<ptr target="http://www.mirabileweb.it/title/aesopi-fabulae-hermolaus-barbarus-senior-n-1410-ca-title/4805" />Aesopi fabulae

<ptr target="http://www.mirabileweb.it/title/aesopi-fabulae-hermolaus-barbarus-senior-n-1410-ca-title/4805" />Aesopi fabulae Hermolaus Barbarus senior n. 1410 ca., m. 12-3-1471 Italia Veneto Verona Translatio ex graeco Cocco, Cristina SISMEL SISMEL. Edizioni del Galluzzo Firenze 2007 χ London, British Library, Add. 33782, ff. 2r-39v Brescia, Biblioteca Civica Queriniana C.V.10, fasc. 17, ff. 1r-2r codice perduto inviato dal Barbaro a Ciriaco d'Ancona Paris, Bibliothèque Nationale de France, gr. 425, ff. 48, 50r-51v Roma, Biblioteca Casanatense, Ms. 3636, ff. 120v-122v antigrafo di N C M E Napoli, Biblioteca Nazionale «Vittorio Emanuele III» VI.D.7, ff. 95r-97v Kremsmünster, Stiftsbibliothek 375, ff. 115r-125v Manchester, John Rylands University Library, lat. 347, ff. 115r-124v New York, Columbia University, Rare Book and Manuscript Library, Gonzalez Lodge 23, ff. 81v-89r codice perduto inviato dal Barbaro a Ciriaco d''Ancona

Hermolai Barbari Veneti patricii ad doctissimum Ambrosium monachum prooemium in aliquas Aesopi fabulas.

[1] Cum singularem tuum in me amorem et pietatem animadverto, pater carissime, grati hominis mihi res visa est et amicitiae nostrae convenientissima, si apud te ingenioli mei, quod maxima ex parte ex coluisti, primitias tanquam mutui amoris monumentum ac pignus collocarem, potissimum cum ad huius Graecae litteraturae disciplinam non mediocri cura, fide, caritate, cum istic essem, me ipsum adiuveris, ad quam quidem capessendam nonnullorum exhortatione ac imitatione commotus, excitatus, compulsus extiterim. [2] Affuit enim in primis Nicolaus noster, vir prudentissimus, gravissimus, optimus, quem verae virtutis et τῶν φιλοματῶν portum et refugium appellarim: hic ubi quenquam virtuti et bonis artibus deditum nactus est hominem, eum consilio, opera, ope animat, erigit, protegit. [3] Qua in re M. Varronem imitatur qui quemadmodum et ipse sui studiosos, quos ad vitae constantiam et doctrinae dignitatem accommodatos intelligit ac cernit, in Graeciam mittit, hoc est Graecos visere codices hortatur. Cuius exhortatio adeo me incendit et impulit, ut, velim nolim, gentilem linguae meae barbariem Graecam reddam oporteat.

[4] Accedit praeterea Karoli nostri, praestantissimi ac studiosissimi viri meique amicissimi, singularis in Latinis Graecisque litteris doctrina, quam summa admiratione prosequor et contemplor, eumque mihi ante oculos posui ut, si id modo consequi potuero, ipsum imitari eiusque vestigia sequi contendam. [5] Quod cum pro virili parte assequi constituerim, Guarino patri et praeceptori meo me totum tradidi ut, quemadmodum eius industria, diligentia et caritate effectum est ut a teneris, ut aiunt, unguiculis Latinarum litterarum, quicquid sunt, prudentiam et suavitatem degustarim, sic Graecam humanitatem ac disciplinam ab eo cognoscere queam cognitam que pro viribus percipere, perceptam ad bene vivendum iucundeque convertere.

[6] Quare, cum superioribus his diebus nonnullas a Guarino Aesopi fabulas Graecas percepissem et in Latinum sermonem exercitationis gratia traduxissem, eas tuo nomini dedicavi, non quia Graecas litteras Latina oratione legere indigeas (nam et eruditissimus et aetatis nostrae utriusque linguae peritissimus per docta virorum ora volitas), sed quoniam eas ad te missas non parvis sane laudibus me ornatum iri certo scio. [7] Nam veluti nonnulla quidem poma pretiosis pateris et auratis vasis imposita maximum ab illis ornamentum assequuntur, ita et haec scripta si in te vase sane praestantissimo multis variisque gemmis fulgentissimo reposita et collocata extiterint, tuo iudicio ac testimonio haud mediocri dignitatis et ornamenti cumulo decorata erunt. [8] Quibus tantum laudis et gloriae vendicat ipse gravissimus auctor Aesopus ut antiquitatis dignitas et Graeciae maiestas ea praedicet, decantet et summis in caelum laudibus efferat.

[9] Non erubuit profecto praestantissimus et optimus vitae magister Plato ac sapientissimus disertissimusque vivendi dux Plutarchus suis scriptis Aesopi sales, urbanitates et exempla tanquam flosculos et instituta intersere<re>. Quin immo et pulchritudini rerum suarum et decori futurum esse intellexerunt, si eius dicta gravitate comitateque referta interessent.

[10] Quae cum ita sint, Ambrosi carissime, hoc munus ab Hermolao tibi de<di>tissimo proficiscens hilari fronte suscipies, quod legentes non mediocrem certe eruditionem et optima bene vivendi praecepta sumere poterunt, quom non tam pictam eius faciem quam solidam mentem fuerint contemplati.

[11] At ipsi iam Aes<o>po προσέχωμεν. Vale.

I · DE VULPE ET HIRCO

[1] Vulpes et hircus sitis ardore anhelantes in puteum se demiserunt. [2] Postea vero quam sitim extinxissent, cum hircus reversionem animo volveret, vulpes hunc in modum locuta est: «Spem habe: nonnihil quod utriusque saluti et incolumitati usui futurum est excogitavi. [3] Si enim erectus anteriores pedes parieti imposueris et cornua simili modo ad anteriorem partem demiseris, per tua tergora et cornua cursum captans, extra puteum saltum capessam et te deinde illinc evellam». [4] Dehinc hircus cum ad hoc opus paratus se administraret, illa extra puteum hoc modo se recepit et circa os laetitia et hilaritate plena lasciviebat. [5] Hircus autem eam arguebat et accusabat tanquam conventiones et foedera non servasset. [6] Vulpes autem talia est ore locuta: «Si tantum mentis haberes quantum pilorum in mento retines, non prius in quenquam locum descenderes aut proficiscereris quam reditum animo volvisses».

[7] Haec fabula demonstrat quod prudentis viri officium est primo fines rerum animadvertere, postea eas aggredi.

II · DE VULPE ET LEONE

[1] Vulpes, cum nondum leonem conspicata esset, deinde forte et fortuna ita volente cum ipsi se obviam fecisset, primo quidem visu adeo timore et pavore confecta est, quod ferme eius vita cum gemitu fugit indignata sub umbras. [2] Postea vero, cum secundo ad eius aspectum pervenisset, paululum quidem tremor occupat artus, non tamen uti primo perterretur aspectu. [3] Tertio autem vulpes leonem inspiciens tanta audacia contra ipsum usa est, ut procul accedens et suos erga ipsum gressus propius dirigens alloqueretur.

[4] Haec fabula docet quod consuetudo res quidem terribiles et horridas accessibiles et placidas reddit.

III · DE GALLIS ET PERDICE

[1] Quidam gallos domi apud se retinens mercatus est et perdicem, quam cum illis una ut vitam degeret passus est. [2] Illi autem eam acribus verberibus flagellabant et expellebant. [3] Perdix tristitia et maerore valde afficiebatur; etenim existimabat se tanquam externam et alienigenam haec a gallis sufferre et perpeti. [4] Paulatim deinde post cum cerneret illos crudelem inter se pugnam exercentes et adinvicem pulsantes, dolore et aegritudine liberata, talibus infit dictis: «Ego utique ex hoc tempore non amplius molestia tristor, cum inspicio eos inter se bellum facientes».

[5] Haec fabula admonet quod viri prudentes contumelias, opprobria, maledicta ab alienis et externis aequo ferunt animo, quando eos cognoscunt videntque non a familiaribus, non a domesticis, non denique a necessariis abstinentes esse.

IV · DE VULPE ET CITHAROEDI CAPITE

[1] Vulpes, cum domum cuiusdam citharoedi profecta esset, quodlibet eius vas et instrumentum indagabat et manibus pertractabat, cumque ita indagaret, capitis imaginem fictam et adumbratam magna arte et subtili ingenio instructam et ornatam invenit eamque in manibus captans haec inquit: «O quam pulchrum et formosum caput quod cerebro quidem vacuum existit!».

[2] Haec fabula pertinet ad homines corpore quidem formosos et magnificos, animo autem ignavos et inertes.

V · DE CARBONARIO ET FULLONE

[1] Carbonarius quidam, cum in domo quadam moraretur, fullonem sibi in vicinia propinquum orabat et obtestabatur ut in eadem casula et domicilio una habitaret. [2] Fullo autem, cum haec verba animo percepisset et aure, hunc in modum illum est allocutus: «Hoc quidem, quod a me petis, minime mihi facere liceret. [3] Vereor enim ne quae ego dealbo et purgo tu ipse caligine et fuligine inficias».

[4] Haec fabula dicit quod cuncta imparia cum imparibus nullam habere possunt communionem.

VI · DE HOMINE INANIS GLORIAE CUPIDO

[1] Vir quidam, cum longaevum peregrinando confecisset iter, postea vero rursus in eius patriam reversus, quam plurima in diversis locis pulcherrima facinora viriliter egisse iactatione quadam narrabat et iam Rhodi se saltum saltasse dicebat, qualem nemo, qui tunc eius rei causa aderant, tantas in corpore vires praeferebat ut assequi valeret. [2] Ad hoc autem se illic testes praesentes habere aiebat. [3] Cum vero ex praesentibus quispiam ista intellexisset, haec inquit: «O tu, si haec quae narras vera sunt, haud tibi hic testibus opus est: ecce Rhodus et ecce saltus».

[4] Haec fabula indicat quod, si demonstratio et rerum significatio promptae et expeditae non sunt apud audientes, omnis sermo vacuus est et superfluus.

VII · DE HOMINE ET APOLLINE

[1] Vir quispiam, malignis actibus imbutus, ad Apollinem, qui Delphis erat, gressus suos extendit, volens de eo periculum facere. [2] Passerculumque in manibus captans, quem veste tegebat, ad tripodem propinquissimus accessit et deum interrogabat his verbis: «Quod intra manus gero animane fruitur an caret?». [3] Quoniam, si eum non spirare dixisset, vivum demonstrasset, sin autem vitam vivere, quam primum manibus suffocans eum mortuum ante illius oculos obtulisset. [4] Deus autem, cum sententiam et cogitationem huius viri malis constantem artibus intellexisset, haec rettulit: «O tu, quomodocunque perficere in animo est exige: hoc enim in manu tua iacet, videlicet quod contines vivumne an exanime indicare velis».

[5] Haec fabula demonstrat quod numini et divinitati quisquam mortalis fraudem facere non potest et quod ei nihil est tam obscurum et secretum quod celari queat.

VIII · DE PISCATORE ET PISCICULO

[1] Piscator, cum rete in altum demisisset, pisciculum eduxit. [2] Ipse autem, parvus existens, piscatorem rogabat eique supplicabat ut, propterea quod minimus erat corpore, eum impraesentiarum excipere negligeret: «Sed quando auctus ero et robustum corpus assecutus fuero, tunc me ipsum in potestatem tuam redige, cum tibi et maiori usui et commoditati existam». [3] Piscator autem hoc pacto infit: «Ego utique parum salis haberem, si id quod manus meae continent lucrum, quanquam minimi pretii sit, omitterem et in maiori expectato meam spem collocarem».

[4] Haec fabula docet quod ille utique inconsideratus et imprudens est qui propter maioris spem praemii parvum quod in manibus retinet deserit.

IX · DE ASINO ET EQUO

[1] Dum vir quidam, equum et asinum habens, iter cum illis faceret, asinus in via equum his verbis est allocutus: «Si salutem et incolumitatem cupis et caram habes, huius mei oneris partem humeris tuis tolle». [3] Equus autem nequaquam persuasus est. [3] Asinus autem, propter immensum ponderis laborem in terram prostratus, mortem cum vita commutavit. [4] Herus deinde cuncta onera equo et ipsam etiam aselli pellem imposuit. [5] Equus graviter lacrimas effundens vocem emittebat: «Heu mihi misero, quid mihi contigit infelici et aerumnoso! [6] Cum enim parvo ponderi me subicere noluerim, unumquodque et insuper etiam pellem baiulo».

[7] Haec fabula documento est quod, si cum minimis et infimis magni communes res habebunt, utrique in vita conservabuntur incolumes.

X · DE HOMINE ET SATYRO

[1] Homo quispiam cum in Satyrum amicitiam conflasset, ambo ut cibum sumerent sedebant. [2] Hieme autem facta et frigore, homo manus suas ori afferens insufflabat. [3] Cum vero Satyrus quam ob causam hoc faceret eum interrogasset, haec rettulit responsa: «Ex frigoris acerbitate manus meas calidas reddo». [4] Paulo post, cum cibus calefactus allatus esset, rursus homo ad eius os proferens super illum animam immittebat. [5] Satyrus autem cum iterum qua propter istuc ipsum ageret rogasset, «Hanc ego – inquit – escam refrigero». [6] Satyrus, hoc excipiens et intelligens, hunc in modum illum allocutus est: «Ego utique ex hoc tempore ab tua amicitia discedo et ei omnino abrenuntio, propterea quod eodem ex ore et calorem et frigus evomis ac educis».

[7] Haec fabula demonstrat quod eorum amicitias vitare et fugere debemus quorum ambigua est oppositio.

XI · DE VULPE ET LEOPARDO

[1] Vulpes et leopardus de pulchritudine inter se contentionem faciebant. [2] Leopardus autem cum in primis eius corporis varietatem proponeret et ad cuncta praeferret, vulpes, illi succumbens, dixit: «Quanto ego pulchrior et formosior sum, quae non in corpore sed in animo varietates gero!».

[3] Haec fabula indicat quod mentis animique ornatus corporis pulchritudinem praestat.

XII · DE CATA ET VENERE

[1] Cata, decori cuiusdam adolescentuli cum amore capta esset, Veneri precibus et votis supplicabat ut ipsam in aliam mulieris formam traduceret deaque iam illius misericordia commota eam in speciosam adolescentulam transformavit. [2] Adolescentulus igitur, cum illius pulchritudinem deperiret, ipsam in eius aedes deduxit. [3] Dum autem in quodam thalamo sederent, Venus, cognoscere volens si illa corpore transformato mores et vitam pristinam abiecisset, murem per medium illorum demisit. [4] At illa, cum et praesentes et thalamum oblivioni tradidisset, cubile egressa, murem commanducandi gratia persecuta est. [5] Dea vero non mediocri affecta indignatione eam denuo in propriam formam restituit.

[6] Haec fabula indicio est quod, etsi homines improbi et maligni in alteram se formam transmutant, saltem mores et consuetudinem non dimittunt.

XIII · DE AGRICOLA ET CANIBUS

[1] Agricola quidam, dum in ipsius suburbano hiemis tempore frigidissimo destitutus esset et cibus haud sibi suppeteret, primas quidem pecudes abliguriit, deinde caprarum gregem. [2] Hieme autem suas vires effundente, boves etiam, quorum labore vitam habuerat, gladio confodiens convivatus est. [3] Canes vero, cum haec talia oculis suis cernerent, sermonem inter se habuerunt: «Sed nos hinc alio in pedes quantum possumus fugam capessamus; si enim herus noster in operarios boves nullam exercuit misericordiam, quonam pacto nobis parcet?».

[4] Haec fabula id prae se fert quod eos fugere et vitare debemus qui ne ullam quidem in suos domesticos et familiares ab iniuriis continentiam servant.

XIV · DE AGRICOLA ET EIUS FILIIS

[1] Agricolae filii cum seditionem invicem agitarent, eorum pater praecepta et admonitiones illis tradens persuadere potis non erat. [2] Et iam illis sedentibus virgarum fasciculum sibi ut afferrent imperavit. [3] Cum autem allatae essent, eas manibus excipiens, omnes quibusdam nodis in unum fascem connexuit. [4] Dehinc unicuique iussit ut illas exciperent et fascem frangerent. [5] Illi autem periculum facientes nihil perficere omnino poterant. [6] Postremo vero illas dissolutas dedit ut unanquanque singulatim frangerent. [7] At illi quam primum facilitate quadam illud agebant. [8] Tunc pater hunc in modum «Sic et vos, filioli mei, – inquit – si consentientes et concordantes inter vos manebitis, inexpugnabiles et incaptabiles inimicis vestris futuri estis, sin autem seditiosi et contentiosi, facile hostibus captabiles et expugnabiles eritis».

[9] Haec fabula tanto concordiam seditione valentiorem esse fortitudine significat, quanto contemptibilis seditio est.

XV · DE MULIERE ET GALLINA

[1] Mulier quaedam viro orbata gallinam habebat, quae quot diebus ovum enitebatur. [2] Illa autem, existimans quod, si plus ordei in cibum sibi deiceret, singulo die ovum in partu geminaret, hoc pacto eam curavit. [3] Gallina vero, multa pinguedine et succo plena, ne semel quidem in die partum reddere poterat.

[4] Haec fabula instruit quod illi, qui propter immensam cupiditatem et avaritiam plura cupiunt, etiam quae ipsis bona adsunt amittunt.

XVI · DE QUODAM VULNERATO

[1] Cum quispiam a cane dentium vulnera passus esset, ut medicum sibi comperiret omnia loca praereptabat et circuibat. [2] Quidam autem sibi obviam factus, quidnam tanta cura et studio inquireret animo percipiens, «O tu, – inquit – si rectam habere valitudinem volueris, panem sumens et in illum vulneris cruorem exprimens, cani, qui tuo acres corpori dentes infixit, commanducandum praebebis». [3] Ille vero, risu ora perfusus, «Verum, si hoc exequar, – ait – ut omnibus huiusce urbis canibus membra mea commordenda praebeam opus est».

[4] Haec fabula documento est quod maligni et improbi homines, beneficiis affecti, ad inferendas iniurias magis ac magis incitantur.

XVII · DE DUOBUS AMICIS ET URSO

[1] Duo amicitia coniuncti per eandem viam vadebant. [2] Quibus cum iam ursus occurreret, unus quidem eorum, eius aspectu perterritus, arborem ascendens inter folia et ramos latitabat. [3] Alter autem, solus suis viribus ipsum vincere non valens, cum se ab urso quasi praedam captum iri cerneret, super humum deiectus simulatione quadam se exanimem esse fingebat. [4] Ursus vero, ad eius caput accedens, auditus et sensus illius olfaciebat, at ille animam respirationesque intente continebat. [5] Ursus, cum eum vita carere coniectura assequeretur, secessit (etenim perhibent ursum corporis mortui cibum non attingere). [6] Verum alter, ex arbore descendens, eum interrogabat quidnam ursus eius auri adhaerens sibi narrabat. [7] Ille vero inquit: «Ursus quidem me admonuit ne ex hoc tempore talibus cum comitibus deambulem et eorum consuetudine minime fruar».

[8] Haec fabula commonefacit quod eos nos amicos fugere oportet, qui in adversitatis et calamitatis nostrae tempore nos destituunt et opem nobis afferre non perdurant.

XVIII · DE DUOBUS ADOLESCENTIBUS ET COQUO

[1] Duo adolescentuli simul carnes emerunt cumque iam coquus circa opera quaedam domestica occupatus esset eorum alter quandam carnium portionem coquo clam surripuit inque alterius sinu collocavit. [2] Cum vero coquus reditum faceret et eius carnes quaereret, ille quidem qui eas furatus erat se non habere, alter vero qui eas apud se continebat se non surripuisse iure iurando affirmabat. [3] Coquus autem, eorum malignitatem cognoscens, «Sed etsi – inquit – me lateatis, deum tamen, quem peieratis, non latebitis».

[4] Haec fabula indicat quod, quanquam homines mendacia proferentes lateamus, deo tamen nihil occultum faciemus.

XIX · DE CANNAE ET OLIVAE CONTENTIONE

[1] Arundo et oliva de tolerantia, robore et quiete una contentionem faciebant. [2] Arundo autem, cum ab oliva vituperio affecta esset tanquam imbecillis et omnibus ventis cedens et inclinans, tacebat et nullum ex eius ore verbum emittebat. [3] Paululumque subsistens, postquam ventus omnibus eius viribus inspiravit, arundo quidem conquassata et subinclinata ventis facilitate quadam assurgens incolumis servata est; oliva autem, cum deinde se ventis contra tenderet et eorum potentiae se opponeret, violentia in terram prostrata radicibus eversa iacuit.

[4] Haec fabula admonitionem praebet quod qui temporibus et potentioribus cesserint eosque oppugnare noluerint illos fortitudine et robore praestabunt, qui contra maiores suos contentiosi sunt.

XX · DE TUBICINE ET HOSTIBUS

[1] Tubicen quidam exercitum et bellum congregabat in unum. [2] Qui cum ab hostibus captus detentusque esset, vocem erga praesentes emittebat, «Non me, o viri, – inquiens – sine causa et in cassum morti tradatis postquam neminem occidi; praeter enim hoc aeris modicum nihil mihi est, nihil aliud possideo». [3] Illi autem in ipsum hunc in modum clamitabant: «Propter hoc potius profecto nece statim afficiere, quoniam tu cum hostibus manus conferre cum non possis ununquenque ad pugnam convocans et excitans animum audaciamque imponis».

[4] Haec fabula instruit quod maius hi peccatum committunt, qui malos graves et potentes ad mala facinora perpetranda excitant.

XXI · DE THUNNO ET DELPHINE

[1] Thunnus cum a delphine fugaretur et multo stridore ac strepitu delatus esset, postquam se a delphine captum iri cognosceret, a vehementi impetu priusquam intelligeret in insulam cadens evectus est. [2] Delphin autem una propter similem impetus velocitatem imprudens in aridum se deiecit. [3] Thunnus vero conversus, cum deficeret anima, delphinem conspicatus, «Mihi – inquit – amplius mors neque gravis neque misera est, cum eum, cuius causa hoc effectum est, mecum vitam cum morte commutare cernam».

[4] Haec fabula indicat quod homines suas miserias et adversitates aequo animo ferunt quotienscunque eos, qui illarum causas dederunt, infelices esse inspiciunt.

XXII · DE AUCUPE ET SERPENTE

[1] Auceps quispiam, viscatis utens virgis, viscum et calamos sumens in aucupium profectus est. [2] Turdum autem cum in altissimae arboris cacumine sedentem conspexisset, calamos ad unum coniungens in longum protendebat et supra se paululum exponebat fraudeque illum capere cupiens suspiciebat. [3] Et iam nescius serpentem sub eius pedibus cubantem vestigiis calcavit, qui indignatione et ira affectus eum atro morsu laesit. [4] Auceps iam animo destitutus et quasi exanimatus dicebat: «Infelix ego! Alium enim venationum astutiis deprehendere volens, ipse ego ab altero usque ad mortem aucupio deceptus sum!».

[5] Haec fabula demonstrat quod, qui propinquis insidias parant, ignorant saepenumero se ab aliis haec ipsa pati oportere.

XXIII · DE CASTORE ANIMALI

[1] Castor animal est quadrupes in stagnis natus educatusque, cuius testiculi, ut fertur, medicinae arti maximum commodum et non mediocrem usum afferunt. [2] Hic igitur postquam ab hominibus fugatur ut deprehendatur, cum cognoscat cuius gratia se persequantur, dentibus sibi testiculos evellens et abscindens ante insequentium oculos abicit salutemque et incolumitatem assequitur.

[3] Haec fabula significat quod viri prudentia praediti pro eorum vita et salute consequenda nullam utilium rerum existimationem faciunt.

XXIV · DE CANE ET COQUO

[1] Canis, dum in coquinam furtim saltu se recepisset et coquus circa alia occupatus esset, cor surripiens in pedes quantum poterat sese dabat. [2] Coquus autem conversus, cum illum fugam capessentem cerneret, hunc in modum inquit: «O tu, ubicunque futurus sis, me tuam fugiturum consuetudinem et te ipsum vitaturum certo scias. [3] Cor enim mihi minime furatus es, verum mihi cor attulisti».

[4] Haec fabula documento est quod res adversae mortalibus saepenumero in disciplinas et admonitiones convertuntur.

XXV · DE VATE PRO SE NIHIL, PRO ALIIS VERO MULTA VATICINANTE

[1] Vates in foro magna mortalium stipante corona sedens disputabat. [2] Cum autem quispiam instaret repenteque ei cunctas eius domus fenestras patentes esse renuntiaret et omnem supellectilem a furibus surreptam esse significaret, suspiria imis emittens pectoribus cursum capiebat. [3] Quidam vero, dum illum currentem conspicatus esset, «O tu, – inquit – qui alienas quidem res praescire profiteris, tuas minime impraesentiarum istoc tuo vaticinio cognovisti».

[4] Haec fabula ad eos viros sermonem facit, qui eorum quidem vitam turpiter gubernant, nihil autem ad se pertinentia praenoscere conantur.

XXVI · DE AEGROTANTE ET MEDICO

[1] Dum quispiam adversam pateretur valitudinem, qualem salutem haberet a medico interrogatus, «Plus – inquit – quam necesse fuit sudoris emisi». [2] Medicus autem hoc sanitatis signum esse respondit. [3] Secundo vero quonam modo sese haberet ab ipso rogatus, dicebat: «Horrore quidem frigoris detentus et vehementer conquassatus sum». [4] At medicus «Non, hercle, – inquit – peioris salutis mihi testimonia profers». [5] Tertio cum medicus ad eum profectus esset et ab ipso quonam in statu esset peteret, hunc in modum illum allocutus est: «Dolor profecto me nunquam cruciare et torquere destitit». [6] Medicus autem iterum hoc non solum bonum, sed optimum perfectae iam valitudinis indicium esse testabatur. [6] Subinde, cum quidam sibi familiaritate et consuetudine coniunctus incolumisne esset eum interrogaret, «O tu, – inquit – ob bonam nimirum valitudinem funditus pereo».

[8] Haec fabula nimiam assentationem profundentes summopere redarguit et increpat.

XXVII · DE ASINO ET LUPO

[1] Asinus, acutum fustem dum pede calcasset, claudus per viam incedebat. [2] Lupum autem videns, erga illum conversus, «O lupe, – inquit – ecce iam acerrimo vulneris dolore affectus mortem oppeto et me tibi aut vulturibus aut corvis in cenam parari necesse est. [3] Verum unicam a te gratiam et officium peto, ut primo fustem hunc ex meo pede evellas, ne tanto corporis cruciatu inferorum sedes visam». [4] Lupus autem summis dentibus mordens fustem excepit. [5] Asinus vero, cum doloris poena liberatus esset, lupi intuentis nares, frontem, dentes, tota denique calcibus ora infringens et cruentans fuga salutem adeptus est. [6] At lupus, vocem emittens, «Vae mihi! – dicebat – Iusta profecto patior, quandoquidem, cum primo coquus esse didicerim, impraesentiarum equorum medicus fieri volui».

[7] Haec fabula illis documento est qui, dum sua familiaria negotia permittunt et aliena nihilque ad se attinentia studiose pertractant, non solum derisionem de se praebent, verum etiam non mediocre sibi ipsis periculum comparant.

XXVIII · DE AUCUPE ET AVE GALERICO

[1] Auceps quispiam fallaces avibus laqueos instruxerat. [2] Galericus autem, cum hoc a longe conspicatus esset, illum, quodnam opus pertractaret, interrogabat. [3] Ille vero urbis moenia condere respondit. [4] Deinde, dum auceps longius ab opere secessisset et ne videretur occultatus esset, galericus illius viri sermoni fidem praestans, illuc exiliens, in laqueum decidit pedeque detentus est. [5] At aucupi occurrenti galericus talia verba rettulit: «O tu, si huiuscemodi oppidum aedificaveris, quam plurimos profecto comperies, qui eius habitaculo frui delectabuntur!».

[6] Haec fabula indicat quod tunc potissimum et domus et urbes ab hominibus destituuntur et desolantur, cum earum praesides in subditos asperi sunt et in humani.

XXIX · DE VIATORE CAVILLANTE

[1] Viator, magno itinere confecto, Iovi votum fecerat quod, si quicquam inveniret, mediam eius arae partem offerret. [2] Cum autem sacculum nactus esset, dactilorum amigdalarumque plenum comperit, quem manibus captans et dactilos et amigdalas commanducavit. [3] Illorum autem ossa atque earum putamina super quadam ara dum imposuisset, erga Mercurium conversus, sacrificia agebat inquiens: «O Mercuri, votum meum habes: inventi enim et ea quae intus extiterant et quae extra apparebant tibi libenti animo distribuo».

[4] Huius fabulae documentum est quod vir pecuniae studiosus et amator non solum propter avaritiam in mortales, verum in deos etiam ipsos cavillari non dubitat.

XXX · DE MATRE ET FILIO

[1] Puer quidam ex litterario ludo libellum condiscipuli furatus est. [2] Quem domum ad matrem cum detulisset, nullis quidem conviciis aut minima increpatione ab illa affectus, quin immo laeto animo, hilari fronte receptus est. [3] Procedente autem tempore, maioris pretii latrocinia pertractare inceptans, in furto deprehensus est. [4] Cum vero per viam, quae ad supplicium ducit, ageretur et matrem insequentem et eiulatus emittentem cerneret, lictores magis atque magis orabat ut pauca quaedam matris auri verbula eum dicere non indignarentur. [5] Illa confestim accedens pueri ori aurem applicabat; puer illius aurem mordicus evulsit. [6] Ceterum cum mater et nonnulli eum non solum furti, verum etiam in matrem impietatis et crudelitatis crimine vociferantes accusarent, ille matri hunc in modum inquit: «Mihi vero, o mater, hoc caedis genus minime contigisset si, cum libellum furto surripuissem, me et conviciis et flagellis correxisses; ad haec usque perveniens, ad supremum supplicium haud sane deducerer».

[7] Haec fabula mortalibus documentum adhibet quod, quorum in principio mala non corriguntur et castigantur, in deteriora prolabuntur, prolapsa augentur, aucta perdurant.

XXXI · DE PASTORE MERCATORE

[1] Pastor in maritima ora capellas et gregem depascentem agitans cum ventis mare placidum vidisset, incredibilis quaedam eum et voluntas et voluptas incessit ad mercaturam pertractandam navim conscendere. [2] Primo igitur pecudes vendens et dactilos mercatus, per altum vehebatur. [3] Vehementi autem hieme facta, cum stridens procella velum adversa feriret fluctumque ad sidera tolleret, et navis iam tempestate et fluctibus superata summergeretur, omne onus in aequora deiecit vixque cum navi in portum delatus, salutem et incolumitatem adeptus est. [4] Post autem non paucos dies, dum quidam accessisset et maris (erat autem tranquillitate placidissimum) quietem admiratione quadam contemplaretur, ille, hoc cognoscens, «O tu, – inquit – dactilorum iterum, ut videtur, cupidum est; propterea haec tanta undarum pax apparet».

[5] Haec fabula indicium praebet quemadmodum propter adversam fortunam homines callidiores et prudentiores in dies fiunt.

XXXII · DE SENE ET FILIOLO

[1] Cum quidam, miserrima senectute affectus, unicum natum et generosi quidem animi haberet, qui miro quodam studio venationis voluptatibus detentus erat et omnem in illis curam, diligentiam, ingenium magna aviditate adhibebat, eum in nocte per quietem videre visus est a ferocissimo leone crudeliter lacerari et multas in partes dissolvi. [2] Quare senex, perterritus et timore non mediocri captus ne aliquo modo somnium illud in veram historiam converteretur, cubile pulcherrimum et sublime apparavit et in illud filiolum, unicas delicias, ducens, diligenter observabat. [3] Ad voluptatem autem filii, ut animum inani pictura pasceret, varii generis animantia in eo pingere curavit, in quibus et ipse leo, torva fronte, diffusis per colla iubis, steterat. [4] Verum puer, cum haec ipsa magis atque magis conspiceret, maiorem animi dolorem et indignationem captabat ac iam aliquando leoni propius adhaerens «O malignissima – inquit – fera, et propter te et mendax patris mei somnium in hac domo, tanquam in custodia, et detentus et clausus sum. [5] Quid enim in te exercere debeo?». [6] Atque haec ita inquiens, ira percitus, manum parieti iniecit, ut leoni lumina evellens obcaecaret. [7] Fustis autem, qui in manu erat ipsius, digito immissus dolore tumorem et sanguinem usque ad tuber redegit, cumque febris puerum invasisset, non multis post horis vitam cum morte commutavit. [8] Leo vero hunc in modum filium morti tradidit, quem patris astutiae haud salvum facere valuerunt.

[9] Haec fabula indicat et admonet quod nullis calliditatibus fatorum series aut diminui aut evitari potest.

XXXIII · DE CALVO

[1] Calvus quidam alienis comis caput suum circumvolvens adornabat et deambulandi gratia equitabat. [2] Ventus autem spirans cum illas auferens caput eius deforme reddidisset, magno applausu praesentes omnes qui aderant risum effundebant. [3] Hic vero, a cursu equum habenis reprimens, hunc in modum locutus est: «Quid alienum aut externum vobis videri debet, si hae comae, quae meae non sunt, me fugiunt, cum et habentem et quocum genitae sunt deserant ac derelinquant?».

[4] Haec fabula neminem maerore affici debere commonefacit, siqua ingruat calamitas; nam quod a natura quispiam assecutus non est, id instabile ac minime permanens est.