naturalis in forma metalli, sicut ipsa creavit solem et lunam de subtili substancia suorum propriorum mediorum primo per virtutem sui primi operis in calore. Et ideo in hoc passu supplemus impotencias nature, faciendo corpora dura gracilia et mollia cum adiutorio nature, que non separatur ab illis. Et ea liquefaciemus et fundimus cum putrefaccionibus, donec revertantur in materiam argenti vivi per subtiliacionem grossi in simplum et reduccionem cocti in crudum et per dissolucionem sicci in humidum. Et hoc totum necessarium est fieri complete, ut natura simplex sit magis obediens nature digestive.

Quoniam constat iam manifeste omni sapienti, sicut in principiis naturalibus demonstratur, quod res, que est subtilis substancie et similis suo toti, sicut corpus simplex omogeneum, cicius mutatur et generatur per virtutem sue nature, quam alia, que est grosse substancie dure et spisse. Et ideo dissolvimus aurum et argentum cum rebus radicalibus sui proprii generis, videlicet cum liquore nostrorum argentorum vivorum, de quibus primum est fetens menstruale, quod ingreditur in primam materiam duorum luminarium, sicut potes<t> intelligere per principia naturalia in sua propria minera. Et ideo dicimus tibi quod in illo se habent immediate resolvi et in illo, de quo sunt, resolvuntur et convertuntur ad respectum earum in fetens menstruale. In alio modo non haberent accionem nec passionem nisi per convenienciam nature, quam habent unum et alter. Item habeas in tua memoria quod in hoc non velis aliquid ponere cum menstruali, nisi rem, que sit nata ab illo in principio tue mixtionis, quoniam, si extraneam naturam tu ponis, statim corrumpitur et numquam habebis hoc, quod perquiris.

Aurum et argentum et mercurius dissolvuntur in nostro menstruali, eo quod participat cum illis in propinquitate nature. Et exinde trahes fumum album, qui est nostrum sulphur; et leo viridis, qui est nostrum unguentum; et aqua fortis, que est nostrum secundum argentum vivum. Et tamen necessarium est quod leo viridis dissolvatur in aqua fetenti cum solempniali dissolucione, antequam fumum album possis habere, qui dicitur sulphur, qui consimiliter dissolvitur a corpore in congelando spiritum in forma aque sicce, quam nos vocamus ‘lapidem’ et ‘summum medium tocius nostri operis’, quoniam est connexio naturarum, videlicet corporis et spiritus.

Fili, ista dicitur aqua ignea, que cremat et ardet aurum, magis quam ignis elementalis potest facere, ideo quia continet in se calorem nature, qui scindit, rumpit et dissolvit sine aliqua vi, quod non possit facere ignis communis. Quamobrem precipimus quod de rebus calidioribus, quas poteris invenire in tota natura, facias magisterium, et habebis aquam calidam, que dissolvit omnia.

Multi sunt, qui affirmant aquas fortes esse corrupcionem nostri lapidis; et non menciuntur in aliquo, quoniam qui non intelligit suam corrupcionem, vis est ut ignoret suam generacionem, cum illa non possit fieri sine corrupcione et transmutacione individualium, que sunt encia realia et materialia nostri lapidis in sua natura propria, que habent corrumpi per dictum menstruale amore pio sine difformitate totali, seu destructione, quoniam, quia mater […] numquam vult interficere filium quem nutrivit. Fili, omnem rem quam ponis, que non sit sui generis, refutat sine dissolucione, sed illam putrefacit, quoniam est res communis recipiendi totam naturam, cum qua appropriatur.

Caveas ergo quod non misceas cum nostra aqua aliquam rem, que non sit de sua propria natura, quoniam res, que magis putrefacit corpus perfectum, est aqua nostra racione sue ponticitatis amare et nature crude. Et illa est, que cremat et corrumpit totum hoc, quod est cremabile et corruptibile, cum annichilacione sue proprie nature comburentis et combustibilis. Et si humidum oleaginosum, impurum et unctuosum est in suo composito, quod ipsa habeat corrumpere per suam proprietatem, cum tota operacione vertit in nichilum; et residuum, quod est magis purum, remanet dissolutum et defensum ab igne. Quoniam est pura natura et propria materia essencialis nostri lapidis dissoluti per virtutem aque antedicte, que comburi non potest, sed crescit sua humiditas, quanto magis stat in igne.

Et quod hec aqua iam habet potestatem cremandi totum hoc, quod ei est extraneum, probavimus per certam experienciam. Nos dissolvebamus in ista aqua per artificium sulphur commune butirinum, et sublimavimus illud humidum, quod magis purum erat in natura per distillacionem. Et postea posuimus intus argentum vivum vivificatum; et statim congelabitur [ad]modum amalgamatis nigri multum mollis, eo quod sulphureitas sicca vaporea non vincebat molliciem argenti vivi. Postea volumus experimentari de sua luciditate, et miscimus aquam argenti fini cum aqua dicti sulphuris; postea congelavimus argentum et illud fecimus fundi nostra presencia, et invenimus quod fuit nigrum terrestre. Illud probavimus per cinericium et fuit bonum sicut primus, sed plus quam medietas perdebatur. Quapropter manifestatur quod adhuc tota humiditas extracta a sulphure est fortiter unctuosa et cremabilis, cum aqua non potuerit vincere inmundiciam et maliciam sulphuris.

Nos miscimus adhuc de nova aqua cum aqua sulphuris; et distillavimus, alias distillabamus, aquam; et inveniebamus quod tota substancia humida sulphuris fuit cremata, eo quod nullo modo operatur contra mercurium. Propterea reveletur quod virtus aque nostre habet potestatem congregandi res puros [sic] omogeneas et separandi et dividendi res etherogeneas per combustionem et consumpcionem illarum, cum non sint unius nature.

Et in simili modo, fili, experimentavimus naturam arsenici volgaris, quod non reperiebamus minus fetens et combustibile; et similiter de aliis spiritibus rusticaliter intellectis, qui sunt omnes pleni infeccione. Devallando igitur ad argentum vivum, quod scimus, illud invenimus per dictum experimentum nature custoditum et conservatum ab omni adustione. Iccirco tibi, fili, revelatur quod cum nostra aqua poteris cognoscere visibiliter qualis spiritus melior est in natura et propinquior in nostro opere, cum secundum veritatem cause argentum vivum sit purgatum ab illa aqua sine consummacione, alias consumpcione, substancie sue pure, sicut visum est per naturam et vidimus per artem; et per naturam terminatur in metallum, et per artem in puram medicinam, que esse non poterit, si substancia non esset fixa et perpetua contra ignem, qui non vult nisi res puras. Et quoniam sua substancia est pura, requiescit in igne absque terminacione finis consumptivi. Et sic apparet quomodo per aquam poteris cognoscere spiritum et per spiritum aquam, que est causa sue rectificacionis.

Fili, nota quod ignis elementalis, qui elementat elementa, non potest extrahere animam a corpore. Sed nostra aqua fetens bene illam trahit ad fortitudinem amoris, que participat inter illa per preparacionem, quoniam in preparacionibus extrahuntur anime et fortitudines, que sunt in nostro magisterio, distillando et redistillando et dissolvendo et congelando. Et tunc, fili, nostra aqua facit omne corpus spiritum, et argentum vivum vertitur in substanciam vivam, et postea mortificat et deinde vivificat cum sua propria natura. Et quando congelatur, dicitur ‘nostra magnesia’; non est aliud nisi aqua composita et congelata, que repugnat igni, et postea numquam dubitat illum in aliquo, eo quod ipsamet est ignis et de natura ignis fit, et in igne crevit et suum nutrimentum fuerit ignis.

Quomodo, igitur, posset pater occidere filium, quem generavit? Neque mater piissima, quomodo posset cogitare quod ipsa occideret infantem, quem caro nutrivit? Et posito quod ipsi vellent ipsum interficere, nullo tempore possent eum confundere. Antea, vel immo, possent extingui per calorem laboris, et quod filius est indutus tali calore, quod nullus ignis possit ipsum corrumpere, cum sit munitus maiori calore, quam ignis elementalis. Iccirco, fili, magnificavimus nostram aquam post congelacionem in suo fermento. Et si bene intelligis nostras aquas, intelliges argenta viva, que veniunt successive. Et omne hoc, quod vadit de succedenti, habet maiorem potestatem fermentandi, quam suus precedens; et sic est de ultimo, quod habet maiorem potestatem quam omnia alia. Igitur, si intelligis nostra argenta viva et eorum fortitudines, intelliges potestatem nostrorum fermentorum.

Et hic iacet multum notabilis philosophia, que potest monstrari visibiliter per experienciam et pacienciam ordinatam caritative et moram temporis anticipati, ad habendum medicinam, que non invenitur quotidie: quoniam qui istam habet, habet thesaurum perdurabilem, omni alio incomparabilem.

Modo, fili, sumus intencionis ut tibi dicamus in summa naturam fermentorum et aquarum et nostrorum argentorum vivorum, que sunt omnia res una et una sola natura, et de nostris terris. Et dicimus tibi quod totum hoc non est nisi una sola res, que variatur in numero ternario per suas operaciones, et in variando per unam decoccionem est una res unius potestatis simplicis. Et postea, transeundo gradualiter cum informacione per aliam digestionem, est una res alia, quam vocamus ‘argentum vivum’, ‘terram’, ‘aquam’ et ‘fermentum’, [‘gummam’], ‘salsaturam nostram secundam amaram et asperam’, que dissolvit omne corpus per virtutem compositam et proprietatem acquisitam in ista secunda digestione. Et postea per alias digestiones recipit multo maiorem potestatem.

Et sic potes intelligere quod in nostro magisterio sunt tres proprie terre et tres proprie aque et tria propria fermenta et tres proprie gumme et tres proprie salsature et tria propria argenta viva […], sicut potes intelligere per figuram operacionis triangularis, per quam constituuntur tres principales reducciones, que sunt complementum tocius nostri magisterii, sicut declarabimus in nostra practica. Iccirco, fili, velis congelare argentum vivum in mineris sue terre, quoniam illud est nostrum argentum vivum, nostra terra, nostra gumma, nostra salsa amara, que dulcificatur per virtutem tercie reduccionis. Et est nostrum fermentum et nostrum elixir et nostra medicina ad omnes infirmitates; et hec est aqua nostra et non aqua volgaris [sic] mercurialis fleumaticorum. Sed est illa, quam diximus, que est in sua natura multo calidior, quam sit ignis, quam Ypocras, Galienus, Avicenna, Averrois et aliis philosophi vocaverunt ‘urinam iuvenum colericorum puerorum’, que videlicet est aqua fortis acuta, extracta ab hoc, quod iam dictum est, et conversa et congelata in aquam fermenti, sicut diximus. Et iam scis, fili, quod colera non est nisi ignis.

Fili, talis est exposicio nostre aque prime et ultime. Unde versus, «Dissipa rem captam / prius hanc partem satis aptam». Dissipa igitur rem, scilicet corpoream. Captam, seu per colligacionem et unionem nature. Prius hanc partem, scilicet aqueam, scilicet rem corpoream dissolutam, alias dissolutivam, et in re aquea deportatam. Satis aptam: de hoc vide alibi, quinto capitulo 3° libro »Mineralium« Alberti de causa essencie metallorum supra illam clausulam, que tangit solucionem: et hec aqua est res supradicta. «leviter extractam / sic massam contere factam»: leviter extractam, scilicet rem corpoream dissolutam bene et in re aquea deportatam. Sic massam contere factam, scilicet generando opus solucionis cum contricione imbibicionis et assacionis super massam, que indissoluta remansit, donec solvatur usque ad signum tibi notum, scilicet per ignem aqueum et eciam ignis sufficientis excitacione, cum natura in actibus suis indigeat informacione secundum opus suum. «Nam alkyen urine / disponit membra ruine»: nam urine, idest ignis aque; disponit membra ruine, idest partes individuales corporum, in quibus species solvuntur. Quoniam non est res in toto mundo tam bona pro tinctura, sicut aqua, quam habemus in memoria.

Fili, scias et bene notes, quod tam per artem quam per naturam argentum vivum congelatur cum aqua acuta; et ideo hoc intellige philosophicaliter. Nam, si ipsa non esset acuta, non eum penitraret: que est prima accio in solucione, post quam solucionem in sanguinem apostematum revertitur per mutacionem unius nature in alteram. Fili, due res sunt, que debent adherere per concordanciam contrarietatis: una pura, altera impura. Et impura recedit, cum sit inimica ignis racione sue corrupcionis; sed alia remanet, racione sue puritatis, transmutata in sanguinem; et illud est nostrum argentum vivum et totum nostrum secretum, quod est indutum indumento triplici, scilicet nigro, albo et rubeo. Et de isto solummodo indigemus ad habendum intencionem nostri magisterii, cum sit argentum vivum, quod continet in se totum hoc, quod indigemus ad substanciam quintam.

Versus: «Est in mercurio quicquid querunt sapientes / Nam sub umbra sua latet substancia quinta», eo quod sua substancia est pura et incombustibile [sic]. Et totum hoc non est nisi aurum et argentum liquefacta et fusa intus et exterius, videlicet in re corruptiva, que igne lapidis subalter[n]atur, cum ipsa sit contra naturam. Que corpora sunt liquefacta intus et extra per virtutem ignis dicti menstrualis et postea depurata et separata ab illo et a tota sua macula originali. Quia aurum, quod est incombustibile, remanet liquefactum et fusum, et est mercurius aurificatus, et hac de causa facit et operatur in illo et eum tingit, cum sic fit, quod substancia sulphuris sit universaliter dispersa per totam suam substanciam. Et super hoc videantur »Libri perfeccionis« Geberis et tercius liber »Mineralium« Alberti et capitula de procreacione solis. Quia aurum, quod est incombustibile, ut dictum est, remanet liquefactum et fusum; et est mercurius aurificans. Et dictus mercurius est in re seminali totus fermentatus per dulcedinem auri, quoniam illud nutrit semen et movet et eum multiplicat, sicut poteris videre in rebus nature.

Intellige, fili, nostrum mercurium et suam proprietatem et modum sue copulacionis; et in quo loco se habet amministrari et quo modo argentum vivum extractum ab argento copulatur multum bene cum auro. Igitur noli operari nisi cum mercurio et cum luna ad argentum, et cum mercurio et cum sole ad aurum, quia aurum non est resolubile nec reductibile, nisi cum sua propria natura. Quare debes bene discernere, que sunt materie, que sic nominantur, et in qua figura et natura ipsa sunt.

Fili, intencio nature ad faciendum nostrum magisterium est quod lapis dividatur in quatuor elementa, ut quodlibet per se secundum exigenciam sue nature possit preparari; et hec est purificacio vera, que precedat operacionem perfecte operacionis; et proprie dicitur ‘separacio elementorum’ et ‘ablucio’ illorum. Nam illa dividit omnes partes impuras a partibus puris et cum levioribus et puris fiat successive cum naturali nostra coniunccione perfecta preparacio que fit per reduccionem humidi in sicco preparato statim et immediate post benificium separacionis elementorum. Aliter humidum non amaret siccum, nec corpus spiritum, si primo non <sint> essent purgata bene a suis infeccionibus lavata per distillaciones, calcinaciones, soluciones et congelaciones.

Fili, post separacionem elementorum remanet corpus crematum cum salsatura sulphureitatis comburentis, que veniebat per maculam originalem nostri menstrualis, quod est corrupcio nostri lapidis. Iccirco terra corporis calcinatur post extraccionem aeris, ut a sulphureitatibus salsis et combustibilibus bene depuretur. Constat ergo quod, si talis materia corruptibilis non erat posita pro corrupcione lapidis in suo principio, quod numquam oporteret eum purgare. Et cum sit necesse quod post corrupcionem lapidis compositum depuretur ab omnibus suis sordibus post separacionem illius per quattuor elementa cum distillacione et calcinacione, antequam mercurius coniungatur cum corpore ad incipiendum realem preparacionem que est creacio nostri lapidis, videlicet quam natura facit per distillacionem, corporis dissolucionem et congelacionem spiritus, cui nature sapienter operator debet materiam amministrare per illum modum, quem natura requirit in suis factis. Ideo necessarium est quod lapis dividatur per quattuor elementa. Et illa divisio est solucio, que fit ut substancia lapidis sit fortiter munda et quod totum non sit nisi purus mercurius, qui portet in se proprietatem fixandi et fundendi.

Tunc, quando volueris corpus dissolvere post suam calcinacionem, dissolve illud cum argento vivo extracto ab illo corpore <met> purificato et bene rectificato cum septima distillacione. Quia tunc corpus est multum habile ad dissolvendum et argentum vivum multum efficax ad penetrandum illud corpus et ingrediendum per spongiositatem illius sui corporis, in qua spongiositate spiritus congelatur benificio dissolucionis nature fixe corporis et mixtionis illius cum argento vivo. Et ista, fili mi, si me intelligis, est solempnialis dissolucio nostra, que fit cum congelacione spiritus et sine illa non.

Item, fili, non intelligis quod separacio elementorum fiat, aut possit fieri, nisi post eorum putrefaccionem, per quam miscetur spiritus cum corpore et cum suis elementis; et illa reddit volatilia, sicut apparet in eorum separacionibus. Ergo tunc diger[e] et putrefac elementa in suis limis ad finem ut hoc, quod erit bene digestum, ad satisfaciendum voluntati nature possit bene separari; et postea inhuma, ut res separate melius possint depurari et efficiantur argentum vivum in forma aque clare. Fili, si tu non dividas lapidem, videlicet substanciam quintam et quatuor elementa, scias certe quod elementa humana uniri non poterunt naturaliter nec coniungi cum corpore sicco, si quodlibet elementorum non teneat naturam quinte essencie. Nam illa est connexio omnium elementorum et reduccio illorum in unam puram substanciam. Et convenit quod ista elementa bene depurentur ab eorum corrupcione. Et dicimus tibi quod sulphureitates combustive et corruptibiles benificio calcinacionis separantur et de toto annichilantur ab igne et a terra et corpus amminuitur et subtiliatur multum per talem digestionem. Et aque depurantur multum ab earum sordibus cum distillacione; et subtiliando vertuntur ad naturam aeris per levigacionem levitatis.

Postea, fili, potes facere coniuncionem masculi cum femella, ut inter se per artem gignant filium ignis, qui tantus est in amore omnium philosophorum. O fili, si bene me intellexisti, hic iacet tota nostra philosophia.

Dicimus in reducendo ad memoriam totum hoc, quod in libris nostris determinavimus, quod effectus tocius magisterii non est res alia in summa universali, nisi multiplicacio tincture adherentis in natura ad omnia genera metallorum. Et tinctura metallica in summa universali non est nisi sulphur, ex quo fit multiplicacio per suum proprium calorem naturalem in substancia argenti vivi digerentis illud et convertentis illud in substanciam sulphuris cum certo modo digestionis. Tunc multiplicacio tincture non est nisi augmentacio caloris naturalis, qui est sulphur non urens in materia argenti vivi, cum certum sit quod argentum vivum sit materia metallorum et substancia, in qua eorum claritas sit infixa. Quia metalla non indigent nisi tinctura substanciali, in qua tinctura sulphuris infigitur. Et necesse est quod sit de materia metalli salvata <salvata> ab omni adustione et effectiva cuiuslibet fusionis et amicabilis et placens ad omnia metalla.

Ideo necessarium est quod tinctura sulphuris sequatur talem substanciam et in illam colligatur, si vis quod sit tinctura metalli, et quod dicta substancia sit talis, quod possit fixari sine consumpcione humiditatis et absque reversione illius in terram et sine cremacione proprie substancie. Et hoc totum est in argento vivo. Quapropter notatur quod ipsum est causa perfeccionis ad necessitatem metallorum, quia ipsum est sufficiens in quolibet gradu omnium fusionum, videlicet cum ignicione, sicut demonstrant aurum et argentum et ferrum et cuprum, et sine ignicione, sicut apparet in plumbo et in stangno [sic]; et per bonam adherenciam omnium suarum parcium, et per fortitudinem sue nobilis mixtionis. Et iccirco, fili, si aliquo modo ipsum poteris inspissare per ignem sub conservacione sue humiditatis, numquam aliquo tempore permittet se corrumpi, nec per flammam furiosam in fumum unquam recedet et […] gravitatem ponderosam quam habet et carenciam tocius adustionis.

Verumptamen istam inspissacionem non possemus facer[e] de argento vivo vulgari, sed de nostro philosophico, cum suo effectu habeat substanciam inspissandi et fit per opus secundi aut tercii gradus. Si ergo ipsum est manifeste perfectum in omnibus suis partibus, non curemus de alia probacione, cum visibilis experiencia nobis demonstraverit quod, quando fixatur, venit in tam magna tinctura exuberate refeccionis et in tam magno splendore, quod homo vivens non posset tibi dicere. Et ipsum est medium coniungendi tincturas, eo quod ipsummet miscetur cum illis per minimas partes et in profundiori illorum naturaliter adheret, eo quod ipsum est de natura metallorum specialiter solis et lune, que sunt tinctura omnium aliorum imperfectorum. Et ideo tibi relinquimus in doctrina quod necessarium est quod tinctura sulphuris aut ignis, qui est in materia argenti vivi complexionalis, configatur in propriam substanciam dicti argenti vivi, cum sit materia metallorum, ad finem ut tinctura mediante materia, in qua colligatur per communitatem sue nature, possit coniungi cum metallis et in profundiori illorum, racione argenti vivi, in quo infigitur, possit adherere sine separacione.

Et si aliter putas fixare sulphur, ipsum non erit amativum metallorum, nec per consequens coniunctivum, quoniam est de natura extranea. Et si in materia proxima argenti vivi fixes, erit perfeccio et vita metallorum, quoniam ab illo omnia creantur et in illud omnia resolvuntur et in sulphur convertuntur cum multiplicacione tincture coniuncte in dicta materia dissoluta et congelata per virtutem unius retrogradacionis propinque nature. Et per intellectum huius rei apparet veritas, quare tinctura sapiencium alkimistarum est maior quam naturalis; quia cum maioritas tincture creatur in substancia argenti vivi medicinalis ex pura natura per artem magisterii, illa maioritas multiplicata ex multis tincturis unitur et ex multis potenciis constituitur et fit; et hoc per potenciam mixtionis materie, que fit per virtutem caloris naturalis et sui motus in dicta materia metalli, que postea constituitur in sulphur, quod est substancia argenti vivi, in qua coniunguntur multe tincture in unitate materiali sulphuris et argenti vivi albi aut rubei per virtutem lapidificativam sulphuream infusam essencialiter in materia argenti vivi. Quapropter constat omni sapienti, racione experiencie, quod ista maioritas tincture est maior quam omnis alia tinctura lapidis creati per naturam, sicut largius et planius denotavimus in »Tractatu questionario«, 22 questione in fermentorum mixtione in secunda parte.

Fili, magis tibi diximus quod humiditas radicalis, in qua calor invalescit, est multum unctuosa, et ideo sua separacio est in difficultate et per consequens sua equalitas. Et nisi hoc esset, natura non posset providere in suis necessitatibus, que sunt soliditates et fluxibilitates permanentes. Et ideo natura desiderat semper stare in esse perpetuali in suis individuis sub conservacione sue speciei. Propter quod natura sapiens ordinavit istud humidum mercuriale unctuosum multum subtile, quod tenet in se materiam terre unite in nutrimento caloris naturalis. Et per separacionem talis unctuositatis permanentis tibi reveletur creacio nostri lapidis, qui fit ex aqua post separacionem spiritus unctuosi.

Fili, humidum unctuosum est proximior materia nostri argenti vivi philosophalis. Et substancia sue unctuositatis est propria materia essencialis sulphuris. Quapropter aperte potes intelligere quod non poteris fixare unum sine altero […] sicut materia non est sine aliqua forma. Iccirco est sulphur tanquam calor complexionalis in substancia argenti vivi, et est ibi sicut virtus spermatis masculini, quod est in semine mulieris, aut alia virtus generativa, que est in seminibus. Quare, fili, intellige quod materia talis sulphuris est multum lucens et multum munda et apportata ad puritatem per virtutem lavaturarum multum forcium et acutarum, tali modo quoniam nullam unctuositatem cremabilem portat in se nec aliquam humiditatem fleumaticam vaporabilem. Sed cum sic fit quod quelibet illarum sit subtiliter preparata et subtiliata, ad formam summorum elementorum sunt portata; et cum constet quod omnia insimul sunt mixta per calorem et disposicionem vasis bene clausi et reflectentis vaporem in semetipso et contra locum sue convercionis, cum forti ligamento nature colligantur in puram rem et multum miraculosam.

Fili, humiditas argenti vivi non potest converti nec congelari in sulphur nisi per virtutem sui vasis, quod est de sua materia propinqua, totum porosum […], in ventre cuius est illa subtilis natura, que congelat argentum vivum in substanciam sulphuris et in <a>qua continetur pars caloris naturalis; et per suos poros argentum vivum habet ingrescionem, et per resolucionem dicti caloris naturalis in sulphur purum congelatur. Aliter, si corpus non esset apertum, argentum vivum non posset habere introitum nec eciam si corpus non esset spongiosum; quod in natura, que tocius est magisterii preambula et exemplar, numquam reperitur quod ipsa possit nutrire, crescere facere et multiplicare aliquam rem in speciem solidam et compactam, sicut apparet in metallis in sua specie existentibus.

Ob hoc nos dicimus quod qui vult mutare metallum vertat primitus in suam primam speciem propinquam suo generi, quoniam stancia in sua propria specie non possunt permutari. Nam vis est quod, si ipsa habeant permutari, quod habeant perfeccionatorem et permutatorem. Et si habeant permutatorem, ipsa habebunt sustinere. Sed ista sustinencia est duplex secundum naturam convertentis, quoniam aut permutator erit argentum vivum simpliciter loquendo et tamen philosophaliter, aut erit sulphur portatum in medicinam. Si est sulphur portatum in medicinam, tunc corpus habet pati per conversionem unius in aliud, sicut cibus convertitur in substantiam animalis sub conservacione sue speciei. Si est argentum vivum, tunc corpus per resolucionem sue nature et convercionem illius per virtutem argenti vivi in substanciam sulphuris habet necessario pati usque ad ultimum passum sue mortis. Et hoc est, quoniam tale sulphur non possumus invenire in aliquo loco, nisi in profundiori sui ventris. Et cum illud sit eorum pura natura, per quod tenentur in eorum actu, necessarium est quod per corrupcionem substancie eorum nos habeamus illud extrahere, cum sine illo non possumus creare medicinam perfectam.

Et ideo reliquerunt in scriptis Aristoteles, Plato et omnes alii valentes doctores philosophie quod species metallorum non possunt permutari, videlicet forma in formam specificatam in speciem metalli et sub conservacione communitatis eorum aut forme metalline, nisi prius vertantur in suam primam naturam, scilicet in sulphur et argentum vivum, ex quibus postea creatur medicina et non procedit ultra. Et hoc intellige de corporibus perfectis: nam illa […] habent revertere et mutare corpora imperfecta ad perfeccionem, sicut minor rectificatur per maiorem.

Quapropter, fili, cum tale sulphur non possit haberi nec multiplicari, sicut natura nobis monstrat, nisi primo corpora aperiantur et fiant spongiosa cum opere alleviacionis certe et verissime omnium suorum elementorum, de quibus ipsa sunt composita, iccirco tu debes amare corrupcionem, que tibi aperit corpus per resolucionem et convercionem humidorum naturalium, que sunt vera elementa. Racione ignorancie huius, quod dictum est, ignorant non scientes quid debeant dicere, an et si nostrum magisterium est verum; cum de toto ignorant operacionem pororum seratorum et fortiter compactorum in stimulacione virtutis active, credunt esse impossibile cum sit in actu reali, cum per artem homo faciat cum operacione certe practice. Quod, si per te non intelligitur, non poterit fieri; bene poteris respicere, videre et mirari actum distillandi et redistillandi et postea revertendi et reiterandi, quare nullo tempore mundi nesciens reperire magisterium, nec cogitare, nec ad finem ducere, posito quod coram te vidisses completum, nisi intelligas naturam, quomodo se habet ad transmutare.

Fili, non est nisi unum opus, quod diversimode operatur secundum intencionem transmutacionis sue pure nature intellecte per operatorem cum omnibus suis facturis. Adhuc magis reveletur, quod si tu similiter, qui non habes intellectum proprii modi operis nature, te ponas ad distillandum, et arbitreris te hoc bene facere, ante posses consumere omnia tempora vite tue; et si viveres per mille annos et quotidie distillares et quod ad bonum portum ducere posses elementa, si prima illorum non intelligeres virtutes et postea omnia sua signa bene cognosceres in eorum mutacione, que non potest fieri sine propriis instrumentis, que tibi aperiemus, ita quod scias bene sensum retinere.

Nos tibi iam prestavimus quatuor regimina, si habes intellectum, que dicuntur convertencia quattuor elementorum, obediencia voluntati nature tanquam instrumenta. Quare vertere ea velis, postquam compleveris, quoniam post alia vice illa tibi gratis prestabo. Et vocantur in nostro magisterio primo solucio, post depuracio, deinde veniet reduccio ante fixacionem. Et per ignoranciam horum ignorantur opera nature. Et quia rurales homines sunt clerici aut mercatores, qui ignorant, quod supra dicitur, credunt et firmiter tenent quod nos in nostro magisterio non possumus assimilari nature in aliquo modo. Sed nos, fili, ex certa sciencia dicimus filiis doctrine, ut felicibus sociis de natura presciis cum certificacione visibili et cum experimento comprobato et absque fallacia.

Natura generaliter operatur in suis propriis locis siccis, calidis et porosis. Ideo nos in hoc passu dicimus quod natura nobis voluit demonstrare, quod omne crescens aut multiplicans necessario debet hospitari infra concavitatem illius, quod crescit et multiplicat. Et ideo pater noster Hermes, sapiens philosophus omnium alkimistarum, previdens opera nature et imitans illam in suis operacionibus, et nos sequentes vestigia eius, in tantum quantum est possibile in veris et peculiosis transmutacionibus invenimus cum experimento probato et certo quod omne metallum dissolutum indiget necessario loco poroso, qui sit de sua propria materia, continens de prima natura dicti metalli dissoluti, quod dicitur argentum vivum; in quo loco poroso habet crescere et augmentari hoc, quod natura multiplicat, sicut facit quelibet alia res, que est in actu multiplicacionis secundum suam naturam.

Iccirco corpus fit porosum, ut crescens possit dilatari in illo et proficere, convolvi et imitari in naturam illius, quod est convertens et multiplicans. Et quando corpus est spongiosum, recipit illud, quod perdidit, et maius per virtutem motus sui caloris naturalis, quoniam motus est in attraccione instrumenti. Et nutrimentum movetur in partes illius, quod nutritur, sicut locatum movetur ad suum locum, quando ad illum locatum trahitur per aliquam virtutem.

Fili, causa attraccionis nutrimenti, in quantum est ad locatum, ad quod trahitur nutrimentum, est vis et virtus generativa lapidis, quam alio modo vocamus ‘calorem naturalem philosophalem’ in nostris secretis, sine quo nulla res creatur, cum sit potestas et virtus nature. Et ideo in omni porositate necessaria est aeritas naturalis, que est subiectum et proprium retinaculum dicti caloris, que aeritas manifestatur in colore nigro, quando elementa sunt bene mixta et corpus est crematum. Et nisi elementa bene misceantur, numquam videbis nigredinem, que est manifestacio caloris. Quia nigredo monstrat quod corpus non remanet privatum de virtute activa. Et virtus activa est finis suus calor elementaliter et instrumentaliter, et ille est, qui causat nigredinem, quando operatur in suo humido. Et quando operatur in suo humido, demonstrat quod elementa sunt bene mixta, quando aqua in profundiori corporis penetraverit et resolverit calorem, qui est ligatus in humido radicali in colore nigredinis. Iccirco, si humidum radicale, quod est subiectum nigredinis, separetur a corpore in sua calcinacione, suffocari se habet calor naturalis. Nam suum subiectum ei deficit et corpus manifestabitur in colore rubeo, quod est opus sine proficuo, quoniam calor nature recessit et corpus remanet sine vita.

Fili, humidum, quod tibi diximus, est materia spiritus, in quo calor naturalis retinetur et incalescit; et in calefaciendo operatur contra suum humidum et generat nigredinem. Quia, cum sit separatum a vero temperamento, necessarium est quod habet operari, in quantum est ignis. Et quoniam non habet aliud subiectum, quod ei refrenet suam accionem per qualitatem contrariam, sicut prius fecerunt aqua et terra, in quibus erat ligatus et per que erat temperatus; et quia est multum calidus, ardet et cremat suummet subiectum, in quo retinetur, et facit totum nigrum ut carbo. Iccirco, fili, cave <quod tale hu> quod tale humidum, in quo calor naturalis calefit, non separetur a corpore de toto in totum per ignem extraneum, quando eris in suis naturalibus et proficuis calcinacionibus, quoniam ipsum non posset trahere nec convertere nutrimentum lapidis, quia non esset principale agens. Et sic multiplicacio ex toto perderetur; nam attraccio non potest fieri unquam, nisi per caliditatem et humiditatem, ex quibus causatur calor naturalis.

Fili, per res iam dictas poteris evidenter discernere si talis calor causatur in qualibet re generativa. Sed cum visum sit quod omnis res creativa habet in se diversa opera contraria, et ideo dictus calor […] per modum qui dicitur, velud calor et instrumentum naturale non est omnis unus in forma et virtute, immo est de multis formis et virtutibus secundum potestatem et fortitudinem, quam capit specifice per determinacionem subiecti, in quo est. Et ideo nihil prohibet quin habeat multas operaciones miraculosas et fortiter notabiles, de quibus est aer proprius et naturalis.

Fili, per fortitudinem […] extraximus potestatem nature, que est occulta, in manifestum. Et racione[m] lucrati sumus per vim sensus et intellectus, quoniam illi sunt prima cognitiva substanciarum et operacionum naturalium. Et hoc totum est directum per instrumentum experiencie, virtute cuius nos tibi manifestavimus, sicut vidimus, quod quelibet supradictarum operacionum est de diversis mensuris aut forcior aut debilior. Sed hec diversitas causatur per diversitatem mixtionis elementorum, de qua mixtura non est tantummodo nisi unus actus in genere, videlicet distillare et redistillare et dissolvere et congelare. Et per causam talis reiteracionis nostrum magisterium per ignorantes mundi reputatur ludus puerorum et opus mulierum, aut demonstra[n]t quod non habet capud nec caudam. Sed qui parum sentit, tantum scit.

Dicimus postea, supponendo dicta mixtura sit terminata aut non terminata, quanto erit calidior per calorem naturalem et tanto plus erit calefactiva de humore mercurii; et magis suos effectus imprimet in dicto mercurio, quousque ipsamet convertatur in suum simile racione virtutis vincentis virtutem humoris, qui dicitur mercurius, licet quandoquidem calor naturalis in tanto, quanto est paucus et infixus in materia grossa, hoc non possit facere, nisi informetur vel adunetur per calorem extrinsecum sapienter amministratum per naturalem operatorem, sicut visum est in creacione sulphuris et sua multiplicacione. Et hoc, quoniam opera nature fierent in contrarietate ad respectum virtutum effectualium, que sunt in elementis; et secundum quod materia illorum capit dicte virtutis determinacionem. Quia virtus agens, quando est in humido exalativo, statim penetrat omne humidum condensatum sine adiutorio caloris extrinsici. Et cum humidum, unde erat dicta virtus, sit exalatum, separat et relinquid [sic] suam virtutem in corpore densato, et quando postea est vacuum virtute, remanet sine aliqua impressione.

Et ideo dicimus quod humidum statim recuperat et deinde statim perdit. Sed in sicco totum contrarium causatur, et hoc per contrarietatem sicci et humidi. Nam, si humidum est unius operacionis, operacio sicci erit contraria. Et hec contrarietas est, que graviter suscipit impressionem et graviter dimittit. Et humidum hoc facit absque igne accidentali, et siccum non. Et ideo, cum siccum indigeat igne ad faciendum impressionem, illud siccum subtiliamus tantum, quantum possumus, et cum humido miscemus, donec sit medium temperatum et factum subtile, ut in adiutorio parvi caloris faciat de toto suo corpore nobilem impressionem.

Verumptamen ad hoc faciendum sufficit tibi calor ignis communis excitantis et calor communis nature operantis, de quo tantum tibi dicimus, quod bene potes intelligere. Attamen, fili, necessarium est tibi quod dictum calorem plantes in terra multum subtili, ut grossum terrestre non impediat impressionem; et de hoc accipe exemplum a subtilitate humidi. Fili, dictus calor est tamquam principale effectivum tocius quod perquiris, quoniam id, quod non est nisi in potencia, portat in actum manifestum cum clara experiencia, racione adherencie colligate in instinctu nature. Quod ignis in quantum ignis numquam potest facere, immo esset prius per illum materia incinerata, eo quod non operaretur sicut instrumentum organicale, sicut facit calor innatus cum composito et influxus in illo a sole et stellis; et non per ignem communem, sicut multi fatui putant per eorum ignoranciam.

Nam, cum dicimus quod lapis creatur ab igne, ipsi, cum non videant alium ignem corporaliter, nisi commune, nec aliud sulphur nec aliud argentum vivum, nisi sit vulgare, remanent decepti per earum certas estimaciones, et postea vadunt dicendo quod nos sumus causa decepcionis eorum, et quod eis dedimus intelligere unum pro alio. Sed hoc non est verum, salvo honore eorum, sicut nos probavimus per hoc, quod philosophi reliquerunt in scriptis. Quoniam multi sunt filii Hermetis, et nos similiter, sicut in multis locis nostrorum voluminum, specialiter in »Arte compendiosa« nostri magisterii ad evidentem certificacionem omni filio doctrine est fortiter declaratum: videlicet quod solem vocamus ‘ignem’ et suum vicarium vocamus ‘calorem naturalem’, eo quod in se portat fortitudinem solis cum adiutorio caloris, sicut communis apparet per suum effectum. Quia hoc, quod calor solis facit in mineris in mille annos, hoc idem facit calor naturalis in una hora. Item nos et multi alii vocamus eum ‘filium solis’, quoniam primitus per influenciam illius fuerat generatus per naturam sine adiutorio artis. Et ideo Aristoteles appellavit solem ‘patrem’ et terram ‘matrem omnium veietabilium’ [sic]. Nam sol impregnat terram calore vivificativo, qui postea vertitur in calorem nature, qui multiplicatur cum adiutorio caloris ignis per artem magisterii.

Tunc, postquam philosophi vocaverunt eum ‘filium ignis’, iccirco monstratur quod philosophi eum dederunt cum multa magna claritate; aut, si occultaverunt, cum multa magna obscuritate. Sed tu, qui non perscrutaris in philosophia aliquid, quomodo potes cogitare quod melius tibi possemus dicere? Vide an tibi potest sufficere hoc, quod modo volumus sine aliquo rithmare, hoc est ignis naturalis, qui generatur per solem et multiplicatur cum adiutorio ignis communis cum disposicione philosophi; quoniam, si unum istorum trium deficeret arti, totum nichil valeret. Quare convenit et sit filius solis, quia per illum naturaliter generatur; et sit postea filius ignis, quia per illum crescit et multiplicatur in virtute innata; et adhuc sit filius philosophi, quia per illum regitur et gubernatur usque ad finem sue perfeccionis. Et sic monstrat quod filius habet tres patres: primus est causa sue generacionis; secundus sue multiplicacionis; et tercius sue perfeccionis.

Iccirco dicimus, fili, quod capias nostram terram impregnatam a sole et nutrias bene puerum per subtile nutrimentum, quia ille debet stare in loco solis, portans in se vim patris. Pater suo filio prestavit suam potestatem: iste est noster sol et nostrum aurum influxum. Tamen est nostra anima et non in alio, et nostrum es, in quo est dictus sol; et terra leprosa et nigra, in qua nostrum aurum vulgare statim corrumpitur. Honora naturam illius et habeas suam virtutem in cognoscencia, quoniam hic est lapis honoratus repertus in locis desertis; et est intus inclusus velud magnum secretum et thesaurus incantatus.

Item, fili, materia nostre medicine debet esse munita ex quattuor elementis: primum est ignis proporcionale mixtivum aliorum elementorum tali modo, quod necesse est quod ignis naturalis habeat adiunctum per calorem digerentem; et aqua per fluxum suci, quod versum est in humidum; et aer, ut dictum humidum possit inspirare in terra; et terra per consistenciam substancie et retencionem sue figure. Virtus celestialis, que format, est in calore et spiritu; et hinc convenit quod misceatur proporcionaliter secundum medietatem, que vocatur geometrica; non tamen equaliter in quantitate, sed tantum, quantum requiritur ad virtutem et speciem aut sulphuris aut medicine. Et ista mixtio est prima et principalis res necessaria, quam omnis materia generati requirit. Secundum est quod materia habeat potenciam lapidificativam aut vegetativam, antequam possit appellari munita de vapore sulphuris, non sicut anima vegetabilis est in plantis, sed sicut dictum est. Et tertium et quartum sunt sicut dicemus in capitulo sequenti.

Verumptamen nos dabimus hanc doctrinam, eo quod in imbibicionibus debeas attemperari secundum qualitatem virtutis ignis nature, eo quod tunc convenit quod virtus ignis militet contra aquam, sicut per maiorem fortitudinem vincit et est vincens suum proprium patrem. Igitur necesse est quod virtus aque non superet calorem naturalem, eo quod nimis plus resolveret et dissolveret et esset mortificata virtus veietabilis et conversa in naturam aque, sed in gradu calidiori. Verumptamen ad confortandum virtutem vel naturam lapidis, qui habet totum hoc fixare et congelare sextenam partem aque, separabis cum lento igne per viam distillacionis a toto composito, videlicet medietatem medie partis. Quoniam hoc erat magis aque, per quam sulphur ponitur in dissolucione et convertitur in potenciam aque per naturam illius magis. Et de hac re natura nobis dat exemplum, quod forcius vincit rem debiliorem cum paro magis succursu; quapropter debes te custodire ab isto paro magis, quousque per sensum velis facere. Quoniam necessarium est quod, sicut aqua vincit sulphur et vertit per dissolucionem in suam naturam, in simili modo convenit quod sulphur habeat potestatem vincendi aquam et illam revertendi per congelacionem ad proprietatem sue nature. Et ist[a] conversio fit per revercionem differencie, que movetur a concordancia, sicut racio naturalis nobis monstrat, ut experiencia nobis certificavit, in confortando virtutem lapidis et in dando sibi tantum de succursu, quousque habeat potestatem convertendi aquam […], que primitus per suas vires in suum simile eum convertebat.

Fili, quia mensura et temperamentum cuiuslibet corporis fiunt per confortacionem suorum membrorum, iccirco convenit discrete scire non solummodo qualis res est, sed in quantis modis potest et debet operari. Per istam potestatem monstratur visibiliter ignoranti effectus, per quem habet potenciam et cognicionem illius; quoniam in rebus generalibus sapiens et ignorans participant in cognoscencia, hoc est ad cognoscendum rem, que coram eis manifeste demonstratur. Et de isto manifesto tam bene habebit cognoscenciam stultus, sicut habebit sapiens, quia unus et alter sciet per cognicionem qualis materia est. Sed quando virtus illius est confortata, et quomodo citius potest fieri et demonstrare suam operacionem, scit unus et non alter.

Et nescis, fili, quod, cum vera res est ante omnia in generali, quod quelibet materia aut quodlibet corpus aut omne membrorum in virtute illorum non debilitatur nec confortatur, nisi per amorem operacionis, quam dicta virtus debet facere in consequendo. Et si postea consequitur aut non consequitur, tam cito cognoscetur tam bene per ignorantem ut per sapientem si<t> sit perfecta aut imperfecta. Sed numquam per hoc habebit ignorans cognicionem maiorem disposicionis materie, nisi tantum sicut ille, qui videt hominem infirmum et dicit et indicat: «Iste homo sustinet egritudinem, aut habet malam disposicionem in suo corpore». Et hoc est generale ad dicendum tam bene ignoranti ut sapienti et ad cognoscendum bene per unum ut per alium. Sed numquam per hoc ignorans cognoscet proprietatem diposicionis virtuose, per quam corpus aut materia consequitur aut non consequitur suas operaciones, aut bonas aut malas; et si non cognoscat, numquam habebit cognicionem confortandi aut debilitandi.

Dico tibi, fili, quod totum hoc non potest consummari, nisi per discrecionem racionis naturalis, informate per instrumentum, quod movetur per intelligenciam ad respectum evidencium experimentorum non sophisticorum. Quapropter apparet quod omnis ignorans exulat, vel expellitur, a nostro naturali magisterio per illos ignorantes sophisticos et plenos mendaciis. Testificat hoc philosophus filiis veritatis per exemplum evidens, quod medicus est bestialis et nichil scit, qui tantummodo dicit: «Hoc corpus patitur debilitatem virtutis».

Per hoc dictum demonstratur quod ipse non melius cognoscit de disposicione corporis aut membri, quam facit unus communis homo rusticus rudis. Quare apparet manifeste quod, si per racionem discretam non cognoscatur disposicio virtutis proprietarie, per consideratorem artis numquam sciet aliquo tempore credere illam virtutem, que fit per viam confortacionis aut debilitacionis. Quoniam confortacio unius non potest fieri absque debilitacione alterius, sicut manifeste apparuit in disposicione nostri sulphuris, aut nostri lapidis.

Fili, omnis dissolucio corporis est debilitacio illius. Fili, omnis debilitacio corporis et dissolucio illius est labilitas sui temperamenti, et temperamentum est recuperacio rei perdite. Et ideo convenit quod, cum noster lapis habeat debilitari per dissolucionem, divisionem et corrupcionem, virtutes aque, in quam individualia nature fugiunt, in omnes species elementales habent confortari, ad faciendum coniuncionem et unionem alteratorum mixtorum in eorum nova generacione, ut per succursum illius confortamenti virtutes aquarum confortate possint melius et acceptabilius appropiari contra profectum aut defectum, et optinere per suam bonam exuberacionem potestatem vincendi virtutes nostri lapidis debilitatas et illas convertere in se<e> et in suam qualitatem et naturam suam. Et per istam convercionem factam per debilitacionem unius ad confortacionem alterius comparatur lapis noster quasi homini qui submersus est in uno magno gurgite aque.

Per istummet modum oppositum cum patenti racione nobis monstravit natura sapiens quod virtus lapidis, qui est debilitatus, poterit confortari in debilitando aquam confortantem in modum, alias ita, quod habeat potestatem convertendi aquam ad suam naturam. Hoc id, quod erat de natura humida, vertetur in naturam siccam per viam bone temperancie; et hoc, quod erat de natura frigida, vertetur in naturam calidam, ut necessarium est quod prius sicca vertatur in naturam humidam. Quoniam in omni transmutacione elementorum ista sustinencia et passio procedit et debet primo fieri et precedere transmutacionem substancie, scilicet antequam substancia possit bene et perfecte transmutari, oportet quod virtus elementi […] transmutandi, aut transmutati, et quod fixetur in illo ante transmutacionem substancie; et sic miscendo, hoc elementum habebit materiam in aliquo alio elemento.

Propterea racio naturalis assignatur, que differentia habetur inter elementum et virtutem alterius elementi, illi qui intelligit doctrinas annotatas per Hermetem, nostri magisterii principem, qui dicit significacionem nostri lapidis, dicendo: «Suaviter et cum magno ingenio ascendit a terra ad celum». Et quandoque necessarium est, quod descendat de celo in terram; et ibi invenit ventum requiei, qui fixat lapidem portatum in ventre venti volantis. Et qualitercumque sit, debes intelligere quod noster lapis per passionem et sustinenciam sue nature habet transire per qualitates omnium al[i]orum elementorum, antequam sit perfecta medicina. Et ideo, si siccum petrosum vertatur in frigidum petrosum, ipsum habet ibi sustinere; et si frigidum petrosum, quod ibi sustinuit, vertatur in humidum, ibi habet pati, quousque fiat perfectum humidum. Et si humidum petrosum vertatur in calorem, noster ignis est accensus, et numquam extinguetur neque deficiet, et nostra medicina est complete perfecta; quoniam nobilis natura, in rotando et vertendo in rota circulari, transivit per omnia elementa, et cum calidis caloribus ipsa bene sustinuit, quare ipsa est tam nobilis.

Hec est natura nostri lapidis, quod potest mutari in omnes qualitates elementales, in quas bonus considerator artis vult mutare. Et ista elementa dicuntur qualitates composite. Alia littera: et ista elementa non sunt nisi simplices qualitates. Et ideo habent potestatem convertendi istam naturam de qualitate in qualitatem, nunc in siccum, nunc in humidum, modo in frigidum, modo in calidum, secundum quod pars nature per divisionem aut tota per coniunccionem et complexionem sui elementi fuerit confortata aut debilitata.

Fili, scire debes quod noster lapis non fit, nisi tantummodo ex natura pura, sicut omnis sapiens alkimicus potest scire duobus modis, videlicet per scienciam speculativam cum intellectu moderato et per experienciam visibilem cum perfecta luciditate et claritate. Et de ista sola natura fit nostra medicina, et sine illa non, sicut bene intendimus declarare in secunda parte. Cui nature non debet aliquid miscere, qui intendit videre suam potenciam, nisi tantummodo res, que sunt sue proprie nature, ex quibus ipsa habet confortari et nutriri, quousque fortitudo sue nature debilitate possit crescere et augmentari per perfectam nutricionem contra prelium ignis.

Et pro eo quod ista natura est de subtili substancia, qualitates elementorum ingrediuntur in eam; et in qualitatem illius elementi, que magis abundat, in eam convertitur. Quapropter, quando noster lapis rotaverit et circuiverit omnia elementa secundum voluntatem nature, et intraverit totaliter mundus in regionem sui ignis, tunc ignis philosophie est illuminatus perpetualiter, tantum quantum elementa possunt aut poterunt esse in hoc mundo. Quoniam noster lapis est velud materia elementorum, in qua materia illa elementa ponunt suam formam et in illa retinentur, sicut natura nobis monstrat in omni generacione.

Fili, in illa subtili substancia condensantur qualitates purorum elementorum et per illam capiuntur sicut mus cum lardone; quoniam elementa sunt, que dant tantam virtutem in ista substancia, quod ipsa potest penetrare et tingere et facere res miraculosas per potenciam, quam ipsa accepit et acquisivit in gravi pugna ignis et altorum et bassorum potencium elementorum. Et ideo ipsa vincit omne, quod est subtus et superius, per suam magnam fortitudinem, et est in natura res secreta et fortiter miraculosa, quam gentes simplices reputant ad miraculum, aut factum per incantacionem cum figura magice, cum earum memoria non possit eis sufficere ad intelligendum nostrum magisterium, quod per naturam et cum natura et de natura et mediante natura fit.

Fili doctrine, si ista natura non esset de subtili substancia essenciali, escencialitas purorum elementorum non posset imprimi nec posset durare supra substanciam. Et si elementa ista alta, quodlibet secundum suam naturam, non dominentur bassis in qualitate, substancia non posset intrare, nec penitrare, nec habere ingressionem. Et si non haberet ingressionem, non possent colorare et per consequens ipsa non posset dare alias differencias specificas, seu speciales, secundum complementum accionis nostre intelleccionis; et que nostra medicina debet habere per suam proprietatem ignificam, per quam proprietatem necessitivum [sic] est et convenit quod ignis dominetur in substancia supradicta.

Item adhuc magis: et si ista materia non esset subtilis substancie, non posset habere fusionem uniformem, nec dulcificacionem continuam, nec una pars sequeretur bene aliam. Per istam proprietatem convenit quod aer dominetur in dicta substancia, hoc est dictu, quod lapis noster primo generetur per aerem, quoniam aliter proprietas aeris non posset in ipso dominari, nisi esset ex substancia illius primo generatus; et in simili modo est de duobus aliis elementis. Sed pro causa supradicta substancia illorum est conversa in substanciam aeris, que exivit a substancia aque, sicut substancia aque exivit de substancia terre. Quapropter apparet quod a terra movetur tota substancia nostri lapidis miraculosi; nam, si sua natura non esset in aliquo esse substanciali, numquam siccitas nec frigiditas, que debent esse in temperamento ignis et aeris in natura dicta possunt ligari nec iungi, sicut necessarium est in perfecta fixione. Quare necesse est quod habeatur terra subtilis, non talis sicut calcatur pedibus, sed illa que volat supra capud, que debet capi, ordinari et care teneri pro sua proprietate, quoniam absque illa numquam fixum temperamentum poterit confici nec fieri. Et de isto temperamento loquitur philosophus quod hec natura non est calida, nec frigida, nec humida, nec sicca, et tamen est una et alt[e]ra. Et ideo vult dicere quod non tenet magis de una qualitate quam de alia, nisi tantum quantum indiget temperamentum sue proprietatis, que per concordanciam fit per differenciam specialem nostrorum elementorum. Et qui ad tale experimentum perveniet, dignus erit poni in tabula duodecim parium.

Propterea, fili doctrine et intellectus, poteris intelligere quod nostra medicina debet esse subtilis substancie et pure, quia sic philosophus reliquit hoc in scriptis per doctrinam probatam in veritate clare experiencie, dicens quod de forciori, subtili et puriori substancia et de fusione magis liquabili necesse est quod sit nostra medicina, quam sint corpora metallorum, et de fixiori retencione, quam est argentum vivum stans in sua natura. Et in alio loco dicit philosophus quod debet separari subtile a spisso, ad habendum dictam substanciam, et purum ab impuro, et simplex a grosso, ut ex leviori et puriori nostra medicina fiat et ducatur ad perfeccionem.

Sed in faciendo istam separacionem non est parva sciencia. Et ideo multi et quasi infiniti sunt, quibus per cecam ignoranciam intellectus est perdurabiliter secretata. Et illi, qui non intelligu[n]t hoc, non intelligent rem, in qua per eorum estimacionem putant habere suum intellectum apertum; et habent illum totaliter secretum et inclusum, sicut ista ars eis potest manifestare per claritatem sue experiencie, que est vera et veritas. Quapropter ista sciencia est tanquam miraculum illi, qui per suum intellectum eam habet, si claram viam vult habere in aliis scienciis. Quoniam hec sciencia nobis monstrabit racionem et causam, tangendo veritatem per claram experienciam, que non sustinet aliquas probaciones nec raciones topicas remotas et longinquas a claro intellectu.

Et alii sunt, qui non possunt intelligere nisi tantum quantum videri possit corporaliter evenire in rebus quotidianis et mundanis, in quibus per frequentem visitacionem eorum intellectus appropriatur; et cum sit contrarius et oppositus absque aliquo medio intellectui nostro, ideo tales gentes sunt excluse et elongati [sic] a nostro naturali magisterio, sicut populus cassatus et condempnatus a nostro secreto. Iccirco ille, qui nos intelligit hic, est de electis in nostro secreto et arte, et ei relinquimus nostrum »Testamentum«, in quo certe reperiet thesaurum perdurabilem, si in suis manibus nostrum dictum »Testamentum« poterit tradi.

Audi quid dicimus, quoniam non est bresca nec zuccara nec balsamum aromaticum, quod tantum te delectabit, sicut faciet nostrum confectum; si semel tantum gustaveris unum parvum saporem, iuro tibi quod de illo habebis maiorem famem comedendi quam prius.

Adhuc dicimus, recapitulando, quod cum ista res sit de una sola natura, et ex illa solummodo fit hoc, quod homines potentes habere desiderant et perquirunt, quapropter ista natura per concordanciam amorosam et absque violencia et fortificacione combustibili et sine trituracione manuum aut demolicione per calorem sui ipsius absque sensibilitate sue proprietatis mutatur de qualitate in alteram. Quoniam stans in sua prima natura aut qualitate non valet tantum de fimo; sed dum modo transierit per rotam circuli, est thesaurus perdurabilis et inestimabilis.

Fili, adhuc dicimus <dicimus> quod ista natura, priusquam poterit pertransire per rotam circularem elementorum, necesse est quod dividatur in quattuor partes, ut possit transire per quattuor qualitates elementares, videlicet de sicco in frigido, et de grosso in simplum, et de frigido in humidum, et de ponderoso in leve, et de humido in calidum, et de aspero in suave et dulce et molle et placidum per dulcificacionem amari. Sed ista divisio non potest fieri per mutacionem nature sine perdicione proprietatis. Et de perdicione proprietatis non potest fieri nisi natura, que est in massa dura et sicca, cum omnibus suis partibus vertatur in similitudinem illius prime nature, in qua seculum erat primitus constitutum per potenciam divinam ad modum forme confuse […] quomodo spiritus domini portabatur super aquas, que aque occupabant partes omnium aliorum elementorum, sicut summus creator Deus nature ordinaverit in illomet momento sine aliqua occupacione temporis, antequam ei placuit facere eam miraculosam divisionem illorum elementorum.

Istam operacionem fecit summus creator omnipotens et noster redemptor, in demonstrando prime nature quomodo debet operari per nobilem intelligenciam. Et hoc non intelligitur, nisi de tota natura, que primo fuit creata ex nichilo; et postea illa fuit divisa in tres partes […] cum certa mensura. Et de una parte magis pura creavit Deus angelos in celo empireo, et per istam puritatem et luciditatem participant pure, aliter parve, anime cum angelis in natura, per quam participacionem fit inter illos perfecta unio in glorificacione.

De secunda parte nature minus pura fecit dominus noster firmamentum, sicut superius declaravimus in tertio capitulo «De forma maiori»; et solem et stellas et lunam; et dedit cuilibet suas virtutes, que in natura participant cum rebus bassis.

Et de tercia parte minus pura fecit dominus noster hunc mundum et totum quod in eo est, sicut describitur in nostro presenti »Testamento«, in modum quem diximus. Sic fecit dominus noster naturam diversam, ut quelibet res posset fieri ad rectitudinem propriam, quia de magis pura fecit rem meliorem et de minus pura fecit rem minorem, sicut scriptum est in racione nature. Quia de tanto, quod res magis valet, sua natura movetur de magis alto; quapropter apparet quod natura bassa, que est minus perfecta in puritate, indiget de alta in cunctis suis operibus, antequam veniat ad perfeccionem sui operis. Sic quod natura alta dat ei de sua puritate in tantum, quantum in natura bassa magis appropiatur puritati et luciditati nature alte, cum attraccione, que fit per convicinitatem coniuncionis ante eorum divisione […].

Quapropter apparet quod tota terra est plena intelligencia inclinata ad operacionem nature, que intelligencia movetur ab alta natura, sic quod natura intellectiva bassa influet tantum, quantum assimilatur […]. Nam per intelligenciam adunatur a suo simili per convercionem et potenciam attractivam. Deinde post istam mirabilitatem naturalem Deus creavit Adam ex limositate elementorum, videlicet de limositate terre, aque, aeris et ignis; et vivificavit eum de sole spiritus sancti et de luce et lumine et claritate mundi; et ex omnibus in eo resultabat mixtio rei quinte in suo composito. Sed specialiter fuit creatus ex elemento terrestri, sicut apparet per suum delictum et peccatum. Et ex ista limositate costituit summus creator naturam omogeneam, de qua Adam formabatur; et ab illo successive postea transcreavit Evam.

Postea precepit nature, ut haberet multiplicare speciem, capiendo doctrinam per nobilem intelligenciam ad massam seculi, que primo fuit confusa et postea divisa, ut dictum est. Et hec est regula generalis operacionis, quam Deus dederat nature et nobis revelatur per figuram. Et qui habet aures audiendi, habebit totum in suo intellectu. Nam in sequendo illam doctrinam, natura facit omnia sua opera. Quapropter apparet quod qui ignorat hanc divinam doctrinam est extra opus nature, quoniam noster lapis assimilatur in opere ad opus nature animalis, vegetabilis et mineralis; et multo magis quoniam assimilatur dicte creacioni hominis, qui de limositate terre fuit factus.

Iccirco tu, qui vis facere nostrum opus per naturam, sequere viam et doctrinam nature. Quoniam non est datum nature quod possit operari per aliam doctrinam, nisi per illam que est sibi data ex parte magisterii, precepta et assignata per intelligenciam perfectam, per quam moventur operaciones. Et qui vult operari, non velit festinari; et de hoc sit tibi speculum natura, que non format res suas in brevi tempore, sed in certo tempore ipsas facit et constituit in se et ad se.

Nunc, fili, pone in ordinem nature illam rem, quam indiges per dictam cognicionem, scilicet per reduccionem, que fit per retrogradacionem en[t]is in formam confusam ad respectum masse confuse seculi, donec vertatur in qualitatem magne frigiditatis, in qua prius fuit. Et quando erit versa, debes notare quod non est nisi unum compositum confectum per artem ad respectum nature, velud absque artis adiutorio fuisset confectum per naturam, pro consequendo et attingendo finem sue intencionis, qui est creare metallum perfectum aut medicinam perfectam respectu nature, que adiuvatur per artem.

Et in hoc composito sunt quattuor elementa nature mineralis simplicia et composita, per que resultant quattuor qualitates elementarie. Sed per hanc predictam primam conversionem lapis noster revertitur in naturam magis frigidam; et ideo convenit quod aqua dominetur et contineat in se alia elementa, ex quibus natura per divisionem se habet postea verti de qualitate in qualitatem.

Hec est res, que continet in se totum quod indigemus in nostro magisterio. Ideo nobis dat intelligere scripturam Hermes cum racione philosophali, quia, sicut omnes res fuerunt facte ex una sola re per potenciam divinam et exierunt ab una massa globosa et confusa per voluntatem miraculosam Dei, sic<ut> noster lapis nascitur et exit ab una compacta massa, in qua continentur omnia quatuor elementa cum natura creata, ex qua per voluntatem Dei et operacionem nature noster lapis postea nascitur.

Fili de veritate, opus est tibi quod sapias et scias istam rotam deauratam totum [sic] cordetenus, si perfecte velis intelligere et scire quomodo elementa, cum natura quam tibi dixi, vadunt rotando successive in girum, quousque finierunt circulum suum, qui est perfeccio sui operis. Et per istam scienciam circulacionis eorum apparet hoc, quod dixi superius de prima racione. Altra racio aut causa quare natura sicca, que est in terra, non potest converti in naturam aeris absque suo medio, est diversitas grossiciei et subtilitatis, aut ponderose gravitatis et levitatis, per contrarietatem parcium nature aut materie illius, sicut de qualitatibus iam dictis complexionalibus; quoniam omnes alie res, que considerari non possunt, pro maiori reducuntur in istas: [v]idelicet fluxibilitas et soliditas, que reducuntur ad humiditatem et siccitatem; et levitas et ponderositas, ad subtilitatem et grossitudinem. Et notetur hic primus gradus.

Igitur, fili, convenit tibi intelligere quod pars nature, que est in terra, est grossa et gravis et frigida et sicca. Et ideo frigiditas et grossitudo et gravitas cum siccitate causantur a natura, que est in terra. Et natura, que est in aqua, est mediocriter grossa et gravis et mediocriter subtilis et levis et humida et frigida per huismodi secundum gradum; et ideo causantur ab eis gravitas cum frigore et levitas cum humiditate. Et notetur deinde tercius gradus. Et natura, que est in aere, est subtilis et levis, calida et humida; et ideo causantur ab illa levitas cum humiditate et suavitas per caliditatem. Et notetur exinde quartus gradus. Et natura, que est in igne, est subtilisssima et levissima et valde calida et sicca. Ideo causantur ab illis levitas cum siccitate et caliditas acuta.

Per istam doctrinam, fili, debes intelligere quod in nostro magisterio naturali non debes diffinire elementa secundum quod sunt principium motus de loco ad locum, sed secundum quod sunt paciencia alteracionis; istummet modum aut viam sequuntur philosophi. Et ideo dicunt ipsi <ipsi>, quod terra est elementum, per quod omne corpus portatum ad omne corpus sanabile participat cum frigiditate et siccitate et substancia grossa sue racionis. Et aqua participat cum frigiditate et humiditate in substancia mediocriter subtili, […] racione sue nature. Sed ignis participat cum caliditate et siccitate in substancia fortiter subtili et multum activa, racione sue subtilis substancie.

Fili, hec ultima racio aperit nobis portam et postea claudit, quoniam dixi superius quod ex uno pugillo ignis et novem aque fiunt decem pugilla aeris mortui, qui est aqua viva; et cetera ut supra.

Postea necessarium est scire quod acuitas supradicta vaporis calidi creatur ab ignemet, qui separatur ab illa natura, qui ignis est quarta pars tocius nature. Et iam dixi tibi superius quod hec natura in quattuor partes divisa est. Et ideo, in penetrandum <hu> humorem per suam [a]cuitatem, ignis digerit et adunat naturam grossam cum natura simplici per continuacionem et copulacionem suarum minimarum parcium iunctarum insimul uniformiter in modum nature omogenee, sic quod natura grossa et sicca cum suo confortamento retinet naturam humidam subtilem per ingrossacionem nature simplicis cum congelacione, et natura simplex cum sua conversione rarificat grossam cum subtili unione: sic quod manifeste apparet quod de tanto quod materia grossa retinuerit de natura simplici per attractione[m] nature calide et humide, de tanto est vicinior et propinquior in subtilitate aerea, quam erat ante, stans in sua natura; et habet maiorem perfeccionem. Et de tanto quod natura simplex coniungitur cum natura grossa per condensacionem, de tanto est ipsa propinquior gravitati et ponderositati cum minori perfeccione. Quare potes intelligere multiplicacionem virtutum operativarum et diminucionem illarum.

Quia scriptum est in »Metheoricis« quod natura terrestris in loco generacionis metallorum continet in se virtutes celestes, per quas convertitur sua individualitas in naturam, formam et speciem metalli, coadiuvante virtute nature terrestris. In alio modo, si virtus nature terrestris superaret in potestate virtutes nature celestis, que est in specificacione metalli, siccitas et frigiditas nature grosse condensarent humidum, quod debet capere formam metalli, in naturam et conformitatem terre et non in formam metalli per defectum virtutum celestium, que sunt in dicta materia. Per hoc possunt intelligere filii veritatis quod forma metalli venit et constat a virtute celesti influxa et infusa in materia et profundiori illius. Et ideo dicit »Racio metheorica« quod anima est in semine nature velud magister in suo artificio.

Talis virtus celestis est in proprio loco generacionis metallorum, et ideo dicitur ‘forma metalli’. Facias tunc in loco generacionis et conversionis, quod sit talis potencia, que possit transmutare humidum individui sub conservacione accionis appetentis hanc ex natura terrestri in formam et speciem transparentem et transpositam in congelacione sicci terrestris. Hec erit res maxime virtutis, quoniam virtus terre cum temperato frigido et cum sicco complexionali operatur congelando et inspissando et retinendo per se. Et virtus celestis influxa in virtute terre format speciem in colore celestino, dum materia congelatur, sic quod congelando transmutatur, transformatur species et in formando illam congelatur materia.

Quapropter, fili, doctrina scripta precepit tibi quod habeas lavare tociens argentum vivum, quousque vertatur in celestinum colorem clarum. Et hec est terra, in qua seminavimus animas nostras, et in ista est nostra congelacio, et non in alio loco. Et per eam retinentur simplices spiritus quinti […], qui habent formare et debent formare et transmutare terram claram in virtute et forma elixiris per specialem differenciam, que movetur a nobili concordancia rerum quintarum, sicut clariter totum hoc notabimus in secunda parte nostre »Practice«.

Ideo poterit sentir[e] tuus intellectus cum consideracione racionabili quod, quanto magis debite materia preparabitur et bene subtiliatur, tanto magis de dictis virtutibus celestibus alte nature obtinebit in ea; et quanto minus, minus. Videas igitur et avises quomodo aqua mutatur in aerem et aer in ignem, si vis habere preparacionem nature. Nam, si de materia terre debeat fieri ignis, convenit quod subtiliet[ur] in naturam aque et aeris; et si fortassis per contrarium volueris operari, elementa per contrarium habes revolvere et revertere. Verumptame<me>n facias factum tuum ex re simpliciori, quoniam in illa appropriatur virtus celestis tanquam forma rei simplicioris, et hoc est secundum accionem materie et cursum nature. Et intellige bene id, quod docet philosophus in septimo libro »Metaphisice«, dicens quod secundum proprietatem materie sibi appropiabitur forma certa et propria, secundum suam accionem; quare, si materia est simplex, appropiabit sibi formam simplicem multum nobilem causa sue dicte simplicitatis et similitudinis, que nascitur a proprietate simplici[s] nature alte. Iccirco, cum volueris contemperare substanciam lapidis, pone in loco conversionis aut generacionis ad qualitatem, de qua volueris per certam cognicionem quod tuus lapis mutetur, videlicet in calido humido, quoniam hee sunt qualitates, per quas dulcor causatur in lapide amaro cum conservacione lapidis humidi in suo igne, quousque possit sustinere ignem perdurabilem.

De tali simili temperamento utitur natura in mineris per operacionem successivam, licet multum erret per accidens fortunale. Quoniam, si materia sulphuris et argenti vivi depurata et reducta ad splendorem inveniat locum sue retencionis et congelacionis siccum et terrestrem, fuscum sine aliqua temperancia, generacio illorum convertetur in complexionem intemp[er]atam, fuscam, terrestrem, crudam, ponticam, asperam et amaram; et accipiet formam specificatam secundum speciem, ad quam virtus cruda et terrestris et complexio loci movet materiam sulphuris et argenti vivi ad formam secundum suum actum, sicut manifeste videtur in omni genere atramentorum et aliorum mediorum. Quia materia illorum non est simpliciter nisi sulphur et argentum vivum mixta insimul vaporabiliter et specificata in speciem terrestrem atramentosam per vaporem grossum, terrestrem et fuscum, qui nascitur in loco transmutabili generacionis.

Reverte ergo istam materiam grossam ad simplicem, ad tantum quod induat virtutes celestes, que habent formare claritatem in nostro lapide, quoniam potest fieri in revolucione elementaria ab eo, qui intelligit convertibilitatem elementorum. Et scias quod vapor grossus atramentosus, a quo crescitur atramentum, est multum acutus, asper et ponticus. Iccirco penetrat partes sulphuris et argenti vivi depuratas eciam in penetrando illam materiam depuratam et congelando eam in speciem vaporis[s] atramentosi et lutosi terrestris, qui est mixtus cum illis. Quapropter, fili, apparet verum id, quod tibi dixi quod est maior porta, scilicet, quod virtutes terrestres non aptineant [sic] super celestes. Fac igitur quod virtutes celestes superent terrestres, et habebis rem perquisitam.

Per istam mixtionem apparet quod est medium inter lapidem et metallum, cum dicta mixtio fiat in materia lapidum et in materia metallorum et corporum liquabilium; quia medium est totum hoc, quod in aliquo modo participat lapidi ab uno latere et in aliquo modo participat cum metallo ab alio latere. Et adhuc magis proprietas lapidis est non posse fundi, et proprietas metalli, quam tenet de sua materia, est posse fundi per calidum et siccum. Igitur potes notare quod lapides sunt in genere terre sicce, et metalla sunt in genere aque humide; ‘media’ igitur appellantur omnia illa, que participant cum duobus extremis. Sed aliqua illorum mediorum perticipant [sic] magis cum siccitate et illa continent calidum et siccum; et alia media sunt, que magis participant cum magno humore et ab illis distillamus aquam cum calore et siccitate.

Per hoc, fili, potes[t] relucere doctrina declarata coram oculis tuis, quia hoc, quod est de proprietate metalli, est humidum aquaticum et argentum vivum separatum cum ingenio magisterii, tibi per nos revelatum. Igitur habeas in cognoscencia naturam mediorum, quoniam ab illis extrahimus totam nostram scienciam et magisterium et potestatem ponendi lapidem in opere. Et trahe argentum vivum de suis cavernis vitreis; et cum illo portatur lapis ad suam primam naturam, qui dicitur summum medium purgatum a macula et sorde originali.

Quare poterit cognoscere tuus sensus quod argentum vivum nostrum est primum extremum lapidis nostri in primo gradu, et in secundo est elixir perfectum. Et tali modo, fili, quod nostrum artificium subtiliter inventum et naturale ingenium, trahimus nostra extrema ex mediis supradictis, que participant nostro lapidi, sicut natura sagax hoc nobis dedit scire. Nam ipsa aperte nobis monstravit modum, quomodo ipsa transmutat naturam mediorum de argento vivo in metallum perfectum; istud est medium commune ad trahendum summum medium de potencia in factum. Attamen debes metalla eligere in loco mediorum in operacione tua, que sunt extrema nature, quia in tanto quod media sunt de natura nobiliori, de tanto extrema sunt digniora in potestate. Et ideo ab illis mediis separamus extrema, videlicet argentum vivum argentorum vivorum et elixir perfectum, quod est medicina medicinarum.

Quoniam in omni medio in aliquo modo secundum formas sunt extrema extrema. Aliter, nisi essent ibi, non possent ponere in factum id, quod non est in potestate nature, et sic essent inseparabilia per impotenciam, que adesset. Item natura nobis manifestat [et] experiencia certificat quod natura illorum comminuit argentum vivum et mortificat id, constringendo et congelando; et post suam congelacionem est commissibilis etiam corporibus metallorum et tunc ipsum operatur, et non ante, in dando omnem calorem, quem indigemus; et per virtutem sue sicce nature terrestris retinetur, quod non potest fugere a corporibus, cum quibus miscetur.

Apparet igitur et est sine dubio quod vapor extremorum est causa constriccionis argenti vivi et in natura et in nostro magisterio; quod esse non posset, nisi conveniencia unius et disconveniencia alterius non haberent se contra se per differenciam concordancie, sicut apparet in conservacione sui caloris per convenienciam conservativam. Iccirco hec substancia appellatur ‘leo viridis’ et ‘serpens viridis’ et ‘argentum vivum’ et ‘pastura basilisci philosophici’. Sed propter potenciam presentem magis proprie vocatur iste vapor ‘humor menstrualis’, qui humor descendit ab argento vivo, licet alteratus sit per corrupcionem et fragilitatem terrestrem, que sibi venit. Et hoc argentum vivum cum corpore coniunctum sunt duo spermata, de quibus facimus nasci aquam vivam, que est nostrum argentum vivum, et aquam vite, que resuscitat corpora mortuorum.

Per istum humorem menstrualem, quem declaravimus, dicimus quod argentum vivum est causa sue mortis, quoniam ipsummet se interficit et postea interficit suum patrem et suam matrem et extrahit eis animam a corpore et bibit omnem humorem eorum et facit eos devenire nigros velud carbonem; et postea resuscitat eos cum magna claritate et splendore, quod per virtutem illius resuscitacionis suus pater et sua mater erunt inmortales. Sic pro certo ego in presencia aliquorum sociorum meorum in mea practica mortificavi argentum vivum vulgare cum suo menstruali. Et alia vice coram uno sociorum, in societate cuius eramus, duabus leucis prope Neapolim et in presencia Johannis de Rodes et Bernardi de la Brett et aliorum fecimus congelari argentum vivum per suum menstruale; et quamvis hoc factum erat in presencia eorum manifeste, visum et palpatum, nesciverunt tamen quomodo hoc erat aut fiebat, nisi tantummodo simpliciter ad modum rusticalem.

Et si realiter et philosophicaliter cognovissent per speculacionem virtutis intellective dictum menstruale et suas virtutes, habuissent scienciam et artem absque dubio, sicut aliqui supradictorum sociorum, qui bene nos intellexerunt, et virtutes dicti menstrualis per nos manifeste sciverunt et habuerunt; et tunc dimisissent argentum vivum vulgare ad creandum lapidem et exuberare suam humiditatem. Et ideo racio nos constringit quod ignorantem nos in hoc habemus ignorare et tibi, fili, celare et secretare; cui dico quod accipias rem vilem et facias ei amplexari suos parentes, donec sint suffocati et mortui, accipiendo argentum vivum ab eorum ventre; et ex hoc fac et forma lapidem, et postea tuum elixir aut medicinam, que omnibus non datur. Et sic vertetur de pauco in bonum et de bono in melius. Benedictus sit, fili, summus Deus noster conditor et creator ac redemptor, qui de tam vili re creavit rem tam preciosam; et cum ista teneat in […] proprietates et virtutes, possessio cuius non reperitur in alia re.

Quapropter poterit intelligi et sciri quod nostrum argentum vivum non est argentum <bonum> vivum vulgare, nec argentum vivum vulgare est argentum vivum nostrum, immo argentum vivum nostrum est aqua alterius nature potencioris. Ideoque nostrum argentum vivum philosophicum numquam reperiri poterit supra terram, cum non possit venire in accionem per naturam absque adiutorio ingenii et per operacionem manuum hominum ad respectum nature, et eo quod natura sola non possit eum trahere in actum a rebus, in quibus est per potenciam hoc argentum vivum, nisi per resolucionem obscuram et tenebrosam oculis humanis. Quare necessarium est, si nos volumus creare nostram medicinam, quod ab illis rebus, in quibus est potencialiter, nos extrahamus de potencia ad actum respectu nature per racionabilem industriam magisterii per viam generacionis facte per avisatam corrupcionem, quam nobis prestravit [sic] philosophia, donavit et fecit scire.

Quapropter nobis pertinet generacio illius, insequendo potenciam et virtutem nature, quam reperimus per virtutem nostre philosophie gummam germanam naturali et non per virtutem rusticam, que est contra raciones nature. Et per hanc racionem istud argentum vivum est nostrum et non villanorum rusticorum, qui sunt impotentes ad cognoscendum illud et metallificare naturam mineralem. Ergo, cum non poterit generari […] per solum artificium nature, nisi sit adiutorio nostri artificii magistralis per nos inventi philosophaliter, sine aliqua ruralitate vulgari, ideo in sua generacione necessarium est quod nos subtiliter introducamus accionem nature metalline in materia, unde se habet generari; quod facere omnis vulgaris rusticus est ex toto orbatus et in toto cecus, eo quod se deficit de nostris racionibus philosophicis, que gubernant intellectum ad direccionem absque deviacione per A B C D punctuale nostri magisterii.

Quapropter apparet quod nostrum argentum vivum non est de vulgaribus, cum natura non possit illud crear[e] supra terram, nec rusticus eciam poterit, immo est nostrum argentum vivum et cuiuscumque philosophi, tanquam filius est a patre, qui eum generavit. Et per hoc potest sciri cur tam raro invenitur noster lapis in mundo, eo quod non est in potestate nature datum, scilicet per summum creatorem, quod ipsa possit ipsum generare absque ingenio hominis et operacione manuum humanarum; et eciam eo quod homines ignorant naturam materialem illius et commixtionem et operacionem. Ideo ipsum rarissime manifestatur in actu, quoniam ipsi non possunt, vel nesciunt, succurrere nature propter suam ignoranciam, nisi prius transeant per universam philosophiam optabilem, que ea, que absconduntur, revelat.

Verumptamen, fili, credas quod non fiat per miraculum nec per artem confusam, sicut multi infatuati credunt; immo fit […] per artem cognitam, ex qua habemus certam operacionem, que nobis apportat optatum per preparacionem […] quoniam ipsa mutat naturam vilem et sordidam in naturam nobilem et siccum in humidum et calidum in frigidum. Sed, si hec mutacio non esset, natura terrestris dominaretur nature alte et converteret naturam individualem omogeneam ad suam naturam grossam terrestrem. Quia hoc sit verum apparet per experienciam incontradicibilem, quia cum argentum vivum ponitur in vapore sicco atramentali, sicut est aqua acuta, statim dissolvitur per inscicionem [sic] et penetracionem, que movetur ab acuitate forti potenti, et in dissolvendo convertit se in naturam atramenti terrestris, non capiendo formam metallicam, nec formam claram, nec formam celestinam, sicut apparet post evaporacionem dicte aque et suam congelacionem in forma lapillorum crocearum; que croceitas venit a terrestritate pontica sulphurea, que ultra mensuram in dicta aqua est mixta per partes parvulas cum universalitate et simplicitate omogenea; que simplicitas est capta et ligata cum dicta terrestritate per mutacionem luciditatis et claritatis in obscuritatem.

Consimiliter per operacionem mediam cum contraria forma vertitur argentum vivum mixtum cum atramentis per ablucionem aque et ignis, que totum suum grossum vaporem devorat et consumit; immo quod mixtio illius fiat cum argento vivo, que per simplicem aeritatem nature grosse vertitur in simplicitatem, mediante acuitate moderata congelatur et miscetur cum illis, que magis participant cum sua […] luciditate cristallina, sicut apparet post sublimacionem suam. Ex hoc movetur causa, quare nos precipimus temperanciam ignis in sublimacione argenti vivi, quousque acuitas, que per nimium ignem portat grossam terrestritatem, que dat infeccionem materie argenti vivi, fit ex toto evaporata; quoniam illa per impressionem ignis sicci portat grossam materiam in suo ventre, sicut apparet in confeccione aquarum forcium, de qua natura non indigemus aliquid, quoniam est corrupcio nostri magisterii.

Sed velis bene intelligere et per hunc modum. Capias ergo aeritatem simplicem et lava eam bene et fac aquam et prepara eam cum preparacione philosophicali, quousque transierit per quinque planetas et postea veniat ad lunam; et quando transierit per sex planetas, postea veniet ad solem, qui totum illuminat et clarificat. Fili, hoc quod dico significat multitudinem preparacionum, quam habes facere; et in qualibet preparacione virtute illius infigitur complexio cuiuslibet planete. Et propterea, si natura individua invenit aptum et habilem locum sue generacionis in forma metalli, aut ille locus generacionis complexionatur a natura plumbi secundum suum planetam Saturnum, aut a Iove aut Marte vel Venere vel Mercurio aut de Luna aut de Sole. Si in natura plumbi complexionatur, per suam debilem digestionem transmutabit individuum in formam et speciem plumbi crudi et lutosi; et si de natura Iovis aut Martis aut Veneris sentit se esse complexionatum, individuum convertitur in naturam loci, quo coniungetur per suam imperfectam indigestionem; et si adhuc magis dictus locus generacionis est complexionatus in natura Mercurii, erit debilioris digestionis et minoris potestatis ad terminandum individuum in corpus durum metalli; et ideo non potest converti, nisi solummodo inspissari, et facit verti de natura aeris in naturam aque per condensacionem, quam aer capit de suis partibus terrestribus parum digestis, que miscentur cum eo vaporabiliter per defectum virtutis constrictive; et inspissatur in rem crudam aut et reincrudatur per accionem caloris uniformis et humiditatis untuose laxative tartaree, ut lac facit in mamillis.

Propterea tibi, fili, manifestetur quod supradicta corpora imperfecta non sunt nisi abortiva, que non potuerunt ire ad terminum perfeccionis eorum, ut illa, que nata sunt in loco menstruali male ordinato, sordido, indigesto et corrupto, paciuntur egritudinem leprositatis et corrupcionis infra corpus eorum. Et hoc natura facit per defectum preparacionis et defectum caloris naturalis, qui non potest digerere menstruale, quod est materia metalli, aut per suam magnam excitacionem aut stimulacionem ardentis caloris adurentis et colerici, aut individui, aut sui loci mutabilis, cum quo ultima accidencia possint multociens advenire, cum ipse sit continentis tocius materie generacionis.

Quare, si locus mutacionis individualis est talis, quod sit bene temperatus, taliter quod per suam digestionem et temperanciam habeat magis potestatem dupurandi [sic] cum conservacione vel mutativa suum germen clarificatum, verisimiliter illud congelabitur et transmutabitur in finam lunam et puram per vaporem sui sulphuris iam purgati a macula originali leprositatis, que dicitur locus dicte transmutacionis; aut in perfectum solem, secundum contemperanciam quam sussipiet [sic] humidum individuale a loco sue generacionis et digestionis complete aut incomplete. Nam illic, ubi est locus generacionis solis et mutacionis et congelacionis humidi mercurialis in finum solem, ibi certissime dominatur ignis cum multum <cum multum> nobili temperancia et multum bona digestione. Et in loco generacionis lune dominatur aer cum virtute celesti. Et ideo clarificatur et demonstratur quod fumus aut vapor menstrualis terrestris et argenti vivi non debent excedere neque superare pondus metalli puri, nisi equaliter illi; alias in preparacionibus est magis avisandum. Quapropter [apparet] quod, si magis habeat de virtutibus terre in loco generacionis quam de lumine et nobilitate, que veniunt per inmissionem planetarum in dicto loco, congelatum obtinebit tenebrositatem, fuscitatem et ponderositatem lutulentam et frigiditatem, sicut plumbum.

Quare apparet quod in plumbo dominatur elementum terrestre, sicut in auro dominatur elementum altum cum perfecta temperancia. Et si magis dictus locus participaret cum virtutibus celestibus et minus cum virtutibus terrestribus, esset fulgens et resplendens absque aliqua corrupcione, firmum et solidum per construccionem parcium, que demonstrant gravitatem et ponderositatem per necessitatem laxacionis. Et quantum est de hoc, per contrarium dicitur proporcio, constituens speciem auri, ad quam proporcionem venit materia depurata in illum terminum proporcionalem ad congelacionem materie propter frigiditatem loci et per siccitatem localem, quod bibebat totum humorem per calorem naturalem ventris materni per terminatam digestionem; et remanet mater mortua sine aliqua virtute; et vertitur in frigus, quod constringit, congelando mercurium plenum caloris perfecti in metallo iam formato.

Super omnia, que diximus et fecimus sciri, omnis filius doctrine et artista se debet avisare singulariter, et insimul notando virtutes minerales proximas perfeccioni. Quoniam iam diximus quod argentum vivum depuratum vertitur in naturam illius, cum quo coniungitur; hoc intellige tam in prima parte, que est de purgacione et creacione lapidis, quam in secunda, que est de fermentacione et mutacione illius in finam et veram medicinam. Tunc, quando transieris in secunda parte secundi gradus, coniunge sulphur iam creatum cum fermento abluto, quod vocatur ‘unguentum’, quia scitur et videtur quod hoc, quod dat formam, convenit cum illo, quod illam capit. Item constat et supponitur omnem generacionem esse ex convenientibus in natura, que portat formas et virtutes celestes in se. Et ideo hec est causa quod id, quod nostra preparacio non potest supplere, nisi forte esset per virtutem longinquitatis temporis cum multis erroribus in prima parte, fermentum supplet et complet per suas virtutes temperatas et multum bene digestas cum brevitate temporis absque magno impedimento, si bene scias facere in secunda parte.

Et in hoc nos superamus cursum nature, quoniam ipsa finit opus suum per solam digestionem et nos finimus per fermentacionem ex eo, quod natura per suam digestionem iam complevit. Iccirco habeas in te ad faciendum, aptes preparaciones cognitas et habeas pacienciam in eorum longa mora; omnis enim prolixitas temporis est in opere nature, cum ipsa non operetur nisi paulatim, aut passim. Et preparaciones non facimus, nisi per illam naturam et intentionem temporis revoluti perficiuntur sicut alie res create per naturam. Et qui ignorat nostras preparaciones numquam habebit thesaurum, qui datur et elargitur omnibus electis filiis doctrine nostre. Beatus qui hanc intelligit.

Postea dicimus quod necessarium est scire in prima parte emendare et restaurare lapidem, quantum perdet de sua prima natura temperata in toto regimine preparacionis; nam in illam habet reverti et transire ab illa ad maiorem per partem secundi gradus. Propterea, fili, dicimus quod, de quanto magis elongabitur a suo temperamento per mortificaciones corporum factas in prima parte, tanto magis perdit de sua prima natura, et est corpus passum tanquam homo, qui est in magna infirmitate per conturbacionem suarum virtutum spiritualium aut per resolucionem illarum a corpore, quod continue frustravit. Et hoc vocamus labilitatem aut debilitatem, quando corpus sic elongatur a suo nobili temperamento aut a sua coequalitate complexionali, in tantum quantum patitur, eo quod deficit ab illo, quod ipsum confortabat. Et in tanto quod magis suscepit partem elongacionis, de tanto per viam confortacionis approximabitur per reduccionem et verum temperamentum. Et de tanto quod magis extendes rotam, in portando corpus ad longiorem corrupcionem et mortificacionem sub aliqua conservacione, de tanto erit maioris vite et perfeccionis, si postea per confortacionem suorum spirituum perditorum cum reduccione vertatur ad suum temperamentum.

Et est racione huius, quod accepit in sua prima attraccione facta in regimine reduccionis, que superat in maiori quam perdidit in sua mortificacione, quoniam temperamentum non fit nisi cum restauracione rei perdite, videlicet spiritibus perditis vivificativis, nec restauracio potest fieri sine naturali attraccione, nec attraccio sine naturali evacuacione, nec evacuacio sine mortalitate, que fit per cremacionem sui corporis et calcinacionem et evacuacionem humidi radicalis.

Fili philosoph[i]e, scias quod, quando corpus est crematum et combustum et vacuum ab omnibus suis spiritubus [sic] animatis, tunc est longius quam potest esse a suo temperamento et finivit rotam corrupcionis, ad essendum proprius locus generacionis. Et quanto perdiderit magis de humore superfluo in sua solucione, de tanto magis trahet ad se dictum humorem exuberatum in sua reduccione.

Exemplum: si corpus perdit B et C in sua solucione et corrupcione per rotam extensam, ipsum recuperabit et trahet D et E, que equipollent perdicioni B et C. Et ultra hoc per naturalem attraccionem magis veniet in regimine reduccionis et trahit F et S, que sunt exuberata ex D et G per fermentacionem B et C. Et si corpus non perdit nisi B per rotam minorem, ipsum non potest recuperare in loco illius nisi C et postea D exuberatum a B, ad eundum ad magis temperamentum, quia sua perdicio non suffert, neque cursus nature; sic quod tantum quantum temperancia rote minoris e[s]t minus perfecta pro causa sue minoris corrupcionis, de tanto est minor temperancia rote extense cum duplici perfeccione, que nascitur a maiori attraccione humiditatis in profundiori racione sue forcioris calcinacionis, solucionis et mortificacionis.

Et ideo, fili doctrine, potes intelligere totam intencionem nostram, quoniam nostrum magisterium non est nisi […] colligacio humoris resoluti, aut solucio unius et congelacio alterius, et mortificacio unius, qui est spiritualis, et vivificacio alterius, qui erat corporalis.

Quoniam in quali modo lapis se habet ad dissolvi, tali modo se habet ad componi. Et ista colligacio non est alia res, nisi multiplicacio argenti vivi exuberati et fixi, per multiplicacionem cuius noster lapis venit ad maius temperamentum et perfeccionem.

Hoc, fili, est complimentum diminucionis corporum imperfectorum, que deficiunt de uno parvo humiditatis fixe et inspissacionis perfecte. Quapropter oportet quod nostra medicina portet complementum illorum in corpus perfectum, scilicet multiplicacionem argenti vivi et inspissacionem bonam et fixionem permanentem. Fili, considera hoc, quod monstramus, quoniam de toto nostro secreto tibi manifestamus primas causas, que sunt encia realia nostri magisterii; et sine illis numquam potest compleri. Quapropter intellige hoc, quod notamus in nostro presenti »Testamento«, cum acuitate tui intellectus, et videas meas doctrinas, quomodo se habent associari et in quo loco melius adveniunt; et quomodo habent fieri et quanta regimina sunt; et […] vadit prius aut posterius; et quam potestatem habent. Quia iam tibi diximus quod nostrum magisterium non est nisi corrupcio unius forme et generacio alterius cum conservacione sue speciei multo magis resplendente et lucente. Et tunc hoc, quod ad nostrum temperamentum poteris vicinare, per tuam elucidacionem approxima; et hoc, quod poteris elongare, elonga ab illo, et venies ad corrupcionem prime forme […] que est nobilis generis.

Fili, regimina nostri magisterii sunt interligata, quia primum adiuvatur tercio et secundo, et tercium a primo et secundo, et secundum a primo et tercio. Quando igitur eris in tercio, manuleva de primo [et] secundo; et quando eris in secundo, manuleva a primo et tercio; et quando eris in primo, a secundo et tercio. Et omnia illa regimina ligantur <u>unum cum altero, non solummodo per diversas mixtiones operacionis, sed per diversam digestionem decoccionis, que reducuntur cum reiterata putrefaccione. Quapropter monstratur quod totum non est nisi unum regimen decoccionis, quod […] per diversas mixtiones operativas cum ordinatis intencionibus complet primum gradum nostri magisterii.

Fili, intencio nature est multum ordinata per opera erratica: intellige igitur intencionem nature et sui operis cum sua reversione, quia prima mutacio respicit ad unum actum et per intencionem illius fit, et ab illo transitur ad secundum actum mutativum, qui respicit mutacionem tercii. Et nullus istorum potest finiri absque adiutorio alterius, cum se habeant fieri per contrarias operaciones, sicut tu potes sentir[e] per solucionem corporis, que est causa congelacionis spiritus; et congelacio spiritus est causa dissolucionis corporis, sic quod quolibet [sic] respicit suum actum differentem cum racione concordancie. Hec est reversio erratica elementorum, quam indiges bene intelligere; et si illam intelligis, resplendet uberrime tuus intellectus in confortacione et debilitacione, que sunt in nostro summo secreto et in omni cursu nature, quoniam per illa est quodlibet temperamentum aut distemperamentum nostri magisterii, que sunt latitudo complexionum.

Fili, omnis latitudo complexionis cuiuscumque speciei sic vertitur ad temperamentum aut distemperamentum; et ideo prime differentie complexionum tantummodo due sunt, videlicet temperata aut distemperata. Complexio temperata est illa, in qua prime qualitates mutualiter rumpuntur, quousque veniant ad illum terminum, per quod resultat melior et potissima disposicio compositi secundum totum illum modum, qui debetur sue speciei. Nam in qualibet specie absolute habetur temperamentum, quod est tale ad suam speciem respectu sue individualitatis. Complexio distemperata est illa, in qua corpus solare bene complexionatum separatur a meliori disposicione per dominacionem aliquarum qualitatum primarum aut simpliciter aut composite.

Ideo omnis complexio distemperata aut est simplex, aut composita. Simplex est illa, in qua solummodo una qualitas dominatur, sicut siccitas in nostro lapide, cum qualitate simplici. Non intelligas quod dicamus ‘simplici’ [sic], que non participat cum aliis in aliquo, quoniam hoc est contra racionem complexionis, cum sit qualitas composita ex quattuor primis, sed ex eo quod per iudicium cognoscencie certe, quod sensus nobis dedit cum signo manifesto, scimus et videmus quod una illarum quattuor tantummodo dominatur multum suo contrar[i]o. Et ob hoc volumus dicere quod quando lapis reducitur, vertitur de humiditate multum magna in siccitate multum magna et in humiditate minuitur, aliter in humiditate minima, in frigiditate minori et caliditate minori, aliter maiori.

Quare apparet quod, cum per istam siccitatem elementum terrestre determinetur, noster lapis humidus in natura terre aeree per <per> regimen reduccionis naturaliter convertitur. Propterea voluerunt aliqui dicere quod noster lapis siccus erat in ultimo gradu et in longiori sui perfecti temperamenti iam passus, racione sue siccitatis et acuitatis, quare voluerunt illum cibum foras educere ad suum temperamentum cum mutativa humiditate fermentabili. Sed hoc contra stabilem racionem visum est per sapienciam nature, et inconveniencia multum magna suo intellectui, cum noster lapis per regimen reduccionis iam sit informatus per contrarias qualitates differenciales cum concordancia, per quam informacionem quelibet res temperatur et approximatur vero temperamento.

Quia, cum noster lapis fuerat per regimen secundum mortuus et submersus in gurgite magne Satalie, et sua pastura et nutrix fuerat de toto cremata et arsa, deficiens de vita perfecta, que est causa approximacionis nobilis temperamenti; ideo relinquitur et dicitur quod noster lapis est in longiori quam potest esse a suo temperamento, existendo in dicto regimine secundo et stando infra illum terminum, in quo sunt due complexiones extremiores. Quoniam necessarium est quod materia non sit proiecta, aut tracta de latitudine dicti termini, sed quod participet aliqualiter cum aliqua complexionum metallina, que sunt propinqua extremitati, et quod materia non transeat ultra extremas complexiones, que participant cum morte. In alio modo, si intensio aut remissio processerit contra materiam qualitatum fortiter contrariarum, iam deficeret pro toto et in toto dicta materia de complexione metalli, in tantum quod postea non possit salvari sub illa individuum speciei metalline, sicut apparet in combustibilitate materie, quando per multum ignem corrumpitur et separatur sua natura totaliter per defectum naturalis informacionis.

Iccirco, fili, intellige et avisa quod quantum corpus non separetur de toto ex sua natura, hoc est de suis particularibus complexionibus ultimis, que continentur sub latitudine temperamenti. Et in tali punctu materia existente, dicimus quod ipsa est in longiori a suo temperamento. Sed si velles ideo dicere quod nostrum magisterium deberet incipere per tercium regimen, deficeres in intellectu operis, cum adhuc non habeamus subiectum neque materiam convenientem, in qua et per quam elementa se habent fixari; quare convenit quod per tercium regimen ex aqua et terra noster lapis sit primo creatus.

Dicimus igitur quod lapis noster primo creetur, ut subtilis substancia calidior et sulphurea extrahatur a suis extremis; et quod illa attemperetur cum humore et cum calore, qui est secundum instrumentum perfect[iv]um nature et medium participans in medietate dicte substancie, per quam recipit tincturam metalli, que est in dicto instrumento. Sic, fili, extrahimus nostrum lapidem ab extremis, in quibus sunt media confusa, ut non unum nec altrum, sed medium aut neutrum inter extrema, ex quibus materialiter exivit.

Nos vocamus ‘neutrum’ secundum consideracionem expressam in tractatu »De intencione alkymistarum sapientum«: non tamen in quantum sit neutrum per abnegacionem extremorum, sed per participacionem unius et alterius; et omnia sua extrema dicuntur corpora et spiritus, ex quibus omnia neutra et omnia media procreantur. Cum igitur tale <ne>neutrum creetur a suis propriis extremis mineralibus certis et cognitis, participabit sine dubio cum natura illorum indistincte secundum iudicium sensus et experimenti. Et sic per consequens habebit in se et possidebit certa et subtilia extrema mixta et indistincta totaliter absolute. Et ideo dicitur neutrum sicut sanum et infirmum, et ideo habet indifferenter per suam proprietatem operare et reddere corpora infirma, nec egra nec sana, quousque virtus sanitatis ei integretur; per quod apparet quod hoc est de racione imperfecta, que venit a sua egritudine.

Modo fac de isto neutro extremum perfectum, sicut est imperfectum. Tu ei adiunge alia vice sua de natura omogenea, ex qua creabatur in parte, scilicet simpliciter, ad finem quod perfeccio sanitatis, que est in aere, tollat egritudinem neutri et quod virtus unius, quod est infirmum, confortetur per virtutem alterius, quod est sanum. Et infirmitas neutra, que venit ex parte terre et aque, sit elevata commensurabiliter cum calore et humore; et invenies quod approximabitur extremo perfectivo et temperato et non tenet nisi mediam partem infirmitatis et duas sanitatis.

Altera vice fac istud extremum imperfectum et adiunge ei duas virtutes operativas: aerem et ignem naturalem; et invenies eum reversum ab extremis et mediis imperfectis ad extremum plenum sanitatis et tocius <et tocius> bone temperancie. Intellige bene, quoniam totum tibi diximus post consideracionem capituli illius, in secunda parte, quod incipit: «Noster lapis, fili, manet in omnibus suis elementis».

Ista distinctio docet quod mediante A a dictis litteris componuntur sex figure pro prima parte solutiva, scilicet tres triangulares et tres circulares. Prima circularis significatur per E et fit ex B C D; secunda circularis significatur per I et fit a secunda triangulari, composita de E F G; et tercia circularis significatur per K, que fit de tercia triangulari, composita de E G H.

Et iste figure solum pertinent ad primam partem solutivam, que vocatur proprie liquefactiva.

Ista distinctio docet quomodo ex dictis duabus figuris circularibus, scilicet I et K, in quibus est prima figura de E confusa, formantur per divisionem alie due figure isto modo. Unde sciendum est quod per figuram circularem de I significatur compositum lune; et per aliam circularem de K significatur compositum solis. […] De figura, que est de I, extrahuntur L, M et N. Et iste tres littere constituunt triangularem figuram tertie distinctionis. Et de alia circulari figura de K per divisionem separantur O, P, Q et R, per quas secunda figura constituitur quadrangularis. Per L significatur terra compositi albi; per M aqua; per N aer; per O significatur terra compositi rubei; per P aqua; per Q aer; et per R significatur ignis nostri lapidis. Et iste due figure pertinent solum ad secundam partem solutivam, per quam integratur prima et principalis operacio, que est dissolucio facta per reductionem ipsius in argentum vivum.

Fili, istud alphabetum oportet sciri cordetenus a te, si vis scire practicam, que formatur per artem cum ratione theorice, que venit prompte infra formam memorie omni nobili intellectu[i], si eam studueris. Et sic habebis practicam habituatam in figura reali, quam poteris ponere in actum ad tuam voluntatem sine alio magno labore. Et nisi scias cordetenus predictum alphabetum, non poteris practicare nec eciam solum incipere; ymmo eris impeditus, ut nescias quid facias, quia ignorabis receptionem specierum, quas tibi littere significant; nec scies eas miscere cum talibus mixtionibus, quales natura requirit, quas est necesse, ut sciat quilibet practicus artista, ad finem ut dicte mixtiones sint operationes nature, eo quod dicte littere sive sua significata sint propria materia proprii quesiti.

Instrumentum practicale valet tantum dicere sicut ponere theoricam in facto operativo, mediante instrumento habituato, quod demonstrat tibi qualiter de supradictis litteris figurantur per primam partem solutivam sex figure principales. Postquam igitur tale instrumentum habes habituatum, reduc illud in practicam, retornando ad primam figuram, que componitur ex B, C, D, modo quo sequitur.

Super istam figuram, que est prima triangularis, tibi monstrabimus introitum practice. Et dicimus tibi quod fit aut debet fieri de duabus substanciis corporalibus et de una essenciali et accidentali portata in suo ventre, sicut per figuram E tibi representatur.

Fili, intencio quare nos facimus istum triangulum est ut ab illo, mediante bonitate A, per artificium extrahamus et habeamus elementum humidum temperatum a calore contra naturam, in quo et per quod possint corpora resolvi in argentum vivum, quod est elementum omnium corporum liquabilium et prima materia; et quod in eo possit continuari noster lapis siccus, creatus ex argento vivo. Igitur, fili, cum hoc sit primus introitus in nostro magisterio, applica te ad pondus, unde exit temperamentum cum libra tensa, sicut tibi dicemus sine aliqua mora.

Cum virtute de A primo accipies unam partem de D et mediam de C; et totum sit pistatum super marmore et subtiliter pulverizatum et subtiliter mixtum pones in una cucurbita vitri. Postea […] pone tuum alembicum superius, in quo per convolucionem condensantur spiritus, lutabisque iuncturam cum benda panni liniti cum pasta facta de flore farine, distemperata cum albumine ovi, ut proprietates unite trium mercuriorum, videlicet salsuginei, vitrei et aquatici, coniunctorum in unum, non perdantur.

Et cave bene quod dicti pulveres positi in cucurbitam non transcendant pondus octo unciarum libralium. Sed pones in duabus cucurbitis de simili materia pulverizata secundum pondus octo unciarum in qualibet cucurbita, semper pro abreviando tempus; eas colloca super tuum furnellum longum, factum ad modum quem tibi declarabimus in capitulo furnorum. Et non ponas nisi tres cucurbitas vel carabasas super dictum furnum, quoniam ignis non posset contemperari cum multis equaliter, sicut requirit mixtio nature. Et dicte cucurbite collocentur una longe ab altera, spacio quinque vel sex digitorum. Et fac quod fundi earum lutentur cum terra pilosa, intrando in furnellum per corpus superioris fogasse ad spissitudinem materie. Et pone cineres delicatos superius et bene expressos ad spissitudinem quinque digitorum. Et respice postea quod quelibet cucurbita habeat suum receptorium proprium cum longo collo, et continens receptorii non senciat in aliquo calorem furnelli, ne aqua distillata in receptorio ad superius possit fluere, nec spiritus transgulari.

Postea, fili, habeas serraturas lignorum, de quibus debes fecisse provisionem, duas partes; et unam et mediam de pasmo vindemie, seu de torba minuta, aut de tan bene sicco; et misce cum dicta serratura. Et de tali composicione imple tuum furnellum. Et postea accende ignem tuum in duobus extremis furni et permitte accendi ipsum; alium ignem non oportet fieri, quem videbis distillare ad quinque punctos vel ad decem, seu quindecim, seu viginti. Et quando distillabit ad viginti equaliter, cum baculis parvis, alias lignis, incipe facere ignem flamme ad directum materie et respice, quantum distillabit et quod aqua sit clara. Et si redeat ad quindecim, quod aqua sit clara quasi fumus subtilis, continua illum ignem. Et si videas quod de quindecim punctis rediret ad duodecim, vel ad minus, fortifica tuum ignem et illum continua secundum punctum sue distillacionis; et postea tercio fortifica tuum igne de uno puncto magis quam sit incensus et illum continua, quousque videas quod ulterius non distilletur; tunc permitte tuum ignem et claude tuum fornellum, permittendo perfrigidari. Et si aqua est fina et clara sine aliqua turbulencia, ipsam recipe et custodi in vase cum cera bene clauso, ne respiret aliquo modo, nec aer ibi intret, quoniam tam cito corrumpetur spiritus, qui est subtilis, per aerem qui intrat, plenus tota sordicie extranea natura.

Et recorderis bene quod, quando incipies facere ignem lignorum, sis habituatus de pasta predicta et benda panni linei ad lutandum iuncturam vasorum alembicalium cum suis receptoriis, ponendo unam paleam inter dictam bendam et vasum receptorii. Quoniam aliquotiens, quando superatur ab igne, aer vult respirare, cum rem non habeat continentem, que eum possit retinere; cum tam calidum est subiectum, quod eum retineret, quod nullo modo possit sustinere ignem violentum seu excellentem. Et ideo necessarium est quod habeat locum respirandi: aperi foramen, quando audis ipsum sufflare.

Questio: Pater, propter quid fecisti practicam tam longam?

[Solutio]: Fili, ut melius hab[it]ueris in omnibus rebus parvis et magnis et habeas cognicionem omnium ignium generalium in aliis operibus per presens capitulum, et omnium lutamentorum. Quoniam non sumus intencionis ut tibi plus dicamus, cum sapienti et intelligenti mediante practica predicta non sit aliquid difficile. Quia nunc potes dicere quod menstruale fetens habes in tuo precepto, quod est res vilis, per quam omnia corpora in suam primam materiam reducentur breviter; et est pura nascencia rei mirabilis et multum proficua, si eam scis cognoscere cum claro intellectu.

Fili, istud menstruale elementaliter fit corpus aquaticum per altam virtutem, que est quarti elementi, ut est ignis calidus, qui miscet omnes res multum uniformiter, ad quam mixtionem homo non potest attingere, nisi ignis sit magister, qui facit de tribus unum sua reductione, sicut vult natura, que uniformiter miscetur cum humore, qui est principium naturale maioris operacionis.

Quero, pater, quid est tercium? Quoniam ipsum tu non posuisti.

Fili, forma non potest stare sine materia, ut apparet, nec materia potest facere ullam rem, que sit, si forma deficiat. Nec D potest stare sine B, quod habet formare res, que in mundo sunt. Argentum vivum non habet renominacionem. Sic dicimus de C, quod formatur de B, quia sic vult A; propter quas probatum est quod plus est ibi de B quam de C vel del D. In isto est causa, quam proprietatem appellamus suo proprio nomine; et hoc est verum, quia in simplici unitate ipsa collocatur cum magna potestate, quam lucrata fuit a tribus substanciis iunctis in unam, que est virtus communis cuilibet corpori […] sicut traditum est in »Proprietario« nostre artis presentis. Unde tibi dicimus ut agnoscas suam virtutem et suum precium, quoniam postea cum eo agnosces alias, que sunt maioris precii et maioris valoris. Quapropter habeas in memoria suam primam figuram, que est hic presens et significatur per E in forma circulari.

Lumen mundi, fili, vel partem eius, oportet nunc ut dissolvas per primum regimen, quod est dissolvere, hoc est per liquefactionem omnium suarum partium, que sunt substanciales […] cum trituracione facta per motum ignis contra naturam. Unde stolidi delusores ignorant eius naturam. Ideo facis per istum modum sine tactu pedis vel manus.

Tu in virtute de A accipe unam unciam de F bene purgato per capellum aut forte cinericium; et illud bene trituratum scinde per parvas pecias, curtas et strictas; et post divisum in duas partes equales recipi [sic] duo vasa vitri, que vocantur ‘solutoria’, sed melius ‘liquefactoria’ dicuntur per alias gentes in isto regimine. Videtur ergo quod inter solutorium, calcinatorium et liquefactorium non est differentia, cum secundum opera vas recipiat denominacionem; de quibus forma et figura monstrabitur in capitulo vasorum. Et in quolibet illorum pone unam unciam et dimidiam de E […] proice cito intus quamlibet partem de F; et post incontinenti non sis negligens claudendi cum suo coopertorio pulcro et lutandi iuncturam cum fina cera, alias terra, cum albumine ovorum impastata. Et facto hoc pone postea totum in balneo calido per tres dies. Ut Deus det tibi bonam diem.

Postea accipe F et colabis ab inde aquam in quodam receptorio mundo, inclinando multum bene vas caute, ut terra de F non possit aliqualiter celari, nec aqua turbari; et claude receptorium, ubi est aqua de F, sicut audisti de clausuris, et postea pone ad partem. Postea incontinenti super solutorium de F, quod debet dissolvi, pone suum alembicum, quod discrete ungas cum bona clausura, sicut superius dictum est. Et post super cineres delicatos situetur; et in novo receptorio separa humorem cum igne serraturarum; et quando humor omnis distillabitur, fortifica tuum ignem de carbonibus parumper, secundum quod tibi videbitur, pro calcinando terram. Sed caveas a nimio calore, quoniam a calore solis hoc fieri vidimus. Et intellige, si velis, ne sis insipiens. Et illum calorem continuo da ei per undecim horas.

Post permitte infrigidare et claude fornellum; et post vade cubitum et mane facto accipe tuum calcinatorium, quia sic vocatur propter operacionem sue proprietatis, quam tibi nunc obtulit actus naturalis. Et intus proicies menstruale supradictum, in quo fuit dissolutum G, et videbis operari et fumos superius ascendere et metallum calcinari cum liquefactione. Sed claude cum proprio coopertorio, quod intret interius. Et cave ne ponas in alium calorem, in quantum operabitur sua propria virtute.

Postquam vero operata fuerit et quieverit, luta bene iuncturam cum cera communi; et sic lutatum pone in balneo per tres dies naturales, ut alia vice fecisti, quoniam sic ei pertinet. Et post cola aquam et distilla humorem et calcina terram, sicut prius fecisti. Et tociens reitera hoc, donec dissolvatur per istud regimen in forma liquoris. Et semper pone ad partem oleum alias limum dissolutum per artem, quod est sui corporis deportare per aquam. Et coniunge omnes dissoluciones, quando totum dissolvitur. Et post pone ad putrefiendum in calore temperato per mensem et dimidium; et bene lutetur vas putrefactorium sive resolutorium; et sit ipsum clausum cum suo coopertorio. Et sic perficitur figura de I.

Postquam diximus de albo, dicemus de rubeo. Fili, corpus solis est totum essenciale respectu argenti; ideo habes avisare quomodo habes ipsum transmutare. Verumptamen omnia opera sua concordantur in essencia unius operationis, si scias considerare cum adiutorio illius, quod tibi dabimus phisicaliter de aqua corruptibili, que per suam magnam virtutem liquefacit solem et portat eum superius in aerem, quod est nostrum secretum.

Tu in virtute de A recipe unam unciam aque compositi argenti distillati per alembicum et in illam proice unam unciam de G vegetabili; post pone intus tuum aurum secundum pondus de G et post pone in balneo per duas dies aut quatuor: et infra dictum terminum invenies totum nigrum ut carbo. Post pone intus duodecim partes de E et post pone totum hoc putrefieri per mensem et dimidium.

Recipe duas uncias de G et extrahe suum humorem per alembicum cum duabus uncis nature communis, que est aqua vini; et in una uncia proice solem, quem vis dissolvere. Ista solucio fit sub conservacione sue forme; quapropter sapientes phisici faciunt ex hoc aquam potabilem et multum confortabilem, sicut tibi dicemus. Post congela istam materiam, separando aquam per alembicum. Post proice intus de succo de larien, alias lunarie, quantum volueris; et videbis aurum dissolutum in aquam vegetalem in colorem solis. Et sic de tribus rebus formamus terciam figuram circularem, per K significatam.

Fili, postquam tuum compositum album putruerit per mensem et medium, tunc animabitur et magna virtute multum preciabitur. Et ab isto separabis elementa, in modum quod sequitur.

Tu recipies vas, ubi est materia, et pones alembicum superius, inserendo coopertorium; et illud bene lutatum collocabitur in balneo marie, secundum quod scies cum tua discrecione et tibi demonstrabitur per nostram doctrinam. Primo recipies aquam per distillacionem cum levi igne, equaliter continuando, quousque non possit aliquid distillari. Tunc cessa ignem et permitte refrigidari. Et post accipe vas et pone super cinerem, parum et parum vigorando ignem. Distilla aerem totum mixtum cum suo igne et illum pone ad partem cum suo proprio receptorio; et illud quod remanet in fundo combustum, est terra sicca et nigra.

Questio: Quare distillatio aque fit in calido et humido, cum aeris fiat cum igne sicco?

Et ideo operatio nobis demonstrat nature subtilis quod convenit extrahi aquam per substanciam humidam cum calore multum subtili, cum artificialiter non possit esse subtilior separacio in eo, quod videtur quod aqua non sustineat ignem stans in sua natura. Ideo est necesse quod cum igne corrupto habeat separari. Sed aer et ignis, qui sustinent ignicionem, distillantur per cineres, quando partes grosse et colores terrestres ascendunt superius in aere. Sic divides tria elementa, que significantur per L M N. Quoniam ad album non est ignis nostri lapidis necessarius; sed ad rubeum sunt quatuor elementa, significata per O P Q R.

Fili, post istam separacionem respice, ut habeas terram fixam, per quam nulla res ab ea possit sublimari; et hoc super omnia post rectificacionem quatuor elementorum, per quam constituitur secundum regimen, quod est unum de quatuor principalibus. Et post istam separacionem exacte oportet te superare proprietatem mercurialem in tua mixtione, quia, si hoc facis, eris magister nature vincentis. Sed intellige in supradicta prima commixtione, sicut tibi diximus in nostra »Theorica«, esse necessarium tibi quod proprietates mercuriales superent proprietates fetentis menstrualis, si velis esse inventor preciose invencionis nature.

Fili, racione istius vocabuli proprietates tibi dantur omnes, ad intelligendum seu cognoscendum virtutes omnium materiarum, sicut declaratur in »Proprietario rerum« istius artis. Quia quelibet proprietas, quamvis non sit nisi una communis omnibus mineralibus, verumtamen ipsa determinacionem recipit a sua causa, sicut visibilis experiencia cum claro lumine nobis effectualiter monstravit per divisionem ipsius per quatuor elementa; et sicut manifeste potes videre in simili modo. Quia proprietas, que est in parte terre, siccat multum et congelat et fixat; et que est in aqua, infrigidat multum et dissolvit atque lavat; et illa que est in aere, humectat, lenificat et facit fluere partes discontinuatas; et illa que est in igne, calefacit et tingit. Adhuc recipit ipsa aliam determinacionem secundum materiam sui elementi in grossicie et subtilitate, propter varietatem cuius respiciendi sunt quatuor ignes principales ad respectum substancie proprietatis quatuor elementorum.

Quoniam proprietas, que est in terra, est grossioris substancie et fixioris nature, per quam ipsa habet maiorem toleranciam contra ignem; ideo debetur ei ignis proprius, secundum exigenciam sue nature; et sic de aliis elementis. Et sic apparet quod sub conservacione proprietatis materia gubernatur cum certis gradibus caloris excitativi seu secundativi. Quapropter nunc, quando separabis elementa, videas quod materia non evacuetur a sua proprietate per ignem magnum, quamvis sit excitativus sive contra naturam, quoniam ambo sunt destructores et inimici mortales generacionis, nisi regula geometrie servetur ibidem, cum qua trahe ad tuum pulcrum placitum aerem; et sine ipsa non.

Fili, ibi est secretum, quod valet plus quam denarius aut aurum, extrahendi naturam foras, idest verus mercurius plenus proprietate.

Fili, practicam tibi dedimus, qualiter potes eum extrahere cum igne appropriato. Sed nunc tibi dabimus totum nostrum instrumentum, cum quo potes ipsum conducere et opus dirigere. Quando volueris extrahere aerem a suo loco, oportet opus tuum nature assimilari. Fili, in subiecto vacuitatis sunt extrema et media secundum magis et minus, propter quod unum elementum fugit in aliud et in illud revertitur per necessitatem nature, sicut manifeste exemplificat aqua, in qua dissolvit[ur] tantum de sale, quantum potest continuari, alias contineri, in humido aquatico respectu aeritatis salis.

Quapropter tibi demonstravimus, cum humidum sit porosum, in qua porositate continuatur sal, alias continetur sal, qui est lapis naturalis deportatus in aquam, quia est dominus lapidis, stans in sua cathedra. Fili, eius cathedra est per poros suarum aquarum, qui primo erant pleni aere […] que inspissat. Et ideo oportet quod, quanto magis spissatur, tanto fugit a rarifacto et vadit ad condensum, cum pori supradicti sint pleni materia grossa, propter evacuationem simplicis. Quoniam numquam datur vacuum in natura; ymmo cicius haberet destrui, quam posset hoc sustinere. Et hoc monstrant exempla phisici in sciencia ventosarum, et nos in extractione aerum naturalium, de qua re voluerunt dicere aliqui antiquorum quod natura erat vacua a tota entitate, quando sic omnem rem trahit a suo gradu proprio. Sed non habent de natura totam profunditatem. Quoniam, quamvis calor ignis consumet materiam aeris humidi et eam reddat porosam, tamen adhuc dicta materia sive dictus locus, non obstante quod ipse trahat secundum proportionem nature vacue dicti loci plus quam perdidit, sicut apparet in pluviis et convalescentibus post longam infirmitatem, natura quorum magis appetit, quam possit digerere, et tamen locus ille proprie secundum veritatem numquam manet vacuus omnibus entitatibus nature, sed solum sua materia simpliciori qua participat secundum nostram scienciam sensibilitatis inter simplex et simplicissimum, que sunt extrema simplicioris, sicut est aer, in quo nos spiramus, respectu suorum duorum extremorum, scilicet elementi aque simplicis et aeris puri simplicissimi, qui vocatur ether, quia est prope ignem. Et si hoc erit verum, nullum elementum haberet certam speram animacionis nec stacionis; et maxime aer, qui vocatur ether, qui non potest destrui neque corrumpi per calorem ignis, qui semper ei sit prope.

Ideo est declaratum quod numquam vacuitas datur nature, quominus ibi sit de alto in bassis speris, quando ignis habet ibi locum. Sic est natura appetens perfeccionem; aliter corrumperetur et remaneret inanimatus, alias inanis, locus nature, quod est certa spera unius elementi vel alterius, cum non sit minus sine virtute et sine attractione; et per consequens remaneret vacua a fine, quod numquam fuit requisitum a natura quod ipsa remaneret sine istis proprietatibus. Quapropter, devastata natura simpliciori, scilicet aeris, qui stat humorosus in ista spera, que ei datur et proprie debetur propter mediacionem ponderositatis et levitatis, verumptamen semper in illo loco moratur simplicissima, quam ignis non potest devastare. Sed cum ista simplicissima materia non sit sufficienter occupativa sive repletiva loci dicte spere secundum suam substanciam, ideo, volente natura dicti loci suo instinctu recuperare cum restauracione de materia sua perdita aut rei consimilis illi, desiderando semper venire ad suam perfeccionem, recuperat illam cum virtute attractiva et cum magno appetitu, trahendo substanciam alicuius elementorum per rarificationem illorum, quousque natura recuperaverit suum debitum, scilicet id quod perdiderat propter calorem ignis.

Et quanto magis locus evacuatur, intelligendo sicut iam dictum est, tanto magis natura illius propter suum magnum appetitum habet maiorem fortitudinem maioris attractionis, ut apparet in condensatione aeris et pluviarum, aut sicut visum est quod natura vitalis, confortans cum restauracione, rarificat membrum lesum, quod est unum de partibus sue substancie individualis, in qua deportatur. Et ista est racio radicalis et potestas nature, sine intencione cuius nihil potes facere. Quoniam per eam elementa ascendunt et descendunt, ingrossantur et rarificantur, componuntur vel deligantur propter fortitudinem amoris. Et quanto plus ignis simplicior est cum magna actione in dicto loco nature, de tanto forcioris deperdicionis materie proprie est dictus locus continens, et per consequens fortioris attractionis.

Fili, si hoc intelligas, intelliges et scies qualiter omnes res mundi fuerunt per naturam, et quomodo tu potes eas facere ad respectum nature, si aerem possis habere, qui causatur per naturam. Sed animacionem quinte essencie racionalis nulla res est, que sciat facere, nisi Deus habeat creare; ideo haberes artes certas cum multis aliis scienciis. Unde ista est una, que est forma ad sciendum omnes alias subtilioris subiecti causati per naturam. Quoniam hoc, quod natura facit, nos possumus bene destruere; et hoc post reformare, ponendo infra naturam, sine qua nullus phisicus poterit curam facere. Et hoc detur pro sciendo dividere elementa, quod est magnum secretum cum formato instrumento; et sicut de albo fecisti, fac de rubeo.

Fili, quando diviseris lapidem per quatuor elementa, necessarium est ut illa purges per istud regimen. Sed primo debes scire substanciam quatuor elementorum. Unde dicimus tibi quod terra et ignis similantur in substancia lapidea, aut lapidis, et ideo indigent preparacione ignis calcinativi. Et alia duo, scilicet aer et aqua, sunt nature aquatice; quapropter necesse est ut scias preparacionem debitam ad exigenciam sue nature, quoniam aqua et aer indigent preparacione, que fit cum septena distillacione, quousque evacuetur a tota adustione, que eveniebat eis ex parte menstrualis, et maneant pleni vere tincture sine quacumque adustione.

Fili, aquam et aerem distillabis ad partem in sua rectificacione quodlibet per se; et feces aque pones in terram, quam facies in qualibet distillacione. Et post sextam distillacionem pone unam guttam vel duas supra unam laminam puri argenti: et si nigrifaciat eam aliqualiter, non est evacuata ab adustione. Pone eam in septima distillacione, quousque relinquat argentum sine nigra corrupcione. Tunc habebis aquam vite, cum qua lavabis terram, et mercurium philosophale confortatum et medium, quod facit matrimonium tincturarum. Et sicut facis de aqua lune, similiter facies de aqua solis. Et sicut audisti de aqua, totum similiter debes intelligere de aere. Et quod remanet post distillaciones aeris, erit ignis, qui est plenus tinctura, quam pones ad partem. Et aer, qui distillatur, est oleum et tinctura, est aurum et anima et unguentum philosophie, sine quo magisterium perfici non potest. Et intellige bene, fili, propter quod tibi dicimus quod ignis distillatur cum aere et non cum aqua.

Fili, aqua non habet agere officium aeris, sed solum lavare et non tingere. Quoniam, si aqua tingeret, restaret ignis sine ullo humore, quoniam aqua fugit ignem; et non esset tinctura fusibilis propter defectum humiditatis. Quapropter nos tibi dicimus ut distilles ignem cum aere, quia concordantur in caliditate. Aqua fugit ignem, quia induitur sua contraria qualitate; et ideo insimul discordant. Sed aer, quia est aqua tincta per magnam digestionem, est oleum et tinctura maxime mixtionis; et ignis est sua tinctura et corpus multum fortiter digestum; et spiritus est aer, quia intus, alias intra se, portat ignem.

Considera, fili, ad hoc quod dicimus, scilicet humidum esse substancia [subtilis] limosa ad aquam et terram solummodo operari; quoniam ab illis duobus procreatur purum sulphur. Et sulphur siccum velis uti ad ignem et ad aerem, cum iste sit tinctura et perfectio tocius magisterii. Fili, si ignem lapidis misceas cum mercurio, tam cito fiet rubeus sine separacione. Et ob hoc, quando volueris tincturam permanentem habere, rubifica tuum sulphur cum igne lapidis et se semper diligent.

17 De ablucione terre et ignis solis

Fili, quando volueris lavare ignem, primo separabis aerem, in quo deportatur, per distillacionem; et pones omnes feces insimul, que sunt inter nigras et rubeas; et in eis pones suum pondus aque prime. Ex post distillabis totum, donec restet ignis totus siccus; et hoc facies septies, et invenies tuum ignem rubeum et in pulvere subtili.

Fili, simili modo facies de terra, quousque evacuetur ab omni humiditate; et humiditas, quam separasti a terra, est oleum album multum preciosum ad incerandum. Et quia plus participat cum natura corporis, tardius separatur ab eo, et per consequens tenetur pro re preciosiori, pro complendo omne elixir. Et quando videbis quod terra erit inter ponderositatem et levitatem in modum pulveris multum subtilis, pone unum parum de ipsa super laminam cupri ignitam, et respice, si aliquid evaporabit ab ipsa. Et si fiat, reduces ad regimen calcinacionis. Et si nihil evaporetur, signum tibi demonstrat quod ipsa privatur ab omnibus spiritibus, qui tenebant eam in vita. Custodi eam multum care, quoniam est magnesia, que dabit tibi illud quod petis, post suam resurrextionem. Et quando, sicut diximus, purgaveris quatuor elementa, custodi care in vase vitreo multum bene clauso cum cera; et maxime oleum, quoniam, si aer tangeret eum, tam cito ipsum consumeret propter convicinitatem nature que est in eo, que erit multum aerea et multum volatilis. Et cum tanto sufficiat tibi illud, quod diximus, pro bene lavando quatuor elementa.

Fili, tercia operacio nostri lapidis est ut reducas aerem, qui significatur per M post suam rectificationem cum O, qui reducitur cum L, quoniam ipsa duo sunt elementa sicca nature fixe. Coniunge ergo O compositi rubei cum L, quod est compositi albi, ut mixtio, que fit per confortacionem, sit profectibilior. Preparacio de O et L fit, ut ipsa recuperent maiorem humiditatem per attraccionem […]. Quoniam tu potes scire quod omne corpus discontinuatum esse non potest sine calcinacione, per quam privatur ab omni humiditate. Et ideo, cum sit siccum et evacuatum a tota sua humiditate spirituali, libenter bibit suum humidum aquaticum. Et si nos hic intelligas, intelliges id, quod dicimus in nostra »Theorica«, in capitulo quod incipit: «Fili, intencio nature», super illo verbo, quod dicimus de perfecta preparacione, alias operacione, que succedit perfectam purificationem elementorum supradictorum.

Fili, ista preparacio prevalet omni auro, quoniam per eam fiunt lapides preciosi et omnes margarite. Igitur, pro consequendo effectum talis operacionis, accipe M et ipsum dividas in duodecim partes, alias duas, ad pondus de O et de L. Quoniam necessarium est ut custodias medietatem de M et plus, et quod alia pars sit equalis ad pondus de O et de L divisa in duodecim partes; quamlibet partem pones cum O et cum L, omnibus insimul mixtis infra vas simile aliis. Sed nos clamamus ipsum ‘ymen’ pro isto regimine. Et post claudas tuum vas cum suo coopertorio vitri et cum fina cera et pone in ignem fimi, ut ibi nutrias eum cum parva aqua primo et post cum maiori, sicut tibi monstrat natura in educacione infancium. Et non sis negligens imbibere terram de quindecim diebus in quindecim, secundum quod comedet et convertet; et non tedeat te reiterare hoc multociens. Et dummodo invenies quod eam converterit et fuerit sicca, pone in igne sicco per diem naturalem. Postea da ei plus de M et fac totum sicut diximus. Quoniam non potes in isto opere errare, dum tamen habeas pacienciam in sua longa nutricione.

Fili, ibi videbis multos colores, de quibus non cures, quousque materia terminetur in finis pulveribus albis sive in forma terre foliate albe in colore margaritarum talquearum. Et si eam videbis in forma pulveris multum subtilis, scias quod est maioris fortitudinis et maioris virtutis mineralis sulphuree, pro congelando mercurium et transmutando omnia corpora metallica post elixacionem.

Fili, nolimus hic tibi longum sermonem facere, ne intellectus sit impeditus propter verba. Quoniam satis potest tibi sufficere nostra »Theorica«, quam potes convertere in veram practicam per istam, quam tibi damus. Hec est res quesita et terra foliata congelans et congelata et nostrum arsenicum et nostrum sulphur completum ad album pro faciendo elixir ad argentum. Operare ergo, fili, et fac exinde medicinam ad rubeum, sicut tibi dicemus, cum istud sit completum album sulphur non urens, cum quo habet fieri.

Fili, quando tu volueris facere medicinam, considera primo ad quam perfectionem preparacionis intendis eam ducere et super quod corpus vis proiectionem facere […] Verumptamen, si ad ultimam preparacionem intendis eam ducere philosophicaliter, non oportet te ponere corpus, nisi solummodo argentum vivum, quod est mediator omnium. Et si tu non intendis eam ducere, nisi ad aliqua media subtiliacionis fiende, debes eligere corpus, super quod velis facere proiectionem. Nunc pone quod sit super stagnum: tunc compones sic tuum elixir.

Accipe duas partes et mediam fini argenti bene minutim limati et de illo fac amalgama cum quinque partibus argenti vivi communis simul agitatis; ac sit totum ad modum butyri tali forma, quod partes dicti argenti non possint sentiri. Post accipe de fino stagno mediam partem et ipsum funde ter et proice in aceto distillato. Ciba ipsum cum una parte argenti vivi, molendo insimul, donec fiat unum corpus. Ex post, lava ista duo amalgamata, quelibet ad suam partem, cum sale communi preparato et cum aceto distillato, quousque acetum exeat clarum et mundum. Postea coniunge amalgamata in unum et lava iterum totum simul cum sale et aceto, molendo et miscendo et lavando, donec acetum sit clarum et purum. Tunc lava amalgama cum aqua dulci, quousque totus sal exierit, et fac siccari ad solem sive ad ignem.

Fili, nostrum magisterium dividitur in duas partes, scilicet in creando lapidem et componendo medicinam. Et in prima parte ad creandum lapidem ponimus argentum vivum, sicut diximus per totam nostram »Theoricam« et in principio nostri magisterii positi in »Practica«. Et in secunda parte debet coniungi sulphur cum materia metalli. Fili, sulphur est suus ignis, qui digerit materiam metalli et argenti vivi, quod ibi ponitur et stat in loco medii inter sulphur et corpus. Et dicimus tibi ne nos intelligas cum loquela rusticali; sed cum verbo philosophicali tibi dicemus quod aliud medium ibi est cum extremis differencialibus, quoniam aliter non possumus tibi dicere, cum materie transmutentur philosophicaliter. Ideo, quando dicimus ‘philosophicaliter’, debes intelligere de materiis transmutatis virtute philosophie. Et quando dicimus ‘rusticaliter’, dicimus de materiis, quas natura communis creavit omnibus gentibus, accipiendo similitudinem ad eas. Cum verbo philosophicali tibi dicemus quod alia media sunt, sine quibus tincture fermentorum non poterunt coniungi cum tincturis unguentorum. Et iccirco nobis est necessarium quod transeamus suaviter de medio in medium, donec simus in extremis, que petimus.

Fili, cibamentum [quod] tibi dedimus, loquendo philosophice, est unum de mediis inter aquam et spiritum, scilicet quando reducitur in pulverem per alteracionem; sed sulphur et aer sunt extrema. Sed sine voluntate philosophie tibi possumus dicere quod […] argentum vivum ibi vulgariter intellectum racione sue similitudinis est medium perfectivum multiplicativum et complementum elixiris, ideo quia est efficativum [sic] cuiuslibet fusionis metallice et totius ingressionis racione sui ponderis, quod sulphur, loquendo voluntate philosophie nostre, est suum primum extremum, quod cum speciali differencia eum habet de necessitate alterare. Et secundum extremum sine voluntate philosophie tibi dicemus quod sunt metalla pro componendo elixir. Et alia media et extrema, philosophicaliter loquendo, sunt materie post earum mutacionem, quoniam inter sulphur et argentum vivum <et argentum vivum> est pulvis factus de corpore et argento vivo; et inter dictum pulverem, in quo est sulphur, et finem magisterii, sunt duo argenta viva, que sunt causa continuandi partes dicti pulveris in fina medicina. In gallico sequitur sic: Et entre l’air et l’eaue est le chaulx. In cathalaunico sic: E entre l’aygua es calc e l’air. Et aqua est inter calcem et aerem, alias sic: et inter aquam et calcem est aer.

Fili, totum principium et totus finis istius operis sit solum per unam solam operacionem, quam nos proprie vocamus ‘reduccionem’. Fili, intellige bene potestatem nature, que totum habet mutare. Nostrum sulphur est terra subtilis vel aqua sicca, in ventre cuius ignis nature multum multiplicatur. Causa sue siccitatis est terminatio humidi calentis, quam accipit de compressione ignis, qui est in suis visceribus. Fili, argentum vivum est liquor undans, fluens, preservans ignem a combustione. Et aer est materia sulphuris, in qua comprimitur ignis per ingenium magisterii ad respectum nature, quousque terminetur in terram siccam subtilem, que dicitur sulphur. Et sicut aer est materia ignis, inducendo suam formam in eo, sic argentum vivum est materia sulphuris et convertitur in ipsum, racione proprietatis sue nature.

Quapropter, fili, non mireris, quando videbis mutari res coram oculis tuis propter potenciam sulphuris. Quoniam, cum ipsum sit multum calidum et siccum, necessarium est ut habeat proprietatem ignis, scilicet aperiendi partes cuiuslibet corporis et argenti vivi et penetrandi et determinandi, quoniam per calorem, quem ipsum habet, id naturaliter aperit poros clausos. Et cum ignis sit substancialiter colligatus in substancia subtili cum toto illo, vaporabiliter intra[t] omne corpus; et cum sua substancia, cum qua ligatur, que est multum sicca, terminat et congelat humidum, in quod ingreditur, secundum informacionem sui caloris, que est instrumentum nature digestive et informative. Et sic, fili, nostrum sulphur habet virtutem sigillandi et formandi simile sibi et totum, quod homo petit, et non recipiendi. Et ideo dicimus quod ipsum est pater et semen masculi, propter ignoranciam cuius multum decipiuntur stolidi alkimiste et imperiti, qui credunt sine igne nature fixare amalgamata, non respiciendo virtutem rei proprie, que habet ea portare ad perfectionem vere digestionis. Quoniam res multum cruda est argentum vivum usuale et grosse substancie; quapropter necesse est, ut virtus ei fortis administretur, que habet ipsum ad perfectionem ducere. Et super hoc locuti sumus multum large in nostro libello »De intencione alkimistarum«.

Igitur, fili, in nomine illius, qui sustinuit pro peccatoribus mortem, incipimus facere nostras alteraciones philosophicales isto modo, faciendo primo signum crucis † super vas, quod diabolus non te obviet. Et intellige quod, quando nos dicimus ‘argentum vivum vulgare’, hoc dicimus propter similitudinem ipsius, quod assimilatur ei vivificato per artem […] quoniam corpora metallorum suscipiunt differenciam per illum modum, per quem et argentum vivum differt a suis similibus. Quando dicimus ‘similia’, hoc dicimus ad differentiam purorum et impurorum. Hoc tibi, fili, detur pro regula generali ad opus componendi medicinam realem, alias regalem, isto modo.

Fili, tu accipies unum vas vitreum longitudinis unius palme; et habeat fundum rotundum; et sit strictum tali modo, quod non possit intrare nisi digitus medius large; et fiat in forma colli amphore, vel ampulle; et habeat suum coopertorium, quod intret intus; et iungatur multum bene. Ex post accipe amalgama et ad sextam partem illius pone de nostro lapide in fundo dicti vasis. Post artificiose impone tuum amalgama, inclinato vase, ut melius possit colari intus sine oppressione totum ad longum vasis; et quod cooperiat totum lapidem tali modo, quod lapis non possit respirare, quando senciet calorem, nisi per medium amalgamatis. Quoniam necessarium est quod amalgama recipiat vaporem nostri lapidis et eum retineat in suo ventre et per eum alteretur. Et ex post colloca tuum vas coopertum cum suo coopertorio supra furnellum intra cineres delicatos bene compressos ad quantitatem materie parum minus, videlicet transversi unius cultelli ad hoc, ut possis videre alterari materiam. Et post accende tuum ignem, si vis, de serraturis; et permitte tali modo, donec paulatim incipiat calefieri; aut, si vis, de carbonibus, qui faciunt ignem sine fumo.

Et quando vas sentiet calorem, incipiet movere calorem sulphuris, quem cum suo vapore inspirabit in substanciam argenti vivi et penetrabit totum amalgama et congelabit primo in specie aut forma argenti fini. Permitte continuari adhuc ignem, quoniam species metallica tibi demonstrat quod totum sulphur adhuc non elevatur in vaporem, cum nondum prestiterit suos effectus, nec omnes sue virtutes adhuc intraverint ventrem amalgamatis dicti. Quia tu non debes esse intentionis quod habeas creare unum frustrum [sic] metalli cum dicto sulphure, in quo metallo non est multum de virtute; sed ad creandum medicinam, in substancia cuius congregantur multe virtutes, per quas et cum quibus ipsa facit tales res, que reputantur ad miraculum per quemlibet hominem magnum sive parvum, nisi sit philosophus, qui cognoscat eius potestates et virtutes, cum quibus ipsa operatur illud, quod tibi dicemus, dum tamen teneas nos secretos.

Fili, opus aut effectus sulphuris, quod ipsum debet prestare in ipso amalgamate, est ut ratione proprietatis seu potestatis habeat illud convertere in finissimos pulveres. Permitte ergo continuare tuum ignem, quoniam aliud non oportet fieri, quousque videas dictum amalgama in sua superficie conversum in pulverem. Et hoc totum fit per decoccionem quatuor, quinque vel sex horarum ad maius, secundum quod ignis districte continuatur respectu proprietates materie. Sed quam cito videbis signum dicti pulveris, remove ignem a furno et permitte infrigidari, ne virtus ignis nostri debilitetur. Fili, si parum de sulphure proiciatur in tali fusione, sicut diximus, supra multum de corpore tali modo, ut habeat potestatem super illud, cito habet ipsum reducere in pulverem multum subtilem, cuius color erit talis, sicut color corporis, in quo spiritus infunditur virtute divina. Quapropter, fili, habeas intellectum multiplicandi dictam materiam per virtutem sulphuris primi, antequam facias medicinam.

Fili, non habes ignorare potestates omnium sulphurum, quorum potestates duobus modis inveniuntur secundum numerum graduum eorum virtutis, videlicet cum sensu et cum experiencia, que rectificat cum claritate racionem sensus. Fili, virtutes punctualiter et gradualiter fuerunt colligate per augmentacionem […] in substancia nostri sulphuris; unde tibi dicimus quod, quantum habet de gradibus punctuatis virtutum, tantas habet potestates sua substancia alterandi tanta pondera binaria, quodlibet de decem numeris. Et hoc fit per proprietatem dicte virtutis, que a sua forma profluit; per quam materia specificatur in substancia sulphuris. Et si plura ponas, maiorem virtutem recipit substancia succedens, per pluralitatem virtutum colligatarum in substancia precedenti.

Exemplum: ponatur quod primum sulphur habeat in se quinquaginta gradus punctuatos in numero virtutum. Ratio cum fortitudine experiencie nobis demonstravit et docuit quod sulphur, quod non habet nisi unum gradum virtutis, reservato pondere simplici latitudinis sue substancie, alterat duo pondera integra, que possunt dividi in viginti numeros, que dicuntur pondera simplicia. Nos vocamus ‘simplex pondus’ 1, 2, 3, 4, 5, 6 et clamamus ‘numerum compositum’ 7, 8, 9; et denarium clamamus nos ‘numerum integrum’, quia recipit relationem ab uno. Et ideo una virtus graduata nostri sulphuris correspondet ad denarium; et sic de aliis. Quamobrem intende quod propter differentiam ponderum materiarum convertibilium et propter intensionem seu remissionem fortitudinum sulphuris, virtus specificat materiam dictam in diversam formam, sicut fuit declaratum in »Tractatu graduum summe medicine«.

Quapropter, fili, postquam una virtus integra punctualiter congelat decem argenti vivi in metallum perfectum per proiectionem unius ponderis super decem factis substancialiter, consequenter unum pondus quinquaginta virtutum congelat quingenta argenti vivi proportionabiliter in metallum perfectum. Quoniam virtus numquam recipit minoritatem propter diminucionem ponderis substancialis, quoniam [non] operatur secundum pondus proporcionis gradus sui actus, sicut granum piperis, quod est in quarto gradu calidum, sensibiliter operatur in natura humana, ac etiam pars eius, propter virtutem, que uniformiter stat in toto et per totam substanciam piperis; et propter hoc pars gradus similiter est in eodem gradu.

Qua de causa, quanto [sic] sua substancia et virtus potest continuare, tantum monstrat effectum sue proprie operacionis, que dependet a sua gradualitate. Et si pondus unius seu alterius proiciatur super minus sui ponderis, proporcionaliter erit in eo maioris ignicionis; et de tanto magis ultra operabitur, quanto igneitas et fortitudo sue potencie extenditur, digerendo et ultra hoc comburendo. Et quanto plus erunt ultra proporcionem convertibilis, tanto magis assequentur effectum perfecte alteracionis, si pondus convertentis non excrescat proportionaliter de tanto, sicut convertibile in substancia augmentatur ultra proportionem recti ponderis.

Fili, per istam intencionem, si bene me intelligas, potes ire ad rectum pondus per virtutem nostri lapidis, quousque ipse tibi demonstret posse simplicis ignis non ardentis. Et est terminus et mensura ista, quando congelat mercurium aut argentum vivum in metallum perfectum et relinquit eum in forma auri aut argenti. Et quando relinquit ipsum in forma sulphuris, scilicet pulveris subtilis, tunc monstrat quod est magne ignicionis. Et propter hoc non debes spernere, sed forcius appreciari et honorare, cum possit portari ad terminum simplicis ignis per discrecionem cuiuslibet sapientis operatoris cum doctrina quam superius dedimus in substancia multiplicativa. Quoniam multe virtutes, colligate in uno parvo subiecto, extenduntur et multiplicantur in maximam materiam, terminando eam et portando ad aliquem gradum perfectionis secundum actum potencie perfective exhibicionem ponderum administrandorum.

Nunc vero, fili, pro intelligendo partim melius illud, quod dicimus, cum experiencia visibili, recipe unam partem lapidis et, sicut diximus, administra decem partes argenti vivi amalgamati sive simplicis, ut habeas ad quam formam ipsa terminabit, aut transmutabit. Post transmutacionem, si id relinquat in forma specifica argenti, iudicare potes quod parum habet virtutis. Et si non congelat ipsum perfecte est minoris virtutis et tunc requirit quod pondus convertibilis debet minui et convertentis augmentari. Et si relinquat in formam terre albe in una massa, eius virtus ignitiva dat tibi ad cognoscendum quod ipsum est forcioris actionis, quam erat primum, et maioris valoris. Quoniam de pluri, quod tenet ultra formam specificam metalli [perfecti], tanto plus potest contra aliud argentum vivum propter potenciam virtutis lapidis diffusam in eo. Et si relinquat in forma pulveris, tunc significat, quod pulmentum munitum est de nobiliori potencia.

Recipe unum pondus istorum pulverum et coniunge cum decem ponderibus alterius argenti vivi, sicut superius dictum est. Et si transmutat in similes pulveres, debes iudicare illud esse excellentis virtutis. Continua ergo, fili, istam operacionem, donec venias ad illum gradum, quod ultimum transmutatum non mutet argentum vivum nec in pulveres nec in metallum perfectum, sed solum in terram albam ad modum unius masse frangibilis. Fili, illud quod mutatur in formam metalli perfecti habet virtutem simplicis ignicionis ad equalitatem sui numeri integri. Sed cum illa virtus non sufficiat respectu dicti numeri in composicione medicine nostre, cum proportionaliter non se extendat, nisi usque ad terminacionem argenti vivi in forma metalli et non ad terminacionem suorum elementorum, que in medicinam debent terminari, nisi hoc esset per aliud pondus et per subtile ingenium cum longa decoccione: ideo non debes ponere ibi, ne erres, nisi sis multum efficax in arte, nec eciam in forma pulveris, quoniam fortissime ignicionis foret et combureret elementa simplicia. Quando dicimus ‘simplicia’, dicimus ad differenciam substancie fermentalis, quam ponimus in elixir, nec possumus <t>ibi sufficere ad contemperandum ipsum. Sed illud, quod mutatur in forma terre totaliter in unam massam frangibilem, illud est medium contemperativum simplicis ignicionis artificialis ad creandum medicinam immediate, et conservativum omnium elementorum suorum. Contempera igitur tuum sulphur, quousque venerit ad passum terre, quam nos vocamus massam.

Fili, quantum convertet de numeris integris totum successive, tantas virtutes integra<ta>s habebit. Quando ergo volueris experiri de suis virtutibus, non facies experienciam de lapide toto, sed de minori parte, quam poteris; et aliam pone ad partem, donec habueris et sciveris quantas virtutes et quantas potestates tenebit. Et quando sciveris posse suarum virtutum, adiunge ei nutrimentum secundum proporcionem sue fortitudinis. Quoniam, si eius fortitudo est decem virtutum integrarum proporcionaliter, ei debes adiungere centum pondera argenti vivi; et si est de quindecim, centum quinquaginta; et si de centum, super mille. Nunc igitur pone in actum realem, postquam scivisti quantas virtutes integras tenet lapis in minori parte ipsius. Quando dicimus ‘minorem’, dicimus hoc racione media loquendi; et sic debes tu intelligere, si vis multiplicare lapidem naturaliter. Et scias certe quod tenet in se fortitudinem quinquaginta virtutum; adiunge ei nutrimentum integrarum. Accipies totum et ipsum pones in centumquinquaginta ponderibus mercurii amalgamati vel non amalgamati et a quolibet decenario subtrahe decimam partem. Istam subtractionem facimus, ne terminetur materia in metallum perfectum; et tunc sua ignicio ebetaretur. Et ideo, de quanto illud minus ascendit de substancia argenti vivi, de tanto plus est superans in accione virtus diffusa, que est in sua substancia; et illud plus facimus secundum racionem temperamenti.

De isto igitur, fili, creabis medicinam, sicut tibi dicemus. Sed primo dicemus multiplicationem sulphuris et virtutis illius. Fili, nos vocamus sulphur totam substanciam, quam superius dicitur conversa in terram virtute primi nostri lapidis. Illud accipies, scilicet ultimam substanciam, et de illa pones unam partem secundum proporcionem ponderum materialium, que volueris ponere in elixir, quoniam necessarium est tibi quod de illo sit quarta, alias decima, pars. Et partem residuam sulphuris pones in unam ampullam cum longo collo; et eam custodi in calore, si vis quod sua virtus multiplicetur. Et de mense in mensem, si vis, da ei argentum vivum intus parum ad quintam partem illius; et claude amphoram. Nulla alia res est fienda; et sic habebis duplices mineras in domo tua pro regnando in servicio Dei, si scias tenere secretum. Fili, non possimus tibi dicere posse istius rei, quia est innumerabilis, nisi sciremus dicere tibi terminum finis mundi; quoniam semper duraret, si per manibus manuteneretur usque ad finem mundi, cum sua multiplicatio sit infinita. Quando dicimus ‘infinita’, dicimus hoc ad differentiam vite hominis et mundi.

Fili, ego precipio tibi quod accipias duas partes et mediam argenti fini et quinque argenti vivi et mediam fini stagni; et fac inde amalgama, sicut dictum est tibi in capitulo precedenti, «De multiplicacione lapidis». Post adiunge ei unam partem dicti sulphuris congelati ultimate et fac moli totum simul intra quoddam mortarium vitri, ut totum fiat unum corpus. Ex post imbibe tuum elixir cum una parte sue aque et pone ad nutriendum in calore febrili, sicut fecisti in creatione nostri lapidis, continuando suam decoctionem, quousque aqua sit superius congelata per viam sublimacionis. Postea parum fortifica tuum ignem, quousque ultimate per expressionem ignis totum illud, quod est volatile, fuerit sublimatum. Scias quod corpus revertetur volatile, quod portavit rem fixam. Et post, quando vas infrigidabitur, recipe quod sublimatum est, et cum una alia parte sue aque reduc supra feces suas, molendo et imbibendo et coquendo et assando, secundum quod vult natura; et coque hoc et sublima. Et sic continua antedictum regimen, vigorando ignem, donec due partes aque fixentur super terram, et quod ab ea plus non possit sublimari.

Fili, regimen omnium istarum fixationum fit in tali vase, sicut est illud, in quo fiunt reductiones. Non est enim differencia inter fixacionem et reductionem […] nisi quoad intencionem fixandi et non solum indurandi. Et ideo debes multiplicare tuum ignem in fixacione, ut humidum fixetur cum sicco; et semper debes reducere id, quod sublimabitur, super rem fixam remanentem, quousque totum fixetur. Quoniam sulphur, cum sit fixum et coagulatum per suam proprietatem coagulativam, a se naturaliter coagulat suum mercurium, et hoc per frequentem reiteracionem sublimacionis per rem fixam. Et hoc facis ad finem quod partes dicti sulphuris continuentur in dicto argento vivo, quod est ei suum proprium et connaturale humidum.

Fili, si tu scias bene disponere a parte exteriori naturam, ipsa erit tibi sufficiens et sibi eundi ad perfeccionem tocius, de quo habes necessitatem. Quoniam, cum ipsa sit multum sapiens suo instinctu, est multum solicita propter appetitum naturalem ad inceracionem sui corporis, solicitudo cuius non habet finem. Et ideo tibi declaretur motus nature, qui est instrumentum, cum quo ipsa facit omnes res.

Fili, si tu scias bene disponere naturam a parte exteriori, ipsa sufficienter operabitur a parte interiori, quousque veniat ad passum ultimatum sue perfectionis. Quoniam sui motus, cum quibus ipsa incerat, aut includit, siccum cum humido et continuat humidum cum sicco, que sunt ita fortiter adherencia et continuancia ad eam cum tam magno ordine et cum tam magna unitate, quod melius nec certius homo mundi posset excogitare, alias posset considerare, ita magna est perfeccio nature racione motuum coherencium, qui sunt propinquiora instrumenta suis operibus. Quapropter, fili, tibi reveletur intellectualiter quod propter racionem complendi omnes dictos motus, tarditas et preparatio debent esse in magisterio, ut natura non possit transire suos motus per lineam transversam, quod procedit a contrario impedimento, sicut est cito perficiendi secundum antequam motus nature per successionem ordinis naturalis continuetur propter intencionem racionis perfective.

Ideo, fili, tibi recapitulamus quod natura habet certum tempus impregnandi et certum tempus pariendi et certum tempus nutriendi et certum tempus operandi. Ergo, fili, quando terram impregnaveris, expecta partum; et quando peperit, nutrias infantem, quousque possit sustinere quemlibet ignem fusionis. Et tunc de illo poteris facere nobilissimam proiectionem, propter quod faciendi creatio hominis sit tuum speculum.

Fili, vis scire finem, qui est perfectio nostri magisterii cum paternali doctrina? Et est quod tu reducas, seu educi facias, supradictam materiam non fusibilem ad perfectam liquefactionem post eius fixacionem, imitando modum nature per inceracionem et mollificationem post suam fixacionem, ut partes discontinuate continuentur per talem humiditatem, que super omnes alias habeat expectare ad calorem cuiuslibet ignis sine exalacione seu terminacione illius, fili, ut assimuleris in isto passu operi nature, quantum est possibile, et illa in radice sue inceracionis non cessat incerare suum corpus cum humiditate fusibilium, scilicet sulphuris et argenti vivi; quoniam in nullo alio corpore natura invenit convenienciorem humiditatem, quam facit in sulphure. Sed bene credas quod totum procedit ab argento vivo. Et ista humiditas non est terminativa nec consumptiva, immo est perfectiva et radicalis, multum subtilis, in qua calor naturalis omnium liquefactibilium convalescit. Quamobrem natura, que ratione sui instinctus desiderat multum stare in esse et in sua specie per multum tempus in suo perpetuali individuali, racione sue perfectionis ordinavit et stabilivit in nutrimentum caloris naturalis tale humidum, sicut superius dicitur et infra ponitur.

Tunc, fili, in similiter faciendo operi nature, tu debes habere per viam exuberacionis tale sui consimile humidum. Quoniam sicut tu vides quod, cum natura susceptiva in creacione hominis formaverit partes menstruales, alias minerales, non solum nutrimenti sufficientis ad restaurandum perditam, sed ratione ipsum portandi ad maius incrementum in suo tempore: ideo natura dictas partes formavit spongiosas, ad finem ut plus recipiant de humiditate nutribili, quam ad quod perdicio sua ascendit. Et ob hoc, restaurata re perdita, adhuc superest et restat ad illas partes spongiosas notabilis quantitas nutrimenti, quam recipit fetus a substancia indigesta per umbelicum, quamvis multum nobilior sine comparacione sit illa, que mandatur sursum ad mamillas, propter necessitatem finis, quod est nutrire infantem post partum, donec possit comedere de pane. Quoniam quelibet res vitalis indiget re multum temperata, quapropter natura limitata semper in suis actibus ingeniatur ad hoc faciendum. Et sicut in prima informacione membrorum humanorum sufficit multum parva quantitas seminalis principii, sic simili modo multum parva quantitas sufficit de sulphure, pro creando medicinam, sicut manifestatur per dicta precedentia.

Sed ad hoc, ut ipsum crescat, augmentetur et perfecte nutriatur, indiges ut habeas et scias exuberare dictam humiditatem […] nutrimenti. Quia in hoc faciendo est magisterium et perfectio tocius secreti alti istius digne artis; et facies eam, sicut tibi dicemus, post inceracionem elixir. Quamobrem, fili, quando aqua sit cum terra fixata, imbibe eam cum rorida imbibicione cum una parte sui aeris, et post pone hoc in fimo ad molendum, ubi sit calor pepanticus, quoniam ibi fiet mixtio propter motum, quem natura facit in sua contricione.

Postea pone ad sublimandum, vigorando ignem parumper, quousque quod erit volatile sublimetur et humidum misceatur cum sicco. Et post reduc volatile super rem fixam cuma alia parte aeris per modum roride imbibicionis, faciendo primo levem ignem et post forciorem; et sic reitera, quoniam alteram rem non oportet te facere, quousque per continuam reiteracionem sublimacionis et continui motus totum fixatur cum una parte et media aeris. Tunc per unum diem naturalem continuabis fortem ignem; et per secundum diem naturalem forciorem; et per tercium diem naturalem magis fortem, sicut est ignis fundendi. Sic, fili, aer mediante aqua fixatur in terra, quia natura aeris gaudet natura aque; et natura aque letatur in natura aeris; et natura terre continet in se naturam aeris et aque et eam retinet, propter quam vult perfectionari. Et natura calida aerea docet naturam [aque] et terre pugnare contra ignem, et sic per concordanciam sui amoris odiens tenebit amatorem, et fugam petit, quoniam natura, alias aer, obviat [et se]quitur fugientem; et avis deplumata retinet avem plumatam, quod non potest volare.

Fili, cum spiritu scientifico habes intelligere istud, quod nunc tibi dicemus. Non bibas, nisi comedas; et non comedas, nisi bibas. Fili, hoc tibi dicimus racione uniformis imbibicionis, quam tu habes facere de humido cum sicco successive … minimis ad similitudinem inceracionis, ne pro adiuvando calorem naturalem corporis, quod transivit per latitudinem temperamenti in distemperamentum totaliter; sicut homo senex post labilitatem sui veri temperamenti debet uti per istum modum, scilicet quod non bibat, nisi comedat, nec comedat, nisi bibat, quoniam partes sicce debent fluitare in humidum et continuari in ipso et simpliciari pro confortando calorem naturalem. Et ideo in fixacione commiscemus aquam cum terra paulisper et sic convertitur et cum ea ligatur et fixatur per potentiam nature. Et post aer fixatur super eam, quousque per victum vincatur vincens, quoniam, quando aqua est mortua, tunc fixatur aer et non ante; quoniam aer nutrit ignem, sicut aqua nutrit terram. Et ignis limositate aeris vivit, et aer de limositate aque et aqua de limositate terre [fixe]. Fixa igitur primo aquam in terra ut aer possit fixari in ea, quoniam sic vult natura potens; quoniam, si aqua interficiatur, omnia alia mortua sunt. Tamen aqua non fixatur sine terra; et propterea dicitur: Consurgit nullus unquam sine corpore fructus In quo dum seritur semen fructum dare fertur Sic cibus in stomacho fomentum suscipit intro.

Fili, exuberacio nutritiva non est nisi apparare humidum nutrimentale ad temperamentum proporcionale qualitatum nutriendi, ut non sit nimis frigidum nec nimis calidum, nec multum crudum nec nimis coctum. Quoniam, si erit nimis frigidum, mortificaret virtutem convertentem; et si erit nimis calidum, suffocaret virtutem digestivam. Et ideo est necessarium quod omne generativum sulphuris et argenti vivi habeat potestatem calefaciendi et humectandi secundum racionem et potestatem nutrimenti per se aut per accidens. Et illa, que per se calefaciunt humectando, sunt due res, de quibus una est sicut efficiens principium, scilicet digestio perfecta talis, qualem natura facit; et istam facimus in una hora per retrogradacionem multum cocti in sufficiens crudum et per graduacionem successivam multum crudi in sufficiens coctum. Alia est sicut alimentum medicinale, quod est aptum ad gubernandam coleram, calefaciendo et desiccando; et per consequens ad congregandum fleuma, quando humectat infrigidando, si fumi non retineantur; et propter hoc dicitur contrariari. Similiter est aptum generandi humidum nutrimentale, quod est sicut lac, quod convertitur in sanguinem. Quoniam tunc secundum temperanciam humidi exuberati ipsum per racionem frenate mutacionis calefacit et humectat argentum vivum; et propter hoc vocatur innaturale: tali modo calefacit et humectat argentum vivum, quod est sulphuris alimentum et hoc in quantum est generativum spiritualis sanguinis. Quoniam de substancia sanguinis, que est humidum exuberatum, generatur spiritus, et substancia corporis medicinalis ab illo nutrimentaliter vigoratur.

Iccirco, fili, recolligas in teipso per predicta quod ad multiplicacionem sulphuris et argenti vivi ideo est necessaria perfecta exuberacio et digestio ipsorum cum aptitudine largioris generacionis spiritus sanguinei. Sed illa argenta viva, que a sua natura non sunt apta ad generandum spiritus vivificationis absolute, sicut sunt omne genus menstrualis per accidens multiplicantis et causa aliis generantis et procurantis generari, sicut aqua vegetabilis mercurii que de sua natura apta est multiplicandi fleuma; tamen, si concurrit concordari omni caliditate et siccitate per suam complexionem, multiplicat spiritum vivificativum. Et propterea, aqua multiplicat sulphur, quando proicitur a ventribus masculorum colericorum; et quando proicitur in ventres feminarum colericarum, multiplicat argentum vivum multum temperatum et fortiter exuberatum de calore et humiditate. Item medicine, que habent potestatem levandi totum illud, quod prohibet spiritum nostrum, et procurantes illum generandi sanguinem, sunt ignis lapidis.

Fili, fermentum spirituale gradualiter subtiliatur et digerit, et tunc est ipsum propinquius ad metallum, quam est lapis; et ideo tali modo reducitur lapis ad naturam metalli, quando de puro sanguine totus imbibitur, et non ante. Quando ergo volueris habere talem sanguinem, pro imbibendo lapidem cum rorida imbibicione, pone super substanciam corporis, a quo volueris extrahere sanguinem, ad tantum de puro mercurio, eo quod supernatet per quattuor aut sex digitos in quodam vase vitri longo et stricto; et fac leviter ignem de subtus, usque videas elevari sanguinem parum et parum super mercurium. Et totum hoc, quod erit dissolutum per liquefactionem, pone ad partem […] et pone de alio mercurio; et hoc continua, donec habeas sanguinem in liquore dissolutum. Distilla illum per alembicum et invenies maioris caloris argentum vivum, quam erat, alias esset, in sua<m> exuberacione<m>.

Fili, si magis velis ipsum exuberare, pone ipsum cum alio corpore et fac sicut tibi diximus, quousque extraxeris totam suam humiditatem vivificativam. Et tali modo ascendit lapis noster sursum ad celum et portat[ur] in ventre venti, scilicet argenti vivi. Et sic potes facere tuam exuberacionem accidentalem et eam multiplicare et cum alio corpore novo super alium proprium beneplacitum. Et si sis ingeniosus, non proicias terras, que sunt nigre et feces, si facis cum illis mineralia sulphura, quoniam cum illis potes facere multas res et quasi infinitas et creare multos lapides.

Fili, si sis ociosus non scias quod quid agere, intra in nostrum magisterium; et habebis satis quod agendi, in tantum quod nullum precium appreciabis unum botonem, quoniam scies quod omne precium ad plenas quadriga<ta>s egreditur de una re vili.

Fili, causa exuberate fermentacionis fit racione elongati corporis ad suum temperamentum et aque ad suum menstruale et appropriacionis illorum ad metallum. Si ergo alia vice post distillacionem corporis dissoluti dissolvas aliud nostrum corpus, illud, quod postea dissolvetur, approximabit ad maiorem fermentacionem, propter virtutem […] impregnatam et exuberatam et magis approximatam ad naturam metalli, quod est purum humidum radicale. Et sic, fili, per extrema et media oportet te perfectionare exuberacionem nostrorum argentorum vivorum. Quoniam secundum valet plus quam primum; et tercium plus quam secundum; et quartum plus quam tercium; et quintum plus quam quartum; et sextum plus quam quintum […] salvo quod quodlibet custodit suam perfectionem secundum id, quod natura exuberata vult. Et talis multiplicacio fit semper perdurabiliter; et hoc racione magne virtutis mineralis, que est in nostra aqua, per quam portatur lapis, qui non est lapis, de potencia occulta in actum manifestum et de virtute remota in virtutem propinquiorem per certos gradus operacionum, que sunt infra latitudinem temperamenti […]. Unde appropinquat se natura ad suam perfectionem.

Scias igitur, fili, quod in qua forma fiunt gradus, per quos corroboratur virtus per fermentacionem et exuberacionem, quoniam res, que est temperata, refrenat intemperatam et multiplicat in virtute. Fili, nostra operacio non est, nisi decurrere per totam latitudinem temperamenti et intemperamenti; et illa ultra non tenetur transire; et si faciat, est extra totum magisterii.

[…]

Omni modo, fili, conservando practicam, que fit ad album, facies ad rubeum, quia non est differencia in practica, nisi quod omnia elementa sint rubea. Et sicut multiplicasti sulphur album, multiplica sulphur rubeum; et loco argenti pones aurum; et aqua mercurii rubificetur prius cum igne lapidis per solam decoctionem. Et componitur medicina de tribus partibus fermenti et tribus aque et tribus aeris et uno pondere et dimedio [sic] ignis. Et quando eris ad reduccionem aeris, reitera sublimacionem, quousque totum fixetur. Et post continua tres ignes, quod tibi diximus ad album, ut elixir melius depuretur et fixetur per digestionem optesis.

Fili, ista digestio obtetica dat medicine potenciam actus, quam debet facere, quoniam per eam humidum terminatur in siccum et siccum digeritur. Postea extrahe tuum elixir et incera ipsum infra unum crucibolum terre sine pondere ad levem ignem cum suo oleo rubeo, guttando guttam post guttam, donec videas fondi et liquefieri sicut cera sine fumo sive sicut stagnum super ferrum ardens. Tunc fiet totum unum, stans, profundans, penitrans, consolidans, tingens […] et permanens. Proice unum pondus istius super mille lune sive mercurii loti cum sale et aceto, et transformabitur in solem ad omnem examinacionem multo meliorem quam unquam fuit productum a minera in omnibus suis virtutibus et proprietatibus.

Fili, tibi dicimus quod nostrum aurum et nostrum argentum non sunt volgaria, pro eo, quia nos adiungimus ibi magnam appregnacionem [sic] ignium in tincturis et facimus eis eas prestare magnam perseveranciam in igne per proprietates nostrarum cognitarum operacionum et multarum utilitatum pro expellendo omnes infirmitates.

Si tu post proiectionem videas quod metallum conversum per medicinam non sit sufficientis coloris, adiungatur ei plus de dicta medicina. Et si rubeum habuerit nimis de colore, quoniam album non potest nimis habere, remedium est quod non ponas tantum de medicina. Et si eam posueris, adiunge ei plus de metallo convertendo. Et si medicina non stet plenarie contra ignem, hoc est propter defectum fixacionis, ergo succurre tuo defectui perfecte fixando aut per reiteracionem solucionis et coagulacionis aut per sublimacionem partis non fixe super rem fixam, quousque recipiat requiem contra asperitatem ignis. Et si videas quod non possit fundi nisi cum gravitate, hoc est propter defectum inceracionis, supple ei et integra inceracionem cum oleo lapidis, guttando guttam post guttam, sicut tibi diximus, super levem ignem, donec fluat ut cera sine fumo.

Fili, quando tu volueris incerare, pone plus de re calida et humida quam de re frigida et sicca; et quando operaberis pro intencione fixandi, tunc pone plus de re frigida et sicca quam de calida et humida. Et intellige hoc, quod tibi dicimus, quoniam perfeccio istius operis non est nisi mutacio naturarum.

Fili, totum istud magisterium dividitur in tres gradus.

Primus gradus dividitur in tres principales dissolutiones; et per istum gradum lapidem debemus depurare et fixum facere volatile.

Secundus gradus dividitur in tres principales reductiones. Et per istum lapis volatilis preparatus fixatur, quousque possit requiescere ad asperitatem ignis.

Et tercius gradus formatur per duos primos; et ideo dividitur in duas partes: prima est dissolucio et congelacio; secunda est fixacio. Et per istum gradum completur lapis et multiplicatio ipsius.

Per operaciones primi gradus et a prima solucione formantur iste sex figure. Prima significat matrem menstrualis; secunda menstruale; tercia matrem compositi albi; quarta compositum album; quinta matrem compositi rubei; sexta suum compositum.

Per operaciones aliarum solucionum formantur novem figure sequentes. Quatuor prime significant quatuor elementa compositi rubei; et tres succedentes significant elementa albi; et octava triangularis significat coniunctionem trium in unum, quia conponitur a duobus primis albi et prima rubei. Ergo secunda figura albi est media inter duas alias, de quibus formatur nona, que est noster lapis preparatus beneficio primi gradus.

Et per operacionem secundi formantur tres, quarum hec est prima, que significat multiplicationem sulphuris factam a triangulo vel quadrangulo; et ista dividitur in multas contentas in arbore. Secunda est ista. E la terça es tota redona et est ista, quoniam rotunda albi perficitur a parte exteriori. Sed a parte interiori ipsius perficit cum perfecta mixtione, benificio tercii gradus tam intus quam extra; et hoc intellige ad album.

Sed ad rubeum benificio secundi gradus formantur quatuor sequentes figure. Prima significat sulphur in sola sua decoctione; secunda significat suam multiplicationem et dividitur in multas, contentas in arbore; et tertia significatur per coniunctionem secunde figure rubei secunde dissolucionis primi gradus; et quarta per coniunctionem tercie, que venit post secundam. Et sic per istum gradum ponimus quatuor in unum. Sed ad finem ut quadrangulus possit intus esse rotundus sicut extra, est totum magisterium completum per tercium gradum, sicut presens figura demonstrat. Et intende quod quelibet pars istius figure est rotunda intus et extra.

Fili, proprietas cuiuslibet mercurii est dissolvendi et dealbandi suum sulphur, et proprietas sui sulphuris est congelandi et depurandi suum argentum vivum; quoniam argentum vivum proprie est omne illud, quod potest congelari per vaporem sui sulphuris sicci. Fili, iste vapor, qui congelat argentum vivum, est de natura sue proprie substancie medie, que stat in terra sicca, subtili, aerea, mixta, digesta et cocta cum calore lento sibi continuato. Iccirco reduc argentum vivum dissolutum super terram suam siccam paulatim et non totum insimul, quia virtus sulphuris draconei cicius convertit parvum divisum quam multum coniunctum. Cave ergo quod virtus draconis non subiungatur gurgite Sathalie, quoniam hoc debes facere intencione congelandi et non dissolvendi. Sic, fili, argentum vivum regnat primo contra sulphur, ut apparet per veritatem precedentis capituli. Et de post sulphur regnat super argentum vivum, sicut dictum est per operacionem presentis capituli.

Continua igitur suam operacionem, assacionem et imbibicionem, quousque prima aqua eum totum dealbaverit et congeletur vapore sulphuris. Aliud non oportet fieri, quoniam per contrariam operacionem, sicut argentum vivum vincit sulphur, sic per suum contrarium sulphur suum vincit argentum vivum per congelacionem, cum reiteracione sue sublimacionis talis, sicut diximus.

Quando sublimaveris et acceperis dictam substanciam puram mercurii, tunc fixabis unam partem ipsius; et nos dedimus tibi modum fixacionis in lapide maiori. Et quando illa pars erit fixa, fixabis postea aliam partem. Tunc reitera sublimacionem partis non fixe supra rem fixam, quousque ipsa similiter fixetur. Quam rem temptabis, si bonam fusionem prestabit super ignem. Et si hoc facit, factum est; sin autem, adiunge de argento vivo exuberato, reiterando suam sublimacionem, donec sit fusile.

Et modum exuberacionis cuiuslibet argenti vivi tibi dabimus, si bene nos intellexeris, in practica lapidis maioris, ut est in ista »Practica«, in capitulo illo, quod incipit: «Fili, tu accipies». Sed illa fit de suomet argento vivo, et ideo est illa simplex. Sed, si vis plus compositam et eam volueris de mercurio, dissolve alium mercurium in aqua prima, que exuberata est ab anima dicti mercurii, de qua fit tinctura; et post separa aquam post distillacionem, et sic reitera, distillando et redistillando super suas feces, quousque aquam biberit et traxerit ad ipsam totam humiditatem suarum fecum mercurialium.

Fili, ista est humiditas incerativa, que super omnes alias moratur contra pugnam ignis. Et sic per solam substanciam mercurii facimus nos medicinam excellentem albedinis. Et sicut tibi videtur quod nos dicimus de uno, sic intellige quod nos dicimus de omnibus. Et quando dicimus ‘de omnibus’, non excipimus ullum, neque volgare neque commune. Et quando dicimus ‘commune’ dicimus hoc, pro aliquo ipsorum, quod philosophi propinquius habent in suo intellectu. Et quando dicimus ‘volgare’, dicimus hoc pro illo, quod rusticus intendit, quod venditur in tentoriis. Sed bene credas quod, ubi est illud commune, ponitur sicut scimus. Et nos, qui illud cognoscimus, scimus cum propria veritate.

Et si tu velis exuberare tuum argentum vivum cum humiditate, quam tibi natura preparavit, citius fixabitur racione sue permanencie. Tunc exubera ipsum cum humore corporis preparati per ingenium nature. Quoniam res preparata dabit tibi rem ornatam; et quantum ornabitur, talis erit perfectio; et qualis erit perfectio, talis demonstrabitur in sua proiectione super quodlibet corpus imperfectum et super mercurium volgi non preparatum.

Quando habueris argentum vivum bene exuberatum cum corpore aut cum mercurio, antequam fixes illud, oportet quod illud rectifices per septem distillaciones, donec sue limositates habeant splendorem et claritatem cristallinam vel margaritinam aut lucem argenti politi cum claritate talquea. Tunc ipsum est aptum ad faciendum efficaces operaciones in fusibilitate argenti vivi, quando in eo fixatur, sicut tibi diximus. Et est sicut forma perficiens suum sulphur, quod est factum de argento vivo. Habet adhuc super hoc multas alias virtutes in lapidibus communibus, de quibus aliquas tibi dicemus super margaritas.

Ostensio virtutis dicte humiditatis exuberate est quod habeas margaritas claras et boni coloris parvas atque minutas, quantas volueris; et pone eas in vitreo cipho cum fundo rotundo, cuius hec est forma, cum suo coopertorio; et pone intus tantum de dicta aqua exuberata, ita quod supernatet margaritas ad spissitudinem unius cultelli. Post cooperi cum suo coopertorio vitreo, ne pulvis vel alia immundicia intret; et in tribus horis fundentur in una pasta alba.

Postea collige et pone ad partem limositatem, que natabit in superficie aque; quia hec est sua forma exuberata et multiplicata per limositatem aque mercurii, quam sibi restituere debes, sicut dicemus tibi postea.

Quando videbis predictas margaritas in pastam albam liquefactas et fusas per virtutem aque integre sine aliqua alia actione caloris extrinsici, tunc postea colabis aquam bene sapienter et colando aquam munde cum omnibus suis limositatibus, que supernatant ipsam; et totum hoc pones in alio vase vitreo simili primo. Et cave, ne de predicta pasta margaritarum aliquid coletur cum aqua predicta, nisi solummodo limositas, que est sua propria forma; et cooperi bene omnia vasa; et illud, in quo est aqua, collocabis infra balneum artificiose, taliter quod possit recipere actionem caloris per subtiliacionem in vapore aque calefacte; et sit ibi per spacium trium dierum naturalium.

Fili, scias quod limositas margaritarum coniungetur ibi cum limositate mercurii et continuabitur et adunabitur per omnes partes aque, sicut res fusa in liquore subtili. Extrahe a balneo et pone ad partem.

Postea fiat unum modulum argenteum artificiose ad quantitatem grossitudinis perlarum formandarum, sitque interius deauratus et fiat de duabus partibus equalibus concavis bene iungentibus una cum alia, taliter quod, quando partes moduli coniungentur, quod concavitas intus sit tota rotunda et sperica, in forma rotunditatis cuius vis margaritas formare. Et quelibert parcium moduli habeat parvum foramen, quod filus aureus factus ad [mensura] capilli capitis equini vel caude vel pauco maior illud possit solummodo intrare. Et quod unum foramen stet in directo alterius correspondentis, quodlibet in linea directa suo simili, sicut foramina quadrantis.

Postea imple dictum modulum cum pasta predicta, unam scilicet partem moduli solummodo, donec videas quod illa medietas sit plena; et sic fac de alia. Postea mittas per transversum filum aureum […]

Postea iunge bene simul predictas pecias moduli et claude, sed pone filum aureum per foramina predicta; et sic formabis tuam margaritam. Qua formata, extrahe filum aureum et respice per medium tocius moduli, si tua margarita sit bene perforata de parte in partem, et postea mitte filum aureum per medium. Postea aperi modulum et remove ab ipso margaritam et pone in scutella vitrea et cooperi cum coopertorio vitreo; et tali modo permitte desiccari in umbra, ubi sol non tangat. Et per istum modum formabis omnes alias, et post pone ad siccandum.

Postquam formaveris tuas margaritas et ille fuerint bene siccate, tu accipies filum de auro, non tangendo illas cum manibus, industriose mittendo filum per foramina illarum, quousque habeas tuas margaritas cordatas ad particularem modum. Postea habeas duo vel tria ova, secundum quod corda aurea fuerit longa. Et quodlibet ovorum sit inscisum seu perforatum in quolibet capite, sic quod caput perforatum unius intrare valeat infra aliud similiter perforatum coniunccius quoad poteris, sicut tibi ostendimus per istam figuram, prius evacuato toto illo, quod est infra ova.

Postea accipe duas margaritas et subiungas illas in dicto liquore superius reservato […]; et postea statim mitte eas infra ova […] taliter ut stent in eis tanquam in medio aeris, non tangendo ova predicta; et claude ea cum cera et pone ad desiccandum in loco aeris in umbra per viii dies, sic quod sol ibi non tangat. Et postea pone eas ad desiccandum in sole per tres dies, girando ova predicta de uno latere in aliud de tribus horis in tres horas integraliter et uniformiter absque turbacione decoccionis margaritarum; nec aliud oportet te facere. Postmodum aperi ova et extrahe perlas; et invenies in tali lumine et claritate, quod natura non sufficeret quod eis tantam claritatem posset donare in loco sue minere, nec per naturam possent reperiri tanti splendoris, sicut fiunt per artem, si magister hoc practicare sciat.

Similiter poteris rectificare perlas diminutas de suis bonis coloribus, quos perdiderunt per corruptionem vel per calores balneorum, quando domine in eis balneantur, tenendo eas in manibus, et tunc corrumpuntur, si sunt naturales. Quoniam artificiales non possunt corrumpi ita cito sicut ille propter humorem fixum exuberatum, qui retinet claritatem, sicut spiritus retinet animam et anima retinet corpus in vita mediante spiritu. Sed talem spiritum non datur cuilibet scire nec cognoscere, adeo et tantum sunt in sophisticatis. Et si tu velis rectificare diminutas in claritate, tu potes rectificare duas uncias earum cum quarta parte unius uncie margaritarum finarum minutarum, dissolvendo omnes illas insimul et formando, sicut diximus, in dicto liquore, neque magis neque minus. Sed ne decipiaris in emendo, accipe unam in comparando et rumpe: et si intus inveneris albam sicut foris, bona est; si est nigra, est sophisticata, vel fuit cremata in balneis sive in cibariis; et communiter tales sunt fusce de foris. Quare, nisi videris eas bene claras de foris, non compares eas neque rumpas, cum signum, quod tibi ostendunt de foris, tibi sufficiat.

Aliqui sunt, qui cum sale armoniaco eas probant et cum vapore sulphuris, sicut plenius continetur in nostro »Libro lapidari«, in quo locuti sumus de aliquibus experimentis secretis. Et si velis videre transformacionem rectitudinis, quando margarite in earum decoccione recipiunt species suas in ovis supradictis, tu in loco testarum ovorum supradictorum accipias unam cannam, vel canonem, de vitro ad longitudinem fili aurei sic formatam.

Et in eo pone filum cum perlis taliter, quod transeat de uno capite in aliud, taliter quod coniungat caput canonis; et declines infra ampullam, in qua sit aqua margaritarum, ad recipiendum vaporem aque; et luta bene omnes extremitates et foramina, quod nihil possit intrare et quod respirare non possit. Et procede per modum quem tibi diximus, et videbis per vitrum earum transformacionem. Et simili modo poteris facere pulchros rubinos et ipsos rectificare cum liquore mercurii rubei; et sic de omnibus aliis lapidibus preciosis, per modum quem tibi diximus in tractatu »Lapidarii« in secundo capitulo, «De rectificacione perlarum».

Recipe mercurium sublimatum ad album, sicut diximus tibi, et dissolve in aqua mercurii, a qua extraxisti ignem lapidis mercuriosi, in qua dissolvatur ignis duri lapidis tam substancialiter quam essencialiter. Et quando dicimus ‘substancialiter’, hoc dicimus pro substancia ignis; et quando dicimus ‘essencialiter’, dicimus ad differenciam qualitatum, quas aqua accipit a substancia ignis.

Postea recipe aquam per distillacionem, quousque totum congeletur. Et alia vice reduc aquam super mercurium, ut sua unctuositas superetur cum aqua per distillacionem. Postea alia vice reitera; et tercia vice distilla. Et post paulatim fortifica tuum ignem, quousque videas maximam rubificacionem. Et si est aliquid, quod non ligetur cum igne lapidis, hoc ascendet […] virtute ignis totum album. Continua ergo tuum ignem, donec videas quod sublimativum sublimetur, et fixum, quod est in fundo, rubificetur. Et super istam terram fixa tua elementa, sicut diximus tibi, si bene nos intellexisti; et habebis a mercurio elixir completum.

Fili, tu habes scire quod sunt duplicia fermenta composita tincture et fermenta composita liquefactionis. Fermenta composita tincture sunt in numero septem, sicut in tabula fermentorum apparet, et per figuram tincturarum signatarum, seu situatarum, in sex litteris alphabetalibus, scilicet B C D E F G.

B significat aquam simplicem; C significat sulphur rubeum simplex; D significat istorum dissolucionem simplicem, alias D est aurum dissolutum simplex; E significat aquam rubeam compositam; F significat sulphur rubeum compositum; G significat aurum rubeum compositum, alias – quod idem est – significat ipsorum E et F compositum. Et ab istis nascuntur tante figure triangulares, quante sunt camere dicte tabule, sicut per dictam figuram circularem notificatur.

Fili, quando evacuaveris solam unam cameram de cameris dicte tabule, perfectus de experiencia tunc scies quid valet nostra philosophia et proficuum eius. Et ab hoc potes extrahere multas alias brevitates, si ingeniosus sis in operacione evacuacionis dictarum camerarum. Multiplex est fermentum: simplex, ut sunt anime extracte a suis corporibus; compositum, ut sunt corpora in naturam sulphuris redacta, cum suis oleis coniuncta, et sicut fermenta sulphurea corporum imperfectorum.

Fermenta composita liquefactionis sunt tanta, quanta sunt tincturarum et fiunt successive super illa, que fluere debent et ingredi cum omnibus eorum tincturis, beneficio et administracione que fit super ipsis a liquore ultimo simplici vel composito. Et ideo non est alia differentia nisi illa, quod compositum tincture recipit per virtutem dicti liquoris infusionem permanentem vere dulcedinis. Ideo loco aque rubee simplicis ponetur aer rubeus simplex. Et loco aque rubee composite ponetur aer rubeus compositus. Et simplex tibi significatur per H et compositum significatur per I.

Exemplum: quando volueris habere fermentum compositum liquefactionis, fac primo illud de tinctura et multiplica cum igne lapidis, dissolvendo ipsum in aqua lapidis sive simplicis mercurii. Et similiter dissolvatur sulphur; postea congeletur et bene rubificetur, sicut tibi diximus. Et alia vice dissolve illud rubificatum in suamet aqua; ex post in simili aqua resolve corpus fini auri ad quartam partem sulphuris rubificati; deinde misce aquas et permitte fermentari per novem dies naturales. Postea evapora aquam cum calore simplici facto cum balneo marie continue, quousque non possit plus ab illo distillari; ab inde pone super cineres, cum suo coopertorio clausum. Et ibi tantum moretur, donec totus fixetur humor fermenti. Et sic fermentum tincture rubee bene complebis per primam cameram.

Istud fermentum est tale quod, quando erit gummosum, trahet quodlibet metallum in suam propriam naturam et convertet ipsum in finissimum aurum et multum lucens; et aurum trahet in suam propriam substanciam et liquefaciet, ut sit totum fermentum.

Quando feceris fermentum tincture illud […] in liquefaccione, coniungendo ei H secundum pondus quod scis et sensus demonstrat per opus nature, donec totum fixetur infra condensorium. Et postea pones illi quintam litteram; illam fixabis, quousque videas quod fundatur sicut cera sine fumo; et cum tanto fiet fermentum liquefactum prime camere. Istud in infinitum potest multiplicari per opera secreta mixtionis facte diversimode.

Fili, primo tu dissolves argentum vivum in aqua mercurii, et post separabis aquam per balneum et aerem per cineres et pone quodlibet ad partem […] Postea reduc aquam super feces, ut dissolvatur hoc, quod poterit dissolvi. Et hoc quod dissolvetur erit in forma olei natantis super terram in fundo aque. Pone hoc totum ad [fermentan]dum in levi calore per diem naturalem, ut dictum oleum possit continuari cum aqua per virtutem caloris moventis et elementa miscentis. Deinde separa aquam, inclinando vas; pone in cucurbita et superpone alembicum ad distillandum aquam in balneo et aerem in cineribus, sicut superius dictum est. Et separabis aquam per distillacionem super cineres a primis fecibus. Et si remaneant humide, separa humiditatem tam per balneum quam per cineres. Et iterum infunde superius aquam, que fuit separata per balneum; et itera ut supra. Et si videas quod feces prime sint humide in aliquo, separa humiditatem, sicut superius dictum est, tam per balneum quam per cineres. Postea coniunge secundas feces et tercias dissolutas insimul; et primas proice et de ipsis separa aquam per balneum et post aerem per cineres.

Fili, scias quod illud, quod calidius est in natura, debes accipere cum toto suo liquore per dissolucionem et continuacionem illius in aqua mercurii, quoniam ista est materia, que citius dissolvitur sicut calidior; et aquam separatam distilla per balneum et aerem similiter, quinquies aut sixies. Deinde mortifica terram cum aqua preparata paulisper, donec bene siccetur. Deinde reduc ei aquam per intencionem animacionis et sublima eam, quousque congeletur. Et postea fortifica tuum ignem, donec sublimetur totum, quod poterit sublimari. Et cum aqua reduc sublimatum super rem fixam. Et hoc reitera, donec fixetur aqua ad medietatem sui ponderis. Et post fixabis de sua secunda aqua per sublimacionem factam cum igne graduato, quousque videas fluere; quoniam aliud non oportet fieri. Verumtamen […] quod vivificatur aliqualiter, damus ei parum de sulphure, ut constringatur.

Et ideo, fili, cum deficit in sua constrictione, demonstrat nobis practica quod deficiebat de sulphure constrictivo. Quapropter tibi declaratur quod ipse perfecte numquam potest fixari sine sulphure congelativo et de congelato, nec tale sulphur congelatum unquam potest haberi, nisi argentum vivum fixes per minimas partes, quousque impregnetur calore et siccitate, quod est de natura sulphuris. Et quanto plus congelatur, tanto plus demonstrat suam fortitudinem, que est caliditas et siccitas nata in ventre argenti vivi per calorem et siccitatem cum temporis mora aut largitate.

Nunc dicemus composicionem aque potabilis simplicis, que fit de sanguine fixato per naturam, ad confortandum humorem radicalem humanum. Recipe aquam, quam tibi supradiximus, que habet potestatem dissolvendi aurum sub conservacione sue speciei vel forme; et subtilia ipsum per viam continuacionis cum inhumacione in balneo et in levi decoccione. Et post pone aurum dissolutum in cucurbita vitri et distilla aquam et separa totum humorem. Et remanebit substancia auri sicca in fundo vasis.

Post accipe de lunaria et distilla humorem per alembicum, donec videas quod per diminucionem sue sulphureitatis non poterit plus cremari. Continua tuam distillacionem in alio receptorio et illam aquam recipe, quousque super caput alembici nulle appareant vene. In istam aquam proicies substanciam auri, et cito dissolvetur in aqua vegetali racione mercurii. Rectifica suum mercurium a fleumate, donec videas quod cremet, et post misce eam cum aqua prima cum substancia auri. Et est aqua vite.

Fili, ad componendum summam medicinam, matrem et imperatricem omnium medicinarum, opus est quod habeas tres fornellos: unum ad calcinandum et distillandum per balneum; et alium ad inhumandum et distillandum per cineres; et alterum sit preparatus pro operibus corruptis, ad opus corrigendi errata, secundum quod signa nature tibi monstrabunt. Et debent esse furni rotundi a parte interiori cum tribus mediis factis de fogaciis, qui sustinent fortem ignem, perforatis in medio in rotundum per totum ad magnitudinem corone unius clerici, idest capellani, alias ad largitatem quatuor digitorum, taliter quod possint claudi et aperiri, cum opus fuerit, cum eorummet pecia.

Et ab uno medio ad aliud habeat unum palmum de largo; et quodlibet medium habeat suam portam et quod possit opturari et aperiri secundum diversitatem ignium. Et sint omnes insimul unum prope alium totum ad longum. Et in furno medio et in quolibet medio facias conductum, ad finem quod possit recipere calorem aliorum per sub[tus] et supra; et sint facte subtus contra fogacias et quod possint claudi et aperiri, cum necesse fuerit. Et habebis furnellos perpetuos ad continuandum diversos ignes, quos medicina requirit usque ad finem ipsius.

Et quando volueris facere aliquam rem, appropia furnellos tuos, secundum quod res requirit, vel cum balneo vel cum cineribus aut cum igne flamme. Quia in balneo distillamus aquas nostras; et in cineribus separamus nostros aeres et calcinamus terras nostras in formam aque clare; et cum igne flamme fixamus nostros spiritus, quia opteticus est. Et iste est ignis, qui dat medicine potenciam actualem ad omne illud, quod facit.

Et si magnam medicinam volueris philosophare in tua practica, necesse est tibi habere alios furnellos parvos solummodo unius medii. Quia medicine particulares non requirunt tantas diversitates digestionis, nisi solummodo tres, que fieri possunt in predictis furnellis, sicut postea dicemus per branchas particulares. Et hec est magna habitudo gaudii ad dirigendum sensum in operibus nature et ad habendum pacienciam in tardacione decoccionis magne medicine; absque hoc, quod sis ociosus, potes facere multa alia.

Fili, in omnibus medicinis componendis non indiges nisi solum nostra forma unius vasis, quod est ex tribus peciis, scilicet de uno coopertorio, de uno alembico et de una cucurbita. Sed accipit differentiam nominum secundum differentiam sue operacionis. Nam, quando ipsum est pro intencione distillandi, [dici]tur ‘distillatorium’ cum suo alembico; et pro intencione dissolvendi, dicitur ‘dissolutorium’; et putrefaciendi, ‘putrefactorium’; et calcinandi, dicitur ‘calcinatorium’ et ‘mortificatorium’; et pro intencione congelandi, dicitur ‘congelatorium’ et ‘condensatorium’ et ‘sublimatorium’ et ‘animatorium’ et ‘vivificatorium’, ‘creatorium’ et ‘inhumatorium’, ‘attenuatorium’ et ‘condensorium’ et ‘ymen’; et semper non est in forma nisi unum solummodo. Sed quelibet medicina requirit suum vas formatum, sicut dictum est, de vitro cum suo coopertorio cumque suo alembico.

Fili, quando dicimus in hoc capitulo ‘medicina’, nos dicimus pro intellectu simplicis per se vel de compositis per se. Simplex est sicut solummodo terra prima aut aqua tantummodo per se sine adiunctione aliorum elementorum; et sic de quolibet ex suis compositis, sicut lapis, qui est compositus vel creatus ex duobus simplicibus elementis, scilicet ex terra et aqua, aut elixir, quod fit de compositis et simplicibus ex compositis, sicut de sulphure et de fermentis, et ex simplicibus, sicut ex aqua et aere.

Et ideo, fili, quando aqua preparatur, indiget suo proprio vase facto, ut supra dictum est, sicut medicina simplex, et aer similiter, et sic de aliis elementis et medicinis simplicibus. Quapropter sit manifestum quod, quando due res possunt fieri in uno tempore, nolite successionem temporis, propter defectum vasorum […] que omnia sunt unius forme et illa forma potest tibi sufficere ad componendum et ad finem ducendum realem medicinam.

Fili, nostrum argentum vivum, vel pars eius, est aqua distillata ex sua terra; et terra similiter est nostrum argentum vivum animatum; et anima est calor naturalis, qui stat colligatus in prima essencia elementorum argenti vivi. Quapropter facimus te scire quod aqua debet tenere aliquod modicum illius caloris, aliter non esset animata. Et ad hoc faciendum habemus elementativitatem, que elementat et animat elementa cum placenti solucione et putrefactione, que naturaliter, calore naturali penetranti in omnes partes elementales, se diffondit per totam materiam essencialiter; et diffusa ligatur cum dictis partibus elementaribus per minima, ut in separacione elementorum calor ligatus et copulatus cum materia essenciali elementorum extrahatur per distillacionem.

Et sic materia cuiuslibet elementi remanebit animata ex igne naturali, qui est calor vivificativus, de quo omnia elementa se exuberant. Et quanto gravius aqua distillabitur, tanto magis erit ligata cum partibus essencialibus argenti vivi, cum quibus est copulatus calor naturalis, sicut apparet in oleo et in rebus calidis et liquidis.

Et iccirco, fili, habes considerare differentiam, que est inter aquam et oleum; quia visus tibi numquam monstrabit dissimilitudinem per solam speciem suam, sed per suos effectus, si sciveris probare per intellectum, si »Theorica« est in nostro magisterio.

Cum ergo una pars caloris naturalis separatur ab alia per vim resolucionis, ex tunc fluit sua materia et separatur a maiori virtute, cum ita sit quod lapis in suo fluxu perdat de calore naturali et de suo proprio connaturali humido. Sed quando alia vice reducitur per coniunctionem, ipsum recipit corpus cum magno appetitu per confortacionem et restauracionem integram. Et sic sulphur coniungitur sulphuri, sicut humiditas sue simili humiditati, quia virtus ignis semper igniendo materiam se multiplicat et sic per racionem sue essencie et sue nature; et facit humidum radicale totum novum, sicut per experienciam leviter potest ostendere lapis lunarie magne, maxime post separacionem elementorum, cum omni tempore appetat habere humidum proprium, in quo incalescat calor naturalis et in quo imprimat suam formam et similitudinem.

Respicias super hoc quod materia, in qua debet calor operari et imprimere suam essenciam, sit bene subtilis, ut totum possit fieri ignis et humidum radicale; et materia se subtiliet per decoccionem longam et suavem cum regiminibus contrariis, que sunt operaciones nature.

Fili, intellige hic quod duplici calore indiges ignis communis: scilicet humido colligante et coniungente cum nutrimento spiritus, et igne sicco [qui facit] descendere et dissolvere fleumata post condensacionem spirituum terminatorum per ignem humidum.

Fili, tu habes scire, pro intencione contemperandi tuum elixir, quod omne temperamentum est constitutum per qualitates primas ligatas in immediatis primis essenciis elementorum. Ideo indiges quod ab illis habeas temperare per confortacionem, quia sic volt natura. Sed sicut tu videre poteris quod prime qualitates non possunt haberi, nisi sub forma substanciali et composicione visibili, necesse est tibi quod substancia cuiuslibet elementi sit multum depurata et subtiliata, ut qualitas unius elementi non turbet temperamentum medicine per qualitatem alterius, que est in ipsomet propter defectum preparacionis.

Quare tibi manifestatur quod, si in aqua sit terra indigesta, que debetur ad sustentamentum spiritus, post suam preparacionem erit male rectificata, eo quod ipsa tenebit in ventre suo de qualitate sicca, que est propria qualitas terre, et per illam se conturbaret, vel turbaretur, lapis frigidus ad faciendum suam actionem; et sic est de aliis elementis. Videas ergo, ne propter defectum preparacionis siccum destruat frigidum, nec frigidum siccum, neque humidum calidum, neque calidum humidum; quia alio modo non posses lapidem comparare, nec illum ducere ad certum gradum specificum, cum necessarium sit tibi divisim ut scias quantum debes ponere de quolibet elemento.

Et ideo, cum elementa rectificantur cum gradibus separacionis et preparacionis, hoc facimus, ut lapis vertatur in quatuor qualitates elementales, in quibus quelibet illarum sit fortis secundum qualitatem sui elementi, in quantum est possibile. Quia necesse est tibi ut ex quatuor qualitatibus excellentibus contemperes lapidem. Et dicte qualitates excellentes non reperiuntur nisi in simplicibus elementis. Et elementa simpliciantur per vim preparacionis, ut qualitas unius non turbetur per qualitatem alterius, et ex illis resultat temperamentum secundum confortacionem aut debilitacionem, que fiunt per viam reductionum. Et sic se ligant alia vice elementa, que sunt facta una aqua composita, que continet in se omnia quatuor elementa preparata; que aqua fixatur per minimas partes et congelatur in suo fermento per medium reductionis. Et per talem modum elementa se contemperant cum mutua actione qualitatum contrariarum et resultat unum compositum complexionatum in temperamento calidi et humidi et frigidi et sicci. Verumptamen primo siccum se habet contemperari per humidum cum frigido; et tunc est temperacio de frigido et humido; et postea super illud ponitur humidum in calido, quousque veniat quod elixir est factum cum nobili temperamento.

[T]u, fili, in hac arte habes considerare tria subiecta instrumentalia, scilicet vegetale, quod est principale mutativum de […] omnibus subiectis; et elementale, quod est principale mixtivum elementorum; et instrumentale, quia sine isto non possunt esse alia. Et opus est quod ista tria sint universaliter in materia, ex qua fit nostrum magisterium. Quia, si vegetativa non esset, numquam materia posset transmutari prout natura requirit secundum sua organa instrumentalia.

Fili, principale effectivum huius instrumenti est ignis naturalis. Et si elementativa non esset, elementa non possent mixtionari cum bona elementacione; quia, si aqua non est elementata ex aliis elementis, specialiter ex terra, numquam poterit ipsa cibari et per consequens habere substanciam ad contituendum sulphur, quod est nostrum summum medium; nec instrumentum vegetativum haberet substanciam, quam posset mutare. Et ideo potes intelligere quod in omni nutrimento parum proficiunt simplicia elementa, sicut manifeste natura tibi monstrat quod elementa, [que] in ipsa miscuit cum suo elemento elementativo, faciunt mirabiles effectus per suam mixtionem. Et ars similiter, quando consequitur naturam, nobis monstrat per practicam, quod elementa melius et cicius operant et faciunt multos effectus in elementis mixtis, quos non faciunt simplicia.

Iccirco per mixtis stant prime essencie elementorum et ex illis cibantur omnia per virtutem suorum instrumentorum; et sic se ligant insimul, quod maius unius miscetur cum maiori alterius et minimum unius ligatur cum minimo alterius, quodlibet illorum insimul alterando per suas proprias qualitates. Sed ista colligacio, fili, fit in diversis proporcionibus, sicut tibi dicemus per capitulum succedens et diximus in capitulo de eorum animacione et in capitulo immediate precedenti illud. Quapropter apparet quod necessarium est ut materia non sit vacua de tali instrumento, per quod elementa habent elementari. Et si in instrumentativa non esset elementativa, numquam haberet quod materia[m] gubernaret ad elementandum sua elementa, pro intrando in composicione sulphuris mediante instrumento vegetativo.

Et ita sit manifestum quod unum non potest esse sine alio; verumptamen cum differentia successionis operacionis, quia, cum volumus ponere instrumentalitatem in materia, nos vadimus ad regimen dissolucionis, quod superius tibi diximus. Et illic incipit nasci elementativitas in instrumentalitate. Et quando volumus quod ipsa elementet sua elementa, nos vadimus ad secundum regimen resolucionis; et cito hic incipit nasci vegetativitas, que est causa transmutandi et alterandi elementa cibata<s> per elementativitatem in sulphur per operacionem tertii regiminis, per quod fit congelacio nature. Et hoc sulphur, fili, cum materia ex qua creatum est, que dicitur argentum vivum, est prima et pura materia metallorum, in qua materia sunt omnia tria instrumenta universaliter infixa virtute supradictarum operacionum, que habent posse transmutandi unum in alterum cum perfecta et miraculosa operacione et transmutacione.

Et super hoc dixerunt aliqui aristotiliste quod impossibile est transmutare species metallorum, nisi primo in suam primam reducantur materiam, vel naturam, cum omnibus suis instrumentis; et quod dicta prima materia sit unita vel coniuncta illis, cum quibus artista artificialiter faciat suas transmutaciones ad respectum nature. Ideo habuimus a natura quatuor nobilia regimina operacionis, per que causantur tria instrumenta, que mutant materiam in hoc, quod diximus.

Fili, colligacio sive mixtio elementorum fit in diversis proporcionibus secundum proprietatem cuiuslibet elementati, tali modo quod, quamvis quodlibet elementorum intret per elementativitatem in quolibet elementato, sed, alias tamen, in actione unum elementum est forcius alt[e]ro in suo mixto; et ita est in omnibus mixtis seu elementatis, quia elementare non est, nisi elementa miscere, custodiendo tamen diversitatem sue differencie. Et istas colligaciones factas in diversis proporcionibus nos appellamus numeros, quia per illa elementa stant ligata in elementatis.

Et ideo in operacione, que fit per accionem, invenitur ignis elementatus fortiter activus, eo quod ab humido, in quo est ligatus, habet adherenciam […] quod non haberet ignis per semetipsum, et per terram, vel a terra, cum qua est ligatus cum motu corporis continualiter in id, quod corrodit. Et per humidum aereum habet nutrimentum, sicut diximus in capitulo precedenti et in multis aliis; et totum hoc non posset habere ignis simplex.

Simplex est, fili, qui non continetur per siccum terrestre. Et ideo ignis mixtus est alius quam simplex. Similiter, fili, est de frigiditate aque, que continetur per siccum terrestre, quando locus ei aperit[ur], ad finem quod possit intrare infra suum ventrem in loco spiritus aerei; et tamen acuitur propter acuitatem ignis ad penitrandum, et quando est infra corpus est magis apta ad infrigidandum illud et indurandum cum tota sua mixtione; et hoc non potest facere aqua simplex. Per talem modum est de sicco terrestri: quia non posset intrare ad desiccandum et congelandum corpora humida, nisi haberet adherenciam et acuitatem ab aliis elementis, sicut apparet per lapidem nostrum sulfureum, ut ideo detur tibi in clara noticia causa quare et quomodo dictus lapis indiget creari ex quatuor elementis rotatis in quatuor circulis spericis ligatis cum cathenis aureis, sicut eorum actio poterit tibi manifestare cum clara experiencia.

Et quia talem accionem non habent elementa simplicia, vocaverunt antiqui philosophi dictum colligamentum mixturam admirabilem, per quam resultat una alia virtus ultra tria instrumenta, que tibi superius diximus, in sua elementacione. Quare tibi dicimus quod in temetipso recolligas omnes virtutes, que causantur in composito, quod sunt quinque numero: scilicet accio cuiuslibet simplicis elementi, que essencialiter est in illo propinquius secundum naturam, et hec est instrumentativa; secunda est virtus proporcionis mixture; tercia est virtus, que adiuvat actionem mixticam elementorum, per quam in dictis elementis constituitur mixtum, et ista dicitur elementativitas; quarta est virtus celestialis; quinta est instrumentum vegetale.

Per istas quinque virtutes, fili, constituitur et formatur accio in nostro lapide medicinali. Est tunc magis locus vasis mineralis traductor; et de illo tamen sua natura non intrat medicinam tam essencialiter, sicut faciunt dicte quinque virtutes.

Fili, quando nos dicimus hic virtutes celestiales, intelligimus virtutem ignis communis, qui habet movere instrumentum vegetale, quod est intra materiam formativum et sigillativum in tantum, quantum est bene informatum per ignem communem respectu nature. Et ignis communis est informatus et gubernatus per sapientem practicum, accipiendo respectum ad virtutem celestialem. In quanto est bene informatus ad proporcionem instrumenti vegetalis, tanto magis appropriatur virtuti celestiali. Et iccirco nos aliquando hic dicimus […] philosophicaliter, hoc adhuc clamamus in nomine et significacione, secundum quod sua accio nos requisivit in nostro magisterio.

Per res supradictas, fili, potes naturaliter intellexisse qualiter reincrudacio cocti obviat linealiter decoccionem crudi secundum cursum nature, donec ambo separatim reducantur in virtutem unius, quod appellamus lapidem philosophalem et medium. Quia sicut clavus, qui coniungit duos postes, facit eos tenere insimul, sicut natura coniungit ista duo in unum corpus virtuosum. Unde illa plurimum conspicit quod unum vult se coqui et aliud reincrudari ad consequendum officium, alias effectum, subtili artificio, prout requirit magister per voluntatem de A, quando consequitur naturam.

Unde tibi dicimus, fili, quod sicut unum monstrat in suis decoccionibus diversas passiones, sic aliud in sua recruditate monstrat visibiliter diversas potestates. Quia, sicut superius tibi diximus quod mercurius est grossus […] per suam magnam cruditatem, sicut sua materia demonstrat vivaciter in suis primis decoccionibus, sic eciam per contrarium corpus perfectum demonstrat acciones et accidencia contraria per nobiles et magnas decocciones, quas recepit per longum tempus a natura, prout sua materia demonstrat in sua retrogradata reincrudacione. Et sicut crudum monstrat multitudinem materie, sic coctum per sensum contrarium monstrat paucitatem. Et hoc est, quia per suam bonam elementacionem, digestionem et subtiliacionem elementa cocta fixa se disligant et fugiunt a crudo, quod ea incrudavit per volatilitatem, nisi habent retinaculum, quod est debitum nature, scilicet vel de temperamento proprii menstrualis cum informacione, vel de proprio mercurio, quem debes intelligere cum sensuali racione, quam natura requirit.

Et sicut spiritus est plenus resplendore, corpus videtur quasi fuscum et tenebrosum. Et quando corpus est totaliter alleviatum, spiritus est plenus magne ponderositatis. Unde, quando volueris corpus multum bene dissolvere, congela de ponderoso, quod portabit eum superius […]. Sed primo facias quod reducatur in H et de H in G per reincrudacionem; et post de G in F per retrogradactionem; et postea F in E vertetur in lapidem per virtutem spiritus reducti, qui non est argentum vivum volgariter nuncupatum, immo est proprie de corpore cognito, et de virtute sue proprie substancie est investitum sine extraneo graduamine. Quapropter velis intelligere quod opus de mercurio respicit ad constringendum et subtus standum. Et opus de corpore ad laxandum et dissolvendum et ad supra in altum scandendum.

Per hoc sit tibi demonstratum quod, si ambo insimul sunt bene preparata, opus miraculosum perficies absque gravitate, cicius quam de uno solo feceris et multo melius. Quia in uno est, quod alt[e]rum non habet; et unum melioratur per adiutorium alterius. Iccirco incipias opus tuum de istis duobus insimul, sicut tibi diximus in lapide maiori; et sumus intencionis quod tibi dicamus in brancis statim, sicut tibi diximus de duplici custodia vel respectu accidencium, que causantur de corpore et spiritu, quando reguntur seu conducuntur insimul.

De illo simili modo fac de stagno, ut fecisti de plumbo, excepto quod non oportet te illud tantum preparare, nisi volueris. Sed quando eris in reductione, coniela ipsum parum et parum cum decoccionibus graduatis, quia parvam virtutem tenet sulphuream, nisi sit in substancia. Auge tunc dictam virtutem cum decoccione per attenuacionem subtiliacionis sue substancie.

Facimus te scire quod tinctura est ad album multum magna. Sublima ipsum, quantum tibi bonum videbitur, post suum nutrimentum, quousque habeas sal nature. Incera illud donec fluat cum aere lune; et proice unum pondus supra centum partes stagni fini, et transmutabitur in verissimum argentum. Et si facis proiectionem illius supra argentum vivum congelatum, fixabitur in argentum cum perfecta retencione.

[C]onsimiliter facies separacionem de istis duobus metallis, ut fecisti de duobus plumbis. Verumtamen ex istis non debes accipere nisi secundam terram; et cum aqua illius, quam volueris, coque illam, quousque habueris eorum sal honoratum. Et istud sal incera cum oleo de R; et si sal est de natura Q, unum pondus illius proice supra L; cum levi preparacione convertitur in R melius quam sit de minera. Et si sal est de natura O, proice illud ad tot pondera; similiter ea convertet in R. Et si volueris facere proiectionem super mercurium, prosequere viam, quam tibi diximus. Et si sal de O volueris proicere super Q, adiunge sal de Q cum illo de O per solucionem, ut corpus amet spiritum et quod remaneat ligatum cum sua natura; aliter non diligeret ipsum, nec vellet ipsum recipere, nisi sit per ligam sui amoris, que fit cum nostra solucione non in aqua volgari, sed in aqua mercurii plena sulphuris benedicti, que penetrat omne corpus. Et sicut tibi diximus de O et de Q, intellige de omnibus aliis. Et si hoc intelligas, eris magister tocius huius sciencie, per quam trahuntur omnia secreta nature de potentia ad actum.

Fili, prima condicio elixir est quod habeat potestatem lavandi et separandi omnem extraneam sulphureitatem tocius terrestritatis immunde corporum infirmorum, taliter quod de toto mixto sint separate in fusione post proiectionem. Et ista condicio acquiritur in medicina per virtutem coniunctionis elementorum, secundum quod fuerint colligata cum mixtione unionis rerum alteratarum de virtutibus impregna<n>tis miscibilium et terminatarum cum amministracione ignis cum grandi sollicitacione.

Secunda condicio est quod medicina habeat potestatem illustrandi et alterandi omne corpus in multam resplendentem albedinem vel resplendentem citrinitatem, secundum intencionem quam requiris, cum magna luciditate, ad finem quod corpus diminutum perficiatur omnimode. Et istam condicionem lucratur medicina per virtutem nobilis preparacionis sue materie argenti vivi, antequam sit facta medicina, idest quod sua substancia argenti vivi sit facta taliter, quod ipsa sit dissoluta in elementa et postea sit mixta in profundiori corporis alterabilis absque separacione. Sed hoc non potest fieri, si substancia scilicet [corpus] non sit fortiter subtiliata cum dissolucionibus et subtiliacionibus factis cum preparacionibus diuturnis; et sic constet fulgor sue illustracionis.

Tercia condicio est principaliter quod ipsa per suam virtutem apportet metallum alteratum vel in determinata fusione lunari vel in determinata fusione solari, ad finem quod metallum sit exhibitum ad omne iudicium, nec possit separari de mixto in probacionibus iudiciorum. Et istam virtutem acquirit medicina per operacionem induracionis et fixacionis in calcem, antequam inceretur et fixetur pro intencione fluendi. Quia tunc omnis humiditas fleumatica extranea, que non potest sustinere ignem, per virtutem ignis obtetici separatur eciam et de toto disligatur, quando spiritus in calce alba fixatur cum reiteracione sublimacionis partis non fixe super rem fixam.

Quarta condicio est quod medicina habeat perpetuitatem cum firma alteracione impressionis contra asperitatem ignis absque evacuacione. Et ista venit ei per virtutem sue proprie fixionis post preparacionem sue fulgide substancie cum suis fermentis fusibilibus.

Quinta condicio est quod medicina habeat virtutem prestandi pondera perfectionis ad respectum determinacionis metallorum perfectorum. Et ista venit ei tam per virtutem et proprietatem […] operacionis, que habet colligacionem de pluribus et minimis partibus in unum coniunctis.

Fili, vis scire que sunt res alterantes? Sunt argenta viva. Et alterata vel alterabilia sunt corpora, que appellamus sulphura: quia quando sunt alterata cum primis alterantibus, illa sunt secundaria alterancia, alias alterata a primis alterantibus, vel alteratoribus. Et quoniam in illis, et specialiter in uno, est uniformitas et distensio, ideo naturaliter coniunguntur corporibus et cum illis ligantur per racionem uniformitatis; et propter densitatem dat ei rectum pondus et bonum. Et propterea racio necessaria nobis dedit cognoscere id, quod postea vidimus cum clara experiencia, scilicet quando de mercuriis debemus creare perfectam medicinam magis quam de aliis spiritibus cum differentia concordancie secundum gradus preparacionis eorum.

Fili, si tu habes in cognicione preparacionem, eris pergrandis phisicus plenus de philosophia reali. Fili, scias quare phisici moderni et iuvenes in cognicione virtutum nature deficiunt magis in confortando virtutem naturalem quam in purgando materiam corruptam. Quod est, quia nesciunt componere medicinas confortativas, que magis habent de forma quam de materia; nec sciunt educere, alias proicere, materiam medicinalem de rebus corruptivis, alias corruptis, in quibus est materia cum tota virtute celestiali, infixa in illa per cursum nature cum decoccione levi solis et stellarum. Quia res necessaria est quod virtus naturalis, que est calor et gubernatrix nature, sit adiuta per virtutem naturalem quintam celestialem, positam in materia medicinali subtili tracta de suis corruptionibus per virtutem boni intellectus, quem quilibet phisicus habere debet, si vult intelligere preparacionem, per quam trahitur materia medicinalis et terminatur sub conservacione sue virtutis, per quam habet operari.

Et iccirco, cum ipsi ignorant per defectum cognite evidencie extraccionem et composicionem talium medicinarum, sunt multum fallentes et decepti per eorum stultas et cecas estimaciones; et iccirco, quia de toto ignorant mensuram fortitudinis ligamenti, per quam stat ligata virtus operativa cum sua materia, donec ei poterit supervenire certa entitas caloris graduati supra potenciam virtutis ligamenti. Et ideo dicta virtus disligatur et dissolvitur a suo subiecto et effugatur ab igne ardenti, qui est suus inimicus mortalis; et remanet materia sine virtute confortativa. Et causa, per quam virtus recedit ab igne, est ideo quia subiectum et suum corpus non est exaltatum cum dicta virtute, antequam ignis ei daretur ultra mensuram fortitudinis sui ligamenti, quia virtus confortativa custoditur et extrahitur cum igne communi applicato cum naturali, in quo est virtus celestialis, quam tu requiris. Et tamen cum tali informacione informando, oportet quod ignis communis non sit superans dictam mensuram.

Iccirco [ad] advisamentum omnium volencium adiuvare naturam per confortacionem, dicimus quod addiscant extrahere virtutes cognitas cum doctrina precedenti corporum mineralium, vegetalium et animalium absque lesione subiectorum suorum. Et pro faciendo illud, excitamus tibi intellectum cum aqua simplicis composicionis.

Fili, virtutibus extractis indiges quod eas applices cum materiis subtilibus, ad finem quod potestas confortativa non conturbetur propter grossitudinem materie. Ideo, fili, quando volueris confortare, vide quod virtus possit supra materiam, et quod illa sit ei tota simplex et habilis ad faciendum suas actiones. Et talem medicinam confortativam poteris exhibere contra omnes infirmitates, quia calor naturalis, dilatando se per virtutem medicine confortative, cassat omne illud, quod est contrarium suis individualibus, sicut ignis, quando coniungit sua omogenea et separat sua etherogenea, que sunt contraria omogeneis. Et vide quod materia subtilis, in qua colligaveris virtutes essenciales, non sit de levi resolucione in grossis partibus, sed minimis et quasi insensibilibus particulis […], ad finem quod virtus caloris naturalis, causata per accidens, recipiat cum magna paciencia confortacionem reagentem insensibiliter contra infirmitatem qualemcumque et possit illam annichilare sine lesione aliorum spirituum. Quoniam valde grandi motu facto in tali corpore, illi multum debilitarentur et hoc esset contra confortacionem, pro quanto corpus debilitaretur per excitacionem motus nimis fortis.

Et ad faciendum talem medicinam eligitur super omnes alias materias aurum finum inter mineralia, vegetabilia et animalia. Et supra omnes virtutes vegetabilium et animalium sunt virtutes de succo lunarie et de musca melliflua. Materiam auri cum dictis virtutibus debes condire cum substancia cibali vel liquore cibi condimentalis, mixtionatum cum unione de suis puris subiectis miscibilibus absque magno labore depuratum per ignem, quem tibi diximus in capitulo «Per res», si nos intellexisti. Et per habitudinem seu respectum talis excitacionis et intellectionis facere potes medicinas diversas de aliis rebus que nihil constant ad conservandum naturam humanam, sicut tibi diximus et declaravimus in »Tractatu de aquis condimentalibus«. Et si tu intelligis magisterium, intelliges quomodo ille habent fieri et omnes alie medicine sub conservacione virtutis confortative.

Quando feceris H, illud proice cum B; post fiat separacio de H et B per Y et pone H ad partem. Postea separa I, alias Y, per X et invenies substanciam de B mortuam et siccam. Postea coniunge [H] cum B et hoc totum pone in V; et post tres dies fixa H cum C per Z; et post H, separes de C per Y; et accipe de B id, quod ei remansit de H per X: et habebis primum elementum, quod nos appellamus terram.

Et quando volueris habere aquam, que est secundum elementum, accipias C et illud transeat per X; et postea coniunge cum H et pone hoc totum in camera de V; et post duos dies separa H et D per Z et statim de D separa H per I; et de C accipe illud, quod ei remansit de H cum benificio de X: et habemus secundum elementum, quod nos appellamus aquam mineralem.

Et quando volueris habere aerem, qui est tercium elementum, accipe D et ipsum post suum transitum per X coniunge cum H et pone in camera de V per unum diem naturalem; postea separa E ab H per Z et statim de E separa H per Y; et accipe de D illud, quod ei remansit de H: et statim habebis tercium elementum, quod est de natura humida.

Et si volueris trahere ignem, qui accipitur aliquotiens loco aeris, illum trahas de E, sic quod quando transierit per X coniunge cum H; et postquam stete[rit] in camera de V per duodecim horas, statim separa H et F per Z. Post de E separa H per I, alias Y, accipiendo de E id, quod ei remansit de H cum benificio de X; et similiter facies de F, et habebis [ignem] in natura calidum in omnibus quatuor elementis mercurii, alias argenti vivi. Si nos intellexisti, diximus sublimacionem illius; et sicut tibi dictum est de illo, intellige de omnibus corporibus. Postea eris habituatus ad creandum sulphura, que volueris, tam de corporibus quam de mercuriis, [tam] coniunctim quam separatim, sicut invenies per tabulas metallorum, per quas extat concordata rota mixtica omnium metallorum. Et quando mixtice volueris operari de materia Veneris, vel Martis, vel de ambobus insimul, sive sit per granfasiam vel per enofrasiam elementorum, ac illis non impones nisi B, quia alia sunt de mala et infirma minera.

Fili, scias quod metalla non sunt nisi nostre minere, in quibus congelatur argentum vivum nostrum in clara et simplici minera, quem appellamus lapidem benedictum et tincturam multe magne claritatis. Fili, omnia opera particularia, que sunt infra latitudinem magni magisterii, non sunt nisi discurrere elementa mercuriorum […] tam simpliciter, quam composite, sicut tibi demonstratum est per tabulas istius artis […]. Et quantas cameras ibi invenies, totidem sulphura poteris generare de diversis virtutibus; et quot sulphura habueris, tota et tanta opera particularia habebis. Et si facias coniunctiones sulphurum, quantas feceris, tantas operaciones compositas habebis particulares ad proiciendum, vel faciendum proiectionem, super tanta metalla, de quibus medicina particularis est composita. Et per istum intellectum debes movere partes metallorum elementales et mercurii per primas cameras, ad finem quod postea possint esse mote secundum naturam de suis partibus elementalibus in fusione vere fixionis, que fix[i]o fit per discursum sulphurum generatorum de substancia metallorum et de eorum naturis cum terciis litteris lune et quartis litteris solis solummodo.

Et de sole et de mercurio insimul ad rubeum; et de luna sola, vel de illa cum mercurio ad album, de quibus causatur I secundum mediante H, sicut tibi demonstrabitur per tabulas liquefactionis; quia de I tracto de H caussetur I per F mercuriale et adhuc per G; tunc est ipsum applicativum cum K albo; et si volueris componere cum D lunari eris peculiosus pro applicando cum K. Item et si volueris I mercuriale coniungere cum I lunari, erit multum nobilis exuberacio. Copula tunc illud quod volueris de istis I I cum K, vel simpliciter, vel composite, et habet dare illi fusionem admirativam per potestatem nature. Et sicut dictus est de albo, sic fit de rubeo.

Fili, cum mediis fermentis potes fermentare naturam omnium corporum; et quia de illis adhuc non fuimus locuti, dicimus tibi quod, antequam velis fermentare, videas primo quod fermentum sit bene preparatum. Fili, preparacio illius est quod ipsum prius transeat per tria principalia convertencia, antequam de illo facias fermentacionem. Quia opus est quod ipsum sit factum prius pulvis calcinatus per liquefacionem; secundo pulvis resolutus per dissolucionem; tercio pulvis induratus per congelacionem; et quarto sublimatus per separacionem. Fili, in indurare et mollificare stat nostrum secretum, quia sine illis nullum corpus simplex potest fieri, nec unio perfecta. Et si non sit perfecta mixtio de rebus alteratis cum vera unione, numquam erit habile aurum aut argentum ad operandum.

Fili, fermentum est corpus perfectum, subtiliatum et alteratum per potestatem dictorum convertencium cum lapide omnibus insimul. Quia nullum corpus sublimaretur, nisi fuerit per benificium lapidis, qui trahit ipsum superius, sicut adamas trahit ferrum, et elixir qui habet donare laxacionem cum adiutorio elementorum humidorum, qui sunt pulveres subtiles, qui stant immediate sublimati super corpus sublimatum.

Si vis sublimacionem istius corporis sublimati melius reiterare cum mixtione spiritus vinti sublimati, quotiens hoc feceris per excitacionem operacionis, tocies lucraberis centum partes in proiectione. Quia, quanto corpus est magis leve, subtile et plus volatile, tanto melius est ad proiciendum unum pondus supra centum et centum supra mille, mille super decem milia et decem milia super centum milia et centum milia super mille milia et mille milia super infinita milia. Coniunge ergo corpus cum fermento albo ad album et rubeo ad rubeum et fac matrimonium illorum et lapidis, donec efficiantur unum corpus fixum per medium aque mercurii. Postea da ei fusionem cum oleo lapidis solummodo; et nota, si volueris, quia metalla parum habeant de oleo. Et facias totum hoc per viam reductionis; et erit tinctura exuberata precii incomparabilis.

Et sicut tibi dictum est de subtiliacione fermenti, sic etiam intelligitur de sublimacione corporum cum lapide per se. Et adhuc revelamus magis, ut magis intelligas et melius notam tibi datam, quod lapis supradictus venit de argento vivo nostro, quod portat in natura sua virtutem adamantis. Et corpora sunt salsuginea, quando sunt resoluta in [pri]ma eorum natura per virtutem lapidis, qui est dulcis.

Et dicemus tibi quod dicte nature non sunt nisi sales acuti, quos habere non poteris, usque transieris de prima in secundam partem; quoniam ille res, que recipiunt tincturas, sunt materia nature et tincture sunt materia nature; et tincture sunt de propria essentia materiali pure nature. Sic quod natura non habet coniungere alicui rei vulgi nisi cum sua natura, scilicet cum sua purissima materia intrinsica proiecta et depurata per artificium de ventribus mortuorum, videlicet metallorum, cum adiutorio lapidis.

Fili, materia nature est in virtute res vitalis et dicitur terra sulphuris vivi creati de argento vivo in proprium sal nature, quod est materia illius. Et tincture sue proprie essencie sunt nostra argenta viva, que similiter non possunt haberi, nisi sit per scientes regimina prime partis, que constituunt primum gradum operacionis nature. Sis igitur, fili, habituatus in predictis regiminibus, ad finem quod habeas materiam animatam ad faciendum medicinam magni precii. Quia de sulfure et argento vivo fit sal nature.

Fili, iste sunt tres res; verumtamen non sunt nisi una res communis, de qua natura est naturata, quia natura materialis est impregnata de natura formali et ab illa est naturata, ad faciendum suas renovaciones contra corrupcionem extremam, quam appellamus ‘destructionem’. Quapropter, fili, si nos intellexisti, dicimus tibi quod nostrum argentum vivum numquam est sine sulphure, sicut iam scis, cum in illud convertitur; nec sulphur potest stare sine natura salis, quod est principale et firmum medium [informativum], per quod natura transit ad faciendum et complendum suas generaciones.

Fili, si natura non haberet argentum vivum in sua operacione, partes sue materie non possent continuari, nec ipsa salvare posset unquam formas in humido radicali. Et si non haberet sulphur, non posset constringere et congelare partes humidas, que habent formari. Et si non habere<n>t sal, non posset penetrari partes, que habent congelari per defectum acuitatis. Ideo appellamus istud sal ‘sal honoratum’, ‘sal animatum’, quia est preciosum, alias prope, de natura calida, que penetrat et expanditur, ut impellitur. Et sic per virtutem sui caloris, de qua materia stat naturata, in expandendo penetrat et in penetrando congelat per suam magnam siccitatem humidum argenti vivi in radicalitate. Et sic nostrum sal sequitur mixtionem formalem armoniacam omnium elementorum. Quapropter non debes mirari, si illud appellamus ‘sal armoniacum’, quia sic ipsum habet nomen exaltatum et sublimatum per suam proprietatem; et est prima materia et pura nature, et est tota natura. Et intus in illo est, per quod est naturaliter sicut faber intra suam fabricam, qui est preparatus ad fabricandum. Adhuc propter hoc appellamus eum ‘sal ignis’, quia ignis non est acceptus nisi natura in arte phisica, cum calor naturalis est tante complexionatus secundum meritum sui proprii subiecti.

Adhuc nominatur istud honorabile sal ‘aqua maris acuta et ardens’ et ‘sal vitellorum ovorum’, ‘stella deana’ et ‘stella matutina’ et ‘aquila volans’ et ‘nubes ignis’ et ‘sal amarum’ et ‘sal cibi’ et ‘sal vitri’, ‘cinis de nitrax’, ‘sal armoniacum’, ‘sal urine’ aut ‘tinchar’, ‘sal saponis’, ‘sal alkali’, ‘sosa’, ‘nubes congelata’, ‘ventus congelatus’, ‘ventus corporatus’, ‘secretum nature’, ‘aqua maris gelata’, ‘arsenicum sublimatum’, ‘pulvis ad celum ascensa’, ‘sulphur exaltatum’ et ‘mercurius sublimatus’. Et totum istud facit errare illos, qui per eorum ignoranciam fuscam et tenebrosam nesciunt eligere materias nature per eorum proprietates. Unde ipsi sunt ceci et decepti in arte sicut gentes parum scientes.

Sed tibi, fili, dicimus cum revelacione quod recorderis de sale, quod tibi superius diximus cum una parte sue proprietatis. Quia nullo tempore de alio sale debes hic intelligere, nisi sit de metallis, que resolvuntur in illud, prout per artificium potes videre ad oculum. Si igitur istud sal tu scias dulcificare, intrabit in corpora, ut vera natura, que vult stare interius, et transformare, habet illa de una specie in aliam, malis gratibus regis de Meccha et Soldani. Quia, cum sales sint pura natura metallorum, naturata de proprietate metallina per amiciciam illius, cui coniunguntur adinvicem, cum sal non sit nisi ignis, nec ignis est nisi sulphur, nec sulphur est nisi argentum vivum reductum in lapidem, postquam est materia nature alterate et mutate de vilitate in nobilitatem; quia mixtio perfecta non potest fieri absque alteratione corporum nature, que possunt misceri in unitate perfecta corporalium proprietatum.

Fili, scias quod talis res est reputata vilis, quia nisi sit cognita homo nihil inde curat; et ab alia parte, quia non est res formata complete […] et quia est res de natura proiecta exterius de sua domo, sicut homo, qui est exspoliatus de sua possessione et fortiter vellet reverti, sicut ad rem, que ei sit proficua et conservacio sui corporis. Iccirco libenter vellet formare, alias se vellet fermare, quia per suum instinctum distincte desiderat retinere sua extrema, in quibus finitur; et ultra hoc, quia est in omni loco reperta, cum hoc sit, quia nulla res potest esse generata sine illa. Sed cum sit turpis in figura, ipsa ponit se, ad finem quod non videatur, in profundiori de suis elementatis; et accipit ibi finalem terminacionem per suum ultimum extremum complete. Unde aliqui philosophi dixerunt hos versus:

«Est una res vilis licet ubicumque reperta» et cetera, ut superius D C E P R.

Fili, impossibilitas regnat in ista scientia, quod tu possis habere spiritus quintos absque aliqua mutacione materiali de colore in colorem. Ad quos rogo te, ut habeas sollicitacionem taliter, quod omnes colores tibi sint grati, excepta rubedine, que in materia venit post separacionem quintarum substanciarum per ignem stimulativum contra materiam siccam. Fili, tunc quinte essencie, que remanent in sicco, cremantur et consumuntur sua tinctura, quia nolunt esse nisi ut aeres simplices, nec possunt extrahi, nisi sunt cum eis artificialiter; et sua virtute attractiva colligantur cum aeribus aquarum suarum et revivificantur, sicut apparet in ultimo puncto separacionis aquarum intra balneum.

Si tu nescis extrahere aerem ex aquis, precare naturam, ut per suam virtutem attractivam tibi velit ostendere. Quia illa tibi monstrabit, quomodo per appetitum illius, quod ipsa perdidit in sua calcinacione, ipsa separat aerem ab aqua cum restauracione, quousque materia virtutis attractive es[t] fere totaliter separata. Et caveas a nimio igne in distillacione aerum, quia corpus rubificaretur et suffocaretur sua virtus attractiva, que tibi dat aeres. Aut, si non esset in gradu suffocacionis, poss<i>et trahere magis, quam indigeres, cum non indigeas nisi aere multum subtili. Trahe igitur ipsum per inhumaciones, quia ille custodiunt tincturas ab omni adustione et restaurant humiditatem perditam et revivificant attractivam virtutem. Et si videas quod corpus esset rubificatum aut sua folia talquea, que in similitudine bresis mutantur multociens, proice cito in suam aquam et in illa coque, donec acceperit vitam albedinis vel nigredinis; et trahes omnes aeres per inhumaciones absque / calcinacionibus factis cum igne extraneo.

Fili, tres colores principales sunt tria instrumenta, qui dant cognoscere illud, quod natura volt, et sunt nigredo, albedo et rubedo, sicut tibi diximus in capitulo: «Verumptamen fili». Sed hoc tibi dicimus pro intencione trahendi aeres et corrigendi errata; et caveas ab illis. Verumptamen, quomodocumque sit de omnibus albedinibus et omnibus nigredinibus, cave quod non habeas nisi unicam rubedinem, que debet venire in fine primi gradus. Et si ante venerit, significat combustionem colorum, qui volunt rubificare propter festinanciam aut decoccionem, quam sentiunt ex punctura ignis stimulativi, qui sibi amministratur […] antequam suus proprius motus eis integretur. Et ideo, quantum rubent ante tempus, tantum perdunt de sua tinctura in sua ultima et propria rubificacione, in quanto sua essencia rubificativa colligatur cum extranea materia, que non potest sustinere ignem; et hoc cum ei non datur vera preparacio. Et si hoc intelligas, scies quare sophiste deficiunt a faciendo verum aurum.

Fili, accipe de bono lacte virginis bene sicco, alias de bono vino sicco, et in illo resolve D ad quartam partem succi lunarie et in tanto de C; et si in loco vini mittas succum lunarie, unum coclear valebit decem. Postea recipe aquam per distillacionem, que est succus magne exuberacionis; et procede ad dissolucionem sui mercurii, ut tibi supra diximus in »Libro de mercuriis «. Et trahe aerem clarum cum suo forti igne, sicut tibi diximus in principio »Practice«, et in illo dissolve id, quod est dissolubile de lapidibus densatis et de metallis liquabilibus; et [s]i primo corpus trahat substanciam menstrualis fetentis, multiplicata erit virtus mineralis. Et per hoc reveletur, quomodo virtutes vivificative sunt infuse in materiis cum spiritibus quintis.

Fili, caveas ut de talibus rebus nihil velis dare; et scias quare non datur ista scientia ad legendum, nisi in generalitate cum aliis scienciis, absque nominando aliquid ex illa publice vel occulte. Est ideo, quia non debet esse motus homini humanali per alium ad intrandum in rebus naturalibus per artificium, nisi sit per motum nature ad illum benedictum <lapidem>, cui Deus voluerit inspirare per donum gratie, quia ipse est dominus celi, qui scit cor illius, in qua forma ipsa voluerit uti. Quia multe sunt res, que fiunt per naturam, quas, si plures scirent et inde vellent uti malo, totum mundum confunderent, nisi ipsi per supremum prius destruerentur.

Questio: igitur, quare fecimus artem?

Est ideo, quia figure de T per artem et per naturam compleantur in A; et quod artista possit ad alta loca ascendere; et quod Rex Eduwardus cursum suum possit adimplere bona voluntate contra gentes paganas per N A V Y Z E A V I [E] X Z.

Et hec littere omnes cum litteris superius significantur cum declaracione in nostra arte compendiosa, que appellatur »Vade mecum de numero philosophorum«, cum tota integritate presentis »Testamenti«.

Fili, proiectiones fiunt super corpora fusa secundum magis et minus de virtutibus, quas lapides acquirunt per suam subtilitatem. Quia, quanto plus lapis est subtilior, tanto indiges ponere maius de corpore et minus de medicina. Sed plures sunt, qui in proiectionibus medicinarum curtarum particularium decipiuntur per ignoranciam, sicut nescientes probare nec videre alteracionem medicinarum. Quia, dum aliqui faciunt proiectionem illarum, scilicet de modico supra multum corporis fusi, nihil vident nec in penetracione nec in alteracione; et sic suspicantur medicinam nullius esse virtutis, non curantes ulterius procedere. Quoniam, si cito illud metallum, in quo fuerit infusa medicina, transiret per cinericium vel per largum capellum, scirent et viderent totum illud, quod esset transmutatum radicaliter ex corpore in purum metallum.

Fili, cum in omnibus medicinis secundum magis et minus sit infusus ille subtilis spiritus, quem petis, qui per necessitatem et virtutem sue proprietatis tingit et mutat omnia corpora velut res curans et purgans ab omni leprositate et antidotum omnis egritudinis, nutriendo calorem naturalem in corporibus metallorum, ille insensibiliter penetrat omne corpus et in profundiori illius spiritus se abscondit tanquam natura in igne nature, et humidum radicale, quod est multum fixe retencionis et magne alteracionis sub conservacione et reformacione individualium metallorum, cooperante ultra hoc virtute appetitiva metalli leprosi, que trahit ad se ipsum spiritum humidum glorificatum. Et si erit corpus siciens, bibit et sugit et trahit in profundiora sui corporis cooperante et coadiuvante ad hoc virtute impulsiva, que movetur a calore tincture, que impellit spiritum formativum in corpore, quod reformatur, quando partes tanguntur et miscentur. In tanto quod partes fixiores virtute spiritus mixti in profundiori illorum retinentur constricti in vita perdurabili et remanet metallum alteratum, sicut potes probare per suas examinaciones. Et in modo quo facis proiectiones tuas super corpus, fac similiter super mercurium. Et si medicine, ex quibus vis facere proiectionem super mercurium, non essent subtilis substancie racione brevitatis sue confectionis, non habent ingressum in mercurium ante suam fugam, nisi mercurius congeletur per vaporem scilicet alterius mercurii aut vegetabilis aut mineralis in sulphur transmutati, congelacio cuius fit, sicut diximus et demonstravimus, in tali vase longo, in quo sit multiplicatio sulphuris, sicut diximus in congelacione illius ad proiciendum medicinam.

Sed si de alta medicina volueris facere proiectionem, non cures congelare, quia, antequam constituatur in fugam, elixir penetrat ipsum per suam subtilitatem, quia est res completa ex omnibus suis virtutibus.

Verumptamen, fili, si volueris dictas medicinas alias particulares tantum subtiliare, poteris hoc facere per solucionem et congelacionem; cum fermento coniunge, qui similiter supra mille partes cadet et omnes illas convertet. Sed certitudinem ponderum in proiectione et subtiliacione dictarum medicinarum cum adiutorio huius, quod tibi dedimus, relinquimus indagacioni industrie tui magistratus, maxime cum ad plenum tractatur in nostro »Codicillo«.

Fili, in proiectione parvarum medicinarum reperies omne metallum parum alteratum ad profectum extensive, donec transierit per cinericium. Quia stagnum similatur stagno ut prius et est modicum frangibile et parum induratum absque luciditate manifesta, [quousque] per cinericium fuerit bene purgatum. Et sic est de Saturno et similiter de Venere, sed ille est de colore Iovis. Sed transiendo per cinericium poteris videre quod fuerit transmutatum in argentum depuratum.

Et iste diversitates proveniunt propter minoritatem virtutum brancharum lapidis, secundum maius et minus suarum proporcionum et subtiliacionum. Quia calor spiritus mutativi illorum non habet tantas virtutes in suis substanciis grossis, quod possit sua virtute segregare etherogenea metallorum, quando per suum spiritum transformantur, nisi sit per adiutorium cinericii. Et hoc est racione grosse substancie medicinalis, in qua est colligata virtus, que transmutat, que impedit complere actionem integram sui spiritus, cuius est dividere illud, quod non est de essencia nature, et coniungere totum id, quod est propinquum nature argenti vivi, quod postea reperit mutatum in finum argentum melius quam de minera. Et ideo in tali casu succurramus spiritui ad dividendum totum hoc, quod est extraneum nature. Sed non intelligas quod in suis cinericiis debes ponere plumbum, quia medicina faceret totum cum adiutorio ignis cinericii.

Fili, quando tales medicine sint proiecte super corpora ipsa, postea non possunt sustinere ignem ignicionis, immo statim funduntur absque ignicione determinata. Et hoc est, quia eorum natura <non> patitur contrarietatem a materia indigesta, que facit eam fundere ante tempus, donec per cinericium sit consumpta materia indigesta, que stat loco substancie fleumatice vaporabilis. Adiuva tunc virtutem tue medicine per cinericium et invenies in illo aurum et argentum, secundum quod medicine erunt ad album vel ad rubeum.

Fili, cum volueris dissolvere per liquefactionem, tibi convenit movere H B per V et X, quousque bene dissolvatur. Et si volueris congelare per dissolucionem, moveas C D H per X Y V, quousque bene dissolvatur. Et quando congelato volueris dare fusionem, tunc indiges movere litteras tabularum K I per decocciones significatas per Y X V T successive, quousque possint attingere obiectum fusibilium cum litteris de T nigris circulis cum citrinis, que sunt propinque nature de K.

Et cum tanto facimus finem nostri »Testamenti«, per quod est completa tercia potestas, unde due sue germane, prudencia et caritas, accipient complementum in terra laboris.

Fili, si non intelligas nos, reitera quamlibet lectionem, dividendo eam in diversas lectiones et in diversa capitula et reduc quodlibet capitulum in capitula et quodlibet capitulum sit velut una leccio; et cum memoria recolibili et intellectu intelligibili et voluntate amabili misce unam lectionem cum alia, quia intellectus illius a<p>periet tibi intellectum alterius et una res intellecta te faciet intelligere aliam, cum adherencia frequentacionis [studii]: et sic planta gubernata cum culturacione non privabitur suo fructu.